
Ամէն անգամ, երբ տարեդարձի մը ներկայ գտնուիմ եւ կամ անոր մասին խօսուի, կեանք կոչուած այս առեղծուածին դիմաց, ինքնաբերաբար տրամադրութ
Ողորմած մօրս համաձայն, «տարիք ըսուածը, մեղա՜յ, քա, մեղա՜յ…, աչքդ գոցէ բաց…տե՛ս, արդէն երեկուան չօճուխները մարդդարձած են…»:
Կեանք եւ տարիք իրարու ամրօրէն առընչուող այս եկւորեակները, իսկապէս որ բարդ բաներ են, անհասկնալի եւ նոյնքան ալ հասկանալի, սակայն նաեւ սարսափելի: Պաշտելի ու նոյնչափ ալ յաճախ անհանդուժելի:
Բայց, ինչեր ալ ըսուին սա կեանք ըսուածին մասին, ան միշտ մնացած է եւ տակաւին կը շարունակէ մնալ բոլորին համար անուշ բան մը, հաճելի է եւ որ կ‘արժէ զայն ապրիլ:
Չեմ գիտեր ինչո՞ւ, այսօր, այս եւ նման յառաջաբանով մը սկսայ:
Յիշեցի: Տարեդարձս է: Բայց, որո՞ւ հոգը:
Եթէ տասնամեակներ առաջուայ մանուկ տարիքս ունենայի, անկասկած, որ տարբեր օր մը եղած պիտի ըլլար ինծի համար: Իսկ հիմա… «ժիր եղէ՛ք, եւ մի ծերանա՛ք», – կը թելադրեմ միայն: Անոր համար ուզեցի քանի մը տողերով փնտռել գեղեցիկն ու ճշմարիտը, կշռել արդարն ու անիրաւը եւ այս ձեւով ես զիս դատել:
Տարեդարձիս առաւօտն է ու յանկարծ կ‘ուզեմ իմ անկիւնէս դուրս գալ: Կ‘ուզեմ փնտռել անձս: Կը կրկնեմ, մարդ ինքն իր մէջ պէտք է փորձէ նայիլ, ինքզինք ճանչնալու համար:
Օրերս կ‘անցնին ու կը կը կրկնուին: Ու կ‘ուզեմ գրել: Ըրածս սակայն ծուլութիւն չէ: Շատ հաւանաբար իրականութենէն տեսակ մը խուսափում, վախնալով որ էջերու սահմաններով պիտի չկարենամ ինքզինքս բացայայտել, որովհետեւ արդէն իսկ համարձակութիւնս իր յստակ սահմանները ունի, գծած է ու այս ձեւով արգելք է մտքիս անկանոն խոյանքներուն:
Գիտեմ, որ բոլորին նման, օրերս ալ կապուած են առօրեայ մտահոգութիւններուն: Այսպէս, քանի տարիներս կ‘աւելնան, ամէն բանի մասին սկսած եմ իբրեւ հետաքրքիր երեւոյթ նայիլ: Ճակատս, տարիներէ ի վեր, արդուկը անցած տաբատիս ակօսներուն կը նմանի, իսկ մազերս ալ պատկառելի ճերմակութիւն մը ստացած են: Օրերուս նման անտող են նաեւ ժամերս ու տրամադրութիւններս:
Ու ջիղերու նեքին պայքարն է, որ կը տկարացնէ սիրտս: Եւ որովհետեւ ուզած եմ ուրախ ապրիլ, անոր համար երազած եմ, հաւատալով, որ իրականութիւն ըսուածը երազէն է, որ կը ծնի: Կը զգամ որ հոգիէս բան մըն է, որ կը փոխուի:
Անոր համար, մանաւանդ այսօր, հին օրերու գեղեցիկ եւ լեղի յուշերու թարմացումով մը կ‘ուզեմ վերապրիլ: Այս վայրկեանին իսկ կ‘ուզեմ յիշել, հինը, անուշը, սէրն ու թախիծը, որոնց պատերուն տակ երիտասարդութիւնս մեծցաւ:
Կ‘ուզեմ գրել:
Կը գրեմ հոգիս լեցնելու համար: Սակայն գրելու համար, կը կարծեմ, որ կարելի չէ ընտրել ո՛չ օրը եւ ո՛չ ալ ժամը, որովհետեւ մտածումը կու գայ ամէն վայրկեան, գիշեր կամ ցերեկ:
Ամէն դժուարութիւն եւ դժբախտութիւն տարիքիս կը կապեմ: Անձէն խուսափելու լաւագոյն միջոցը՝ թերեւս: Կ‘ուզեմ հաւատք փոխանակել. բայց կը զգամ, որ անօգուտ կը թուի, որովհետեւ ծանր պայքարեցայ կեանքիս այս հեւքին մէջ, բան մը պահելու համար:
Այսօր, վերջապէս ներքին ու ծածուկ խռովքիս հետ, հանդարտ անկեղծութիւն մըն ալ կայ մէջս: Կ‘ուզեմ այս մէկը խոստովանիլ, որ շատերուն նման, ես ալ իմ հացս գրական քրտինքին հետ կապելս, իսկապէս զիս դէպի յուսախաբութիւն առաջնորդած եւ երբեմն ալ դէպի դժբախտութիւն տարած է:
Տարիներէ ի վեր ժամանակներս իրենք իրենց մէջ սեղմուած են արդէն: Թէեւ ժամանակը լրանալիք չունի, բայց հոգիս գտնելու համար երբեմն կայան մը կը փնտռեմ: Այսքան երկար տարիներ ետք, վերջապէս այս բոլորը կրցած եմ մտքիս ծոյլ թափառումներով հանգիլ եզրակացութիւններուն:
Տակաւին կը յիշեմ, որ շատ յաճախ համբերատար աշխատանքս արդարացնելու բոլոր յոյսերս ցնդած են: Յաճախ, կը զգամ արդէն, որ տարիքիս հետ, մանուկի մը յափշտակութիւնը կայ աչքերուս մէջ:
Բոլոր տարեկիցներուս նման ես ալ ընտանիքէս ետք, հայրենիքովս ու ծննդավայրովս կը խանդավառուիմ եւ յաճախ այս երկուքին կարօտն է, որ զիս կը բռնէ լալու աստիճան:
Ամէն օր, երբ մտնեմ նոր օրուան մը կեանքին մէջ, կը զգամ, որ արդէն ինքնաբերաբար կամաց կամաց մտած եմ հին սերունդի սահմաններէն ներս: Կը փորձեմ ուղիղ տանիլ գիծը ու լուրջ սեղանին մօտեցնել ամէն հարց կամ տագնապ:
Հաստատ գիտեմ, որ որոշ տարիքէ ետք դժուար է բռնել կեանքը: Կը հաւատամ նաեւ, որ այս սահմաններուն մէջ կարեւորը հոգեկան կապը պահելն է: Թէեւ իմ մասիս խօսիլը ծանր է եւ քնտինքոտ, սակայն պատշաճութեան պէս բան մըն է կատարածս ու մտածումներուս կապոյտ երբեմն ալ պղտոր լիճին մէջ անձս յարգողի յանձնառութեամբ, այս տողերս կ‘ուզեմ հաւաքել:
Ու անտարակոյս կ‘ուզեմ բաժնել նաեւ հաճոյքը: Երեւոյթը գեղեցիկ պէտք է տեսնել, կ‘ըսեմ բոլորին:
Սակայն…: Ու երկարօրէն կը մտածեմ մերիններուն, հարազատներուս ապագայի մասին: Կը մտահոգուիմ գաղութովս ու միշտ կը կրկնեմ առոյգ եւ առանձին ուժ պէտք է գաղութին մէջ տոհմիկ ջերմութիւնը պահելու համար:
Ստիպուած ենք կորսուած սերունդներուն մասին մտածել, որպէսզի մեր հաւատքը ջերմանայ: Այս է, որ հետզհետէ կը ծանրացնէ մեր կեանքը: Սփիւռքի մէջ կ‘աշխատինք պահել այն ճամբան, ուրկէ մեր նախնիները անցած են:
Կը զգամ, որ նպատակն է, որ հետզհետէ կը մաշի: Թէեւ մեր քայլերուն մէջ վստահ բան մը կայ, սակայն շատերուն մօտ ապագայի նկարը մաշած կ‘երեւի: Կը մաշի նաեւ յոյսը եւ մենք կամաց կամաց կը փոքրանանք ու սերունդը արագ կը կորսուի իր հետ կիսելով նաեւ հայ ժողովուրդի հոգին:
Այս բոլորը անոր համար, որ գաղութի բազկերակը երբեմն կանոնաւոր չէ: Ինչ լաւ է հաւատքը: Ան արդէն երկար ատենէ ի վեր հոգեկան սահմաններուս մէջ մտած է: Յաճախ կ‘ըսեմ երջանիկ պէտք է զգալ Սփիւռքեան տարածքին մենք ապրողներս, մեր զաւակները հայ տեսնելով:
Ինքնաբուխ հիացում մը ունիմ, նման իրականութեան դիմաց: Թերեւս, ես այն բախտաւորներէն եմ, որովհետեւ մեր տան մէջ նոր պատուհաններ բացուած են: Ինծի համար նման ճշմարտութիւնը տեսնել, նպատակին հասնիլ կը նշանակէ:
Տարիներէ ի վեր ես ալ նոր սերունդին հաւատք կապած եմ, որովհետեւ թէեւ քիչ, սակայն շատ յաճախ լաւ բաներ կը կատարուին մեր ժողովուրդի փոքր ածուին մէջ ու յանկարծ հպարտութիւն մը կը ծնի: Նոյն այս հպարտութիւնը կու գայ անոնց, որոնք կը ստեծեն եւ ոչ թէ անոնց՝ որոնք կը ձգտին որ ստեղծուի:
Այս բոլորը կ‘ըսեմ տարեդարձիս առաւօտուն, որովհետեւ կը հաւատամ, որ իմը՝ այսօրն է, իսկ վաղը՝ Աստուծոյս: