0
0
Լուսանկարներ՝ “Ապառաժ”
Վեց ամիս թաւալած է Արցախի պատերազմի աւարտէն եւ Մարտունին կը փորձէ թօթափել իր ստացած ծանր վէրքերը։
Պատերազմի նախօրեակին, Արցախի Հանրապետութեան արեւելեան մասին մէջ գտնուող Մարտունին շրջանի վարչական կեդրոնն էր: Պատմական Հայաստանի Արցախ նահանգի Վարանդայ գաւառի մէկ մասն է Մարտունին, որ ոչ միայն Արցախի, այլեւ առհասարակ հայ ժողովուրդի պատմութեան, մշակոյթի, տնտեսական կեանքի զարգացման, արտաքին թշնամիներու դէմ պայքարի ասպարէզներու ոլորտէն ներս իւրայատուկ կարեւոր դեր խաղացած է:
Տարածքը 1025 քառակուսի քլմ․ եւ բնակչութիւնը մօտ 23 հազար: Վարչական կեդրոնը Մարտունի քաղաքն է, որուն բնակչութիւնը կը հաշուէր 6200 մարդ:
Մարտունիի շրջանը գիւղատնտեսութեան համար առաւել նպաստաւոր պայման ունեցող շրջաններէն է:
Մօտակայ շրջաններու համեմատած Մարտունիի տարածքի զգալի մասը հարթավայրային է եւ ծովի մակերեւոյթէն ունի մինչեւ 400 մեթր բարձրութիւն: Շրջանի հարթավայրային մասէն ներս, յատկապէս Մարտունի քաղաքի շրջանէն ներս, կլիմայական պայմանները չոր մերձարեւադարձային են, մթնոլորտային տեղումները` սակաւ: Արեւմտեան շրջանը սահմանակից է Ասկերանի, հարաւային մասը` Հատրութի (գրաւուած Ատրպէյճանի կողմէ) շրջաններուն, արեւելեան ու հարաւային մասը՝ Ֆիզուլիի (գրաւուած Ատրպէյճանի կողմէ), իսկ հիւսիսային մասը՝ Աղտամի շրջաններուն:
Շրջանի արեւմտեան կէսը նախալեռնային, թոյլ թեքութիւն ունեցող մակերեւոյթ ունի։ Կլիմայական պայմանները առաւել նպաստաւոր են գիւղատնտեսութեան համար: Համեմատաբար բարձր են Ննգի, Կաղարծի, Աշան, Խերխան, Թաղավարդ գիւղերի եւ Ճարտար քաղաքի Գիւնէ մասի մօտակայքով ձգուող լեռնաճիւղերու գագաթները, որոնք ծովու մակերեւոյթէն ունին 1200-1500 մետր բարձրութիւն:
Մարտունիի ընդերքը հարուստ է կրաքարի, պազալթի, մարմարի, կրանիթի, կաւի պաշարներով: Մարմարի պաշարներով հարուստ է Նորշէն, կրանիթի պաշարներով Ննգի, կաւի պաշարներով Ննգի ու Ղավախան գիւղերու շրջակայքը:
Շրջանի տարածքէն ներս պահպանուած են հայկական պատմաճարտարապետական 353 յուշարձան, որոնցմէ կանգունը, առաւել հնագոյնը Ամարասի վանքն է: Ան կը գտնուի Մարտունի քաղաքէն աւելի քան 20 քլմ․ հարաւ-արեւմուտք, Մաճկալաշեն գիւղի մօտ, Ամարաս գետի ձախ ափին: Ամարասի վանքը կառուցուած է չորրորդ դարու սկիզբները Գրիգոր Լուսաւորչի, թոռ Գրիգորիս եպիսկոպոսի կողմէ, որ թաղուած է Ամարասի մէջ: Շրջանէն ներս գոյութիւն ունին քաղաքային երկու համայնք, գիւղական 34 համայնք եւ գիւղական 38 բնակավայր:
Քաղաքներն են Մարտունի եւ Ճարտար: Գիւղերէն յիշատակելի են՝ Բերդաշէնը, Գիշին, Թաղավարդը, Մաճկալաշէնը, Խնուշինակը, Հերհերը, Աշանը, Քերթը:
