“ԱՌԱՋ­ՆԱ­ՀԵՐ­ԹՈՒ­ԹԻՒՆ Է ՊԱ­ՀԵԼ ԱԶ­ԳԱ­ՅԻՆ ՊԱՏ­ԿԱ­ՆԵ­ԼԻՈՒԹԻՒՆԸ…“.- ԿԸ ՅԱՅՏ­ՆԷ ՀԻՒ­ՍԻ­ՍԱ­ՅԻՆ ԱՄԵ­ՐԻ­ԿԱ­ՅԻ ՀԱՅ ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿԷ ԵԿԵ­ՂԵՑ­ՒՈՅ ԱՌԱՋ­ՆՈՐԴ ԱՐՀ­Ի­Ա­ՊԱ­ՏԻՒ ՄԻ­ՔԱ­ՅԷԼ ԵՊՍ. ՄՈՒ­ՐԱՏ­ԵԱՆ

0 0

 “Հայ­րե­նիք“ի անց­եալ շաբթ­ուայ թիւին մէջ տե­ղե­կա­ցու­ցած էինք թէ Ուր­բաթ, Հոկ­տեմ­բեր 26-ի առա­ւօտ­եան, խմբագ­րու­թիւնս այ­ցե­լած էր Հիւ­սի­սա­յին Ամե­րի­կա­յի Կա­թո­ղի­կէ հա­մայն­քի Արհ­ի­ա­պա­տիւ Առաջ­նորդ Մի­քա­յէլ Եպս. Մու­րատ­եան, ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ Պել­մոն­թի (Մա­սա­չու­սէց) Սուրբ Խաչ եկե­ղեց­ւոյ հո­վիւ` Ռա­ֆա­յէլ Ան­տոն­եա­նի: Այս առ­թիւ, կա­րե­լի է եղաւ հար­ցազ­րոյց մը կա­տա­րել Առաջ­նոր­դին հետ: Ստո­րեւ յա­պա­ւու­մով կը ներ­կա­յաց­նենք այս հար­ցազ­րոյ­ցը.-

Հ.- Կա­րե­լի՞ է կարճ պատ­մա­կան մը ներ­կա­յաց­նել Հիւ­սի­սա­յին Ամե­րի­կա­յի Հայ Կա­թո­ղի­կէ եկե­ղեց­ւոյ մա­սին:

Պ.- Քիչ մը մեր բո­լո­րին սո­վո­րա­կան պատ­մու­թիւնն է, որ սկսած է Մա­սա­չու­սէ­ցէն, յատ­կա­պէս Ուս­տը­րէն, որ 1800-ական­նե­րուն ծա­նօթ է իր բազ­մա­թիւ գոր­ծա­րան­նե­րով: Այս­պէս Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն առաջ իսկ, ժա­մա­նած այս հա­յոր­դի­նե­րուն մէջ կա­յին կա­թո­ղի­կէ հա­մայն­քին պատ­կա­նող ան­հատ­ներ, որոնք հետզ­հե­տէ տա­րած­ուե­ցան եւ այ­սօր Հիւ­սի­սա­յին Ամեր­կա­յի զա­նա­զան քա­ղաք­նե­րու մէջ բնա­կու­թիւն հաս­տա­տե­ցին:

Հ.և Այ­սօր, մաս­նա­ւո­րա­բար ո՞ր քա­ղաք­նե­րէն ներս կը գոր­ծէ Հայ Կա­թո­ղի­կէ եկե­ղե­ցին:

Պ.- Գա­նա­տա­յի եր­կու մե­ծա­գոյն քա­ղաք­նե­րուն` Թո­րոն­թո­յի եւ Մոն­րէ­ա­լի մէջ ու­նինք մէ­կա­կան եկե­ղե­ցի, իսկ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու մէջ, կը գոր­ծեն եօթ եկե­ղե­ցի­ներ` վեց քա­ղաք­նե­րու մէջ: Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ կը գոր­ծեն եր­կու եկե­ղե­ցի­ներ, իսկ մնաց­եալ հին­գը կը գոր­ծեն Արե­ւել­եան շրջա­նէն ներս.- Նիւ Եորք, Նիւ Ճըր­զի, Ֆի­լա­տելֆ­իա, Պոս­թըն եւ Տիթ­րոյթ:

Այս եկե­ղե­ցի­նե­րուն կող­քին կը գոր­ծեն նա­եւ երեք առա­քե­լու­թիւն­ներ` Սան Տի­է­կօ, Սան Ֆրան­սիս­քօ եւ Լոս Ան­ճե­լըս (գո­յու­թիւն ու­նե­ցող եր­կու եկե­ղե­ցի­նե­րուն կող­քին): Այս գծով, հա­ւա­նա­կան է, որ յա­ռա­ջի­կայ տա­րի­նե­րուն, Սան Տի­է­կո­յի եւ Սան Ֆրան­սիս­քո­յի գա­ղութ­նե­րը օժտ­ուին եկե­ղե­ցի­նե­րով:

Հ.- Կա­րե­լի՞ է հա­կիրճ պատ­մա­կան մը տե­ղե­կաց­նել Առաջ­նոր­դա­րա­նին մա­սին:

Պ.- 1981-ին հիմն­ուե­ցաւ Առաջ­նոր­դա­րա­նը Նիւ Եոր­քի մէջ, որ մին­չեւ անց­եալ տա­րի գոր­ծեց եւ ապա փո­խադր­ուե­ցաւ Լոս Ան­ճե­լըս: Պաշ­տօ­նը ստանձ­նե­լէս ետքն է որ Առաջ­նոր­դա­րա­նը փո­խադր­ուե­ցաւ Լոս Ան­ճե­լըս: Մինչ այդ Առա­ջին Առաջ­նորդն էր Արհ­ի­ա­պա­տիւ Ներ­սէս Սէ­թեա­նը, ապա` Արհ. Յով­հան­նէս Դեր­ձակ­եա­նը եւ վեր­ջա­պէս Արհ. Ման­ուէլ Պա­թաք­եա­նը:

Ըն­դա­մէ­նը վաթ­սուն հա­զար հա­շուող գա­ղու­թի մը հա­մար, հե­տե­ւո­ղա­կան աշ­խա­տանք կայ կա­տար­ուե­լիք:

Հ.- Գոր­ծու­նէ­ու­թեան գծով, կա­րե­լի՞ է յա­ւել­եալ տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցել:

Պ.- Բնա­կա­նա­բար առաջ­նա­հեր­թու­թիւն է կրթա­կան բնա­գա­ւա­ռը: Հիւ­սի­սա­յին Ամե­րի­կա­յի մէջ կը գոր­ծեն հինգ հայ հա­թո­ղի­կէ վար­ժա­րան­ներ` Մոն­րէ­ա­լի “Նա­րեկ“ Բարձ­րա­գոյն Վար­ժա­րա­նը, Պոս­թը­նի “Ծի­ծեռ­նա­կա­բոյն“ Վար­ժա­րա­նը, Ֆի­լա­տելֆ­իոյ Հայ Քոյ­րե­րու դպրո­ցը եւ Լոս Ան­ճելւ­սի “Մխի­թար­եան“ եւ Հայ քոյ­րե­րու կրթօ­ճախ­նե­րը: Ասոր կող­քին, կը գոր­ծեն շա­բա­թօր­եայ դպրո­ցէն, որոնց կար­գին յատ­կա­պէս յի­շա­տա­կե­լի է Թո­րոն­թո­յի գա­ղու­թը, ուր կը յա­ճա­խեն 160-ի շուրջ աշա­կերտ­ներ: Կը գոր­ծէ նա­եւ Պա­տա­նե­կան Միու­թիւն մը, Լոս Ան­ճե­լը­սի մէջ:

Հ.- Տա­րի­ներ շա­րու­նակ Հա­յաս­տա­նի մէջ գոր­ծած ըլ­լա­լով, կա­րե­լի է՞ քա­նի մը խօսք փո­խան­ցել Հա­յաս­տա­նի Հայ Կա­թո­ղի­կէ եկե­ղե­ցւ­ոյ մա­սին:

Պ.- 1700-ական­նե­րուն Վրաս­տա­նի սահ­ման­նե­րէն սկսած, ապա Մուշ, Ալաշ­կերտ եւ Կարս փո­խադր­ուած հայ կա­թո­ղի­կէ եկե­ղե­ցին կը գոր­ծէր մին­չեւ Հա­յաս­տա­նի Խորհր­դայ­նա­ցու­մը: Յատ­կա­պէս Հա­յաս­տա­նի հիւ­սի­սա­յին շրջան­նե­րէ ներս ին­նի­սու­նի շուրջ գիւ­ղեր ամ­բող­ջու­թեամբ կա­թո­ղի­կէ էին: Գրե­թէ բո­լորն ալ ու­նէ­ին իրենց եկե­ղե­ցին: Սա­կայն Հա­մայ­նա­վար ղե­կա­վա­րու­թիւնը օրին հրկի­զեց եւ պայ­թե­ցուց բազ­մա­թիւ եկե­ղե­ցի­ներ եւ այ­սօր 37 կա­թո­ղի­կէ գիւ­ղեր կը գոր­ծեն քսա­նի շուրջ եկե­ղե­ցի­նե­րով: Ջա­ւախ­քի մէջ ալ ազ­դե­ցիկ ներ­կա­յու­թիւն է հայ կա­թո­ղի­կէ եկե­ղե­ցին, զա­նա­զան շրջան­նե­րէ ներս, որոնց կար­գին Հեշտ­եայ, Տուրցք, Ախալ­քա­լաք:

Այ­սօր Երե­ւա­նի եւ Շի­րա­կի մէջ կը գոր­ծեն Առաջ­նոր­դարա­նիստ եկե­ղե­ցի­նե­րը: Նե­րառ­եալ ներ­քին Սփիւռ­քը, հայ կա­թո­ղի­կէ­նե­րու թիւը կը հաս­նի չորս հա­րիւր հա­զա­րի:

Հ.- Վեր­ջերս, Լի­բա­նան այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին, Պե­նե­տիք­թոս Պա­պը նա­եւ այ­ցե­լեց Զմմա­ռու Վանք եւ այս առ­թիւ ալ ներ­կայ եղաւ Յա­կոբ Մե­ղա­պար­տի ար­ձա­նի բաց­ման հան­դի­սու­թեան: Այս գծով, ին՞չ ու­նիք փո­խան­ցե­լիք:

Պ.- Պա­պին Լի­բա­նան կա­տա­րած պատ­մա­կան այ­ցե­լու­թեան կա­րե­ւոր հանգր­ուան­նե­րէն մէ­կը հան­դի­սա­ցաւ Զմմա­ռու Տի­րա­մօր հայ կա­թո­ղի­կէ 263-ամ­եայ վան­քը: Ար­դա­րեւ, այս այ­ցե­լու­թիւնը հա­մայն քրիս­տոն­եայ աշ­խար­հին ու­շադ­րու­թեան եւ հե­տաքրք­րու­թեան առար­կան դար­ձուց Լեռ­նա­լի­բա­նա­նի մէկ ծո­վա­հայ­եաց բար­ձուն­քին վրայ 1749-ին հաս­տատ­ուած վան­քը: Այո՛, պատ­մա­կան էր այս այ­ցե­լու­թիւնը: Աշ­խար­հը հե­տե­ւե­ցաւ արա­րո­ղու­թեան եւ այս գծով մօ­տէն ծա­նօ­թա­ցաւ մեր եկե­ղեց­ւոյ եւ Զմմա­ռու Վան­քի պատ­մու­թեան:

Իր պատ­մա­կան այ­ցե­լու­թեամբ, Պա­պը ապա­ցոյ­ցը տուաւ իր նա­խորդ­նե­րուն` Պե­նե­տիք­թոս ԺԴ.-ի, Պե­նե­տիք­թոս ԺԵ.-ի եւ իր ան­մի­ջա­կան նա­խոր­դին‘ Յով­հան­նէս Պօ­ղոս Բ.ի հայ ժո­ղո­վուր­դին հան­դէպ ու­նե­ցած սի­րոյ զգա­ցու­մով իր տո­գո­րու­մին:

Պա­պը օրհ­նեց հայ տպագ­րու­թեան առա­ջին մատ­եա­նին` “Ուր­բա­թա­գիրք“-ին տպագ­րիչ- հրա­տա­րա­կիչ Յա­կոբ Մե­ղա­պար­տի նո­րա­կերտ ար­ձա­նը, որ կա­ռուց­ուե­ցաւ հայ­կա­կան տպագ­րու­թեան 500-ամ­եայ յո­բել­եա­նին առի­թով: Այս այ­ցե­լու­թեամբ եւ հայ առա­ջին հա­յա­տառ մատ­եա­նի տպագ­րու­թեան 500-ամ­եա­կին նուիր­ուած Յա­կոբ Մե­ղա­պար­տի կի­սանդրի­ին օծու­մը կա­տա­րե­լով` Պե­նե­տիք­թոս ԺԶ. վե­րա­հաս­տա­տեց Վա­տի­կա­նի հա­մակ­րու­թիւնն ու զօ­րակ­ցու­թիւնը հան­դէպ հայ ժո­ղո­վուր­դին:

Հ.- Այս այ­ցե­լու­թեան առ­թիւ, յատ­կա­պէս մի­ջազ­գա­յին գետ­նի վրայ, ի՞նչ էր անդ­րա­դար­ձը:

Պ.- Պե­նե­տիք­թոս ԺԶ. պա­պը ներ­կա­նե­րուն ուղ­ղած ող­ջոյ­նի իր խօս­քին, յստա­կօ­րէն շեշ­տած էր թէ խո­րին երախ­տա­գի­տու­թիւն կը յայտ­նէ ամե­նա­պա­տիւ եւ գե­րեր­ջա­նիկ տէր Ներ­սէս Պետ­րոս ԺԹ. կա­թո­ղի­կոս պատր­ի­ար­քին իր հրա­ւէ­րին հա­մար եւ իր խօս­քե­րուն: Ան շեշ­տեց թէ այս հան­դի­պու­մը կա­յա­ցաւ Զմմա­ռու վան­քին մէջ, այն­քան խորհր­դան­շա­կան Հայ կա­թո­ղի­կէ եկե­ղեց­ւոյ հա­մար: Ան նա­եւ նշեց թէ Յա­կոբ վա­նա­կա­նը, կոչ­ուած Մե­ղա­պարտ, օրի­նակ է աղօթ­քի, ձեր­բա­զա­տու­թեան նիւ­թա­կան ար­ժէք­նե­րէ, եւ հա­ւա­տար­մու­թեան հան­դէպ Քրիս­տոս Փրկի­չին:

Հ.- Սուր­ի­ա­հա­յու­թեան ներ­կայ իրա­վի­ճա­կին գծով, ին՞չ է ձեր պատ­կե­րա­ցու­մը:

Պ.- Ահա­ւոր է կա­ցու­թիւնը: Այս գծով մի­աս­նա­բար աշ­խա­տանք կը տար­ուի օժան­դա­կե­լու հա­մար եր­բեմ­նի այդ բազ­կե­րակ գա­ղու­թին: Հա­լէ­պի մէջ ու­նինք հինգ եկե­ղե­ցի եւ չորս վար­ժա­րան, իսկ Գա­մըշլիի, Հա­սա­քէի, Դա­մաս­կո­սի եւ Քե­սա­պի մէջ ալ ու­նինք կա­ռոյց­ներ, որոնք վտան­գի տակ են:

Հ.- Գա­ղու­թի օժան­դա­կու­թեան գծով, ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք գոր­ծըն­թա­ցը:

Պ.- Սուր­ի­ա­հա­յու­թեան Շտապ Օգ­նու­թեան Մար­մի­նը հե­տե­ւո­ղա­կան ձե­ւով խորհր­դակ­ցա­կան նիս­տեր կը գու­մա­րէ: Այս առի­թով ժո­ղո­վա­կան­նե­րը գո­հու­թիւն կը յայտ­նեն Աս­տու­ծոյ եւ երախ­տա­գի­տու­թիւն հայ ժո­ղո­վուր­դի հո­գե­ւոր ու աշ­խար­հա­կան ղե­կա­վա­րու­թեանց, Սփիւռ­քի եւ Հայ­րե­նի­քի մէջ, բա­րե­սի­րա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեանց, թե­մա­կալ Առաջ­նորդ­նե­րու, Հա­մայն­քա­պե­տե­րու, Ազ­գա­յին Իշ­խա­նու­թեանց ու Հա­մայն­քա­յին Մար­մին­նե­րու, Միու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու այս տագ­նա­պը շրջան­ցե­լու հա­մար յա­ռա­ջա­ցած օժան­դա­կող յանձ­նա­խում­բե­րուն, յատ­կա­պէս բա­րե­րար հայ ժո­ղո­վուր­դի զա­ւակ­նե­րուն, որոնք փու­թա­ցին նիւ­թա­բա­րո­յա­կան մի­ջոց­նե­րով աջակ­ցիլ եւ զօ­րակ­ցիլ իրենց հա­րա­զատ­նե­րուն, որոնց ազ­նիւ նուէր­նե­րը ար­դէն կը հաս­նին եւ կը բաշխ­ուին հայ­րե­նա­կից­նե­րուն` հա­մա­պա­տաս­խան կա­րիք­նե­րուն: Կը հա­ւա­տանք մեր ժո­ղո­վուր­դի մի­աս­նա­կա­մու­թեան, կա­րո­ղա­կա­նու­թեան ու տագ­նապ­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու իմաս­տու­թեան:

About Post Author

admin

acaa@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %