ՍՏԱՑԱՆՔ.- ԺԻՐԱՅՐ ՂԱՐԻՊԵԱՆԻ ``ՀԱՅՐԵՆԻՔՍ, ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐՍ, ԵՍ``Ը

Read Time:29 Minute, 21 Second

Վերջերս, Երեւանի “Նահապետ“ հրատարակչատունէն, լոյս տեսաւ Ժիրայր Ղարիպեանի “Հայրենիքս, Հայրենակիցներս, Ես“ գիրքը, որ կ՛ընդգրկէ յօդուածներ եւ յատկապէս հարցազրոյցներ, կատարուած զանազան անձնաւորութիւններու հետ:

Ստորեւ, լոյս կ՛ընծայենք երկու հարցազրոյցներ` Վահէ Օշականի եւ Մեսրոպ Արք. Աշճեանի հետ, նաեւ Յակոբ Կարապենցի մահագրութիւնը` Ղարիպեանի մասին:

ՅԱՐԱՏԵՒ ՎԱԶՔ

ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑ

Մահը միշտ էլ անհանդուրժելի է, սակայն երբ երիտասարդ է մահացողը, դառնում է անարդար ու անհեթեթ: Կորուստը աւելի ակնբախ է, երբ ենթական Ժիրայրի պէս կենսունակ ու խանդավառ մէկն է` համակ շարժում ու գործ էր Ժիրայրը: Հեւիհեւ ու գործունեայ` անհատական յարաբերութիւններից սկսած մինչեւ համայնական ու ազգային գործերը: Յարատեւ վազք եղաւ իր կեանքը, ծրագիր ու փնտռտուք: Ամէն տեղ էր ու ամէն գործի վրայ, կարծէք տասը հոգի լինէր, անձնուրաց, հաւատաւոր ու եռանդուն: Ամէն ինչ կարեւոր էր Ժիրայրի համար, եթէ ծառայում էր ազգային շահերին: Կիսամիջոցների մարդը չէր, հասնում էր բոլորին, տալիս իր լաւագոյնը ու դարձեալ մնում դժգոհ ու անկատար: Ահա թէ ինչու անդամ էր բազում կազմակերպութիւնների եւ մղիչ ուժը ազգային ու մշակութային բազմաթիւ ծրագրերի: Նա ղեկավար դեր է կատարել Պոսթընի Իրանահայ Միութեան, ինչպէս նաեւ Վասպուրականի Հայրենակցական Միութեան մէջ: Տարիներ շարունակ Ժիրայրը վարել է Պոսթընի “Համազգային“ի Կրթական եւ Մշակութային Միութեան, ապա նաեւ “Համազգային“ի Միացեալ Նահանգների Արեւելեան Շրջանի Շրջանային Վարչութեան ատենապետութիւնները:

Ժիրայր Ղարիպեանը հաւատաւոր զինուորը եղաւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան, հաւատալով ոչ միայն Դաշնակցութեան նպատակներին ու գաղափարաբանութեանը, այլեւ համոզուած լինելով որ կուսակցութիւնը` որեւէ կուսակցութիւն ինքնանպատակ չէ, այլ միջոց` ծառայելու հայ ազգային գերագոյն նպատակների իրագործմանը: Նա խանդավառուած էր Հայաստանի անկախութեան հռչակմամբ եւ լաւատես` Հայաստանի ապագայի նկատմամբ:

Սկզբունքի մարդ էր Ժիրայրը: Նրա համար հայ ազգի շահերը գերադաս էին, անսակարկ, աննահանջ:

Կարող էիր համաձայն չլինել իր որոշ տեսակէտներին ու գործելակերպին, սակայն գիտէիր, որ անկեղծ է իր համոզումներում եւ որ իր լաւագոյնը զոհում էր յանուն հայ ժողովուրդի զարգացման ու կայունութեան: Խոր յարգանք ունէր գաղափարի եւ գաղափարական մարդկանց հանդէպ` առանց հատուածական խտրականութեան: Հատուածականութիւնից առաւել` կար ազգային ընդհանուր շահը, որի համար պայքարեց իր ամբողջ ուժերով:

Ժիրայրը գրող էր, հրապարակագիր ու լրագրող: Մեր մամուլի այն հազուագիւտ աշխատակիցներից էր, որ մասնագիտացել էր լրագրութեան ասպարէզում: Հրատարակութեան է կարօտում լրագրութեան վերաբերեալ նրա անգլերէն թէզը, ինչպէս նաեւ հայ մամուլի պատմութեանը նուիրած ստուար աշխատասիրութիւնը: Մի որոշ ժամանակ նա խմբագրել է Թեհրանի “Ալիք“ օրաթերթի “Ալիք“ Պատանեկան հանդէսը:

Ղ. Ժիրայրը գրչանունով հրատարակած ունի պատմուածքների մի հատոր: Պատրաստում էր իր հատընտիր փորձագրութիւնների հրատարակութիւնը, անողոք հիւանդութիւնը խոչընդոտեց:

Քաղաքական, մշակութային, հասարակական բնոյթի նրա յօդուածները, ցրուած սփիւռքահայ մամուլում, այնքան շատ են որ մի քանի հատոր կարող են պարփակել: Գրական ու հրապարակագրական շատ ծրագրեր ունէր Ժիրայրը, որոնք անկատար մնացին իր վաղաժամ մահուան պատճառով:

Համայնական ու լրագրական գործունէութեան հետ զուգընթաց, նա աւելի քան տասնեակ տարի վարում էր Պոսթընի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռի ծրագիրը` որը դարձել է Պոսթընի մշակութային կեանքի բաղկացուցիչ մասը: Ամբողջական եռանդ ու լարում էր Ժիրայրը: Ռատիօևլրագրութիւնը դադար ու հանգիստ չունի: Ժիրայրը յարատեւ աշխատանքի մէջ էր, շարունակ հարցազրոյցներ ունենալով տեղացի կամ այցելու անձնաւորութիւնների հետ, արձանագրելով այս կամ այն հանդէսը, հաղորդելով հայ ազգային կարեւոր իրադարձութիւնները: Միայն ինքը չէր` իր հետ լարուած աշխատանքի էին լծուած հայկական ռատիօևծրագրի անձնակազմի միւս անդամները: Վարակիչ էր իր եռանդը:

Ժիրայրը սիրում էր տենդահար աշխատանքը: Նա երջանիկ էր երբ մի գործ յաջողութեամբ էր պսակւում և լինէր գրական ձեռնարկ, հրապարակային հանդիսութիւն կամ լրագրական ու քաղաքական ելոյթ: Զոհում էր թէ՛ իր ժամանակը, թէ՛ եռանդը եւ թէ՛ նիւթականը: Կարեւորը ձեռնարկի յաջողութիւնն էր: Լաւ հռետոր էր` օժտուած սուր մտքով ու համոզիչ տրամաբանութեամբ: Հաշտարար էր նա, հանդուրժող: Դիմացինի համար կը զոհէր ամէն ինչ, բացի սկզբունքներից: Արդէն իր կեանքի վերջին գրեթէ տասը տարիները կամուրջ հանդիսացան Սփիւռքի ու Հայաստանի միջեւ:

Օժտուած էր կազմակերպչական տաղանդով: Ազգային ու համայնական ինչ գործի որ ձեռնարկում էր, յաջողութեամբ էր գլուխ գալիս: Հիւանդ վիճակում, մեծ մասամբ Ժիրայր Ղարիպեանի ջանքերով կազմակերպուեցին “Համազգային“ի Պոսթընի գրական վեց կարեւոր դասախօսութիւնները հայ գրականութեան տարբեր փուլերի վերաբերեալ: Եւ տակաւին ինչպիսի համապարփակ ծրագրեր ունէր գրական ու մշակութային բնագաւառներից ներս:

Առաւելաբար իր կեանքի ընկերուհի` Եւգինէ Ղարիպեանի զոհաբերող ոգու շնորհիւէր, որ Ժիրայրը կարողացաւ ի կատար ածել իր ծրագրերի մի կարեւոր մասը: Եւգինէն ոչ միայն Ժիրայրի կողակիցը եղաւ, այլ նաեւ անբաժան ընկերը, գործընկերը, գաղափարական համագործակիցն ու գթութեան քոյրը, այո՛, գթութեան քոյրը, որ տարիներ շարունակ խնամեց Ժիրայրի հոգին ու մարմինը, սիրով ու հոգածութեամբ, անտրտունջ ու անվհատ: Եթէ ճիշդ է այն վարկածը, թէ ամէն մի նշանաւոր մարդու թիկունքում մի կին է կանգնած, ապա Ժիրայրի դէպքում Եւգինէն ձեռքևձեռքի տուած քայլեց իր ամուսնու կողքին` բաժանելով նրա վիշտն ու ուրախութիւնը, ձախողութիւնն ու յաջողութիւնը: Եւգինէն եղաւ նաեւ Ժիրայրի նեշնչարանն ու բարոյական յենակը: Ահա թէ ինչու այնքան ծանր է նրա վիշտը:

Ահա թէ ինչու այնքան ծանր է նաեւ մեր վիշտը ի տես այս գեղեցիկ միութեան խախտման: Մի բան խախտուել է նաեւ մեր մէջ, մեր քաղաքի մէջ: Կտրուել է մի կեանքի թել եւ միջոցում տարածուել է անհեթեթի ստուերը: Եթէ այս է վախճանը, ապա ողբերգական է ամբողջ գոյութիւնը: Սակայն վախճանականից անդին կայ հոգին, կայ մարդը իր գործով ու գաղափարներով, իր վաստակով ու երազներով: Կայ մարդու յիշատակը, կայ մարդու սէրը, նրա կեանքի արձագանգը հեռու ու մօտիկ սրտերում: Կայ մարդու թողած հետքը ապրողների ճամբաների վրայ: Նրա խօսքը, որն անմահ է:

Նոյեմբեր 28, 1991թ.

Պոսթըն

ՎԱՀԷ ՕՇԱԿԱՆ`

ԳՐԱԳԷՏՆ ՈՒ ԶԱՆԳՈՒԱԾԸ

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Յարգարժան փրոֆեսոր, առաջին հարցումս հետեւեալն է` Ձեր կարծիքով կարելի՞ է Ամերիկայի մէջ պահել, ծաղկեցնել հայ գրականութիւնը եւ եթէ կարելի է ինչպէ՞ս:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Պահելու վերաբերեալ պատասխանս անվերապահօրէն այո է: Մեր ժողովուրդին իմացական, բարոյական ուժերը չեն սպառած տակաւին: Ժառանգութիւն մը ունինք եւ կան մարդիկ, մտաւորականներ, որ հետամուտ են այդ աշխատանքին:

Ծաղկեցնելու մասին երկու տեսակէտ ունիմ այն իմաստով, որ հայ գրականութիւնը պիտի մշակուի, զարգանայ նախ անգլերէն լեզուով: Կարող մտաւորականներ, գրողներ, բանաստեղծներ ունինք: Գիտեմ, թէ այս մասին տարակարծութիւններ կան, ոմանց համար անգլերէն լեզուով գրուածը մաս չի կազմեր հայ գրականութեան: Ըստ իս` կը կազմէ: Ինչ կը վերաբերի հայերէն լեզուով գրականութեան, կարելի է ծաղկեցնել եթէ մեր գրագէտները սթափին, հասկնան գրական գործին բացառիկ նկարագիրը, այն իմաստով, որ իրենք ազատ են, պէտք չէ տարուին ժողովուրդի հոգեբանութենէն, մեր տնտեսական, քաղաքական վերիվայրումներէն եւ իրենց ամբողջական ուժը տրամադրեն գրական գործին:

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Ընդհանրապէս երկու տեսակէտ կայ, մէկը այն է որ գրողը պէտք է արտադրէ այնպիսի գործեր, որ խօսին յատուկ դասի մը: Ըստ միա տեսակէտի` գրողը ժողովուրդին դաստիարակելու առաքելութիւն ունի, ուրեմն պէտք է ըմբռնելի դառնայ ժողովուրդին կողմէ: Ո՞րն է շիտակը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Նախ անվերապահօրէն կը մերժեմ որեւէ մէկ պարտաւորութիւն գրագէտին համար: Ան ինքը կ՛որոշէ իր ճակարագիրը, գործին բնոյթը: Գրագէտը անշուշտ կը գրէ նախ իրեն, եւ ապա` բանաստեղծ մը գլխաւորաբար բանաստեղծներու, արձակագիր մը` արձակագիրներու համար: Իրենք են որ իրար իրապէս կը հասկնան: Զանգուածին համար կարելի է գրել, կարելի է լաւ գործ արտադրել, դժուարութիւնը հոն է որ զանգուածը պայմաններ կը դնէ, գրագէտէն ժամանցի, դաստիարակութեան ակնկալութիւններ ունի: Հոն ուր գրագէտին վրայ զանգուածին կողմէ կը դրուին պարտաւորութիւններ, վտանգ կայ: Իմ անձնական տեսակէտս` ես ինչ որ կը գրեմ, բացարձակապէս կ՛արտասանեմ թէ ո՞վ պիտի կարդայ, ե՞րբ պիտի կարդայ, ինչո՞ւ պիտի կարդայ: Գործ մը որ կը գրեմ վկայութիւն մըն է ճշմարտութեան մասին, անկախաբար մարդոց չափանիշներէն, եւ եթէ կրցայ մտածումս արտայայտել յստակ, գեղեցիկ, ինքնատիպ ձեւով, յաջողած եմ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Բայց միւս կողմէ ընթերցուելու հարց մը կայ, չէ՞: Եթէ գիրքը պիտի գրուի եւ պիտի չընթերցուի կամ տարածում պիտի չունենայ, ի՞նչ կ՛արժէ:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Եթէ գիրքը գեղարուեստական արժէք մը ունի, այդ արժէքը իր մէջն է, չի վնասուիր եթէ չկարդացուի: Չկարդացուելու պարագային տուժողը զանգուածն է, որ չի կրնար վայելել բովանդակութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Գործին արժէքին սահմանումը ո՞վ պիտի կատարէ, ինքը` գրո՞ղը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Ինքը` գրողը կ՛ուզէ ընել, դժբախտաբար չի յաջողիր, որովհետեւ ժամանակի հարց մըն ալ կայ: Բայց ատիկա մտահոգութիւն չէ գրողին համար: Գրողին համար մէկ հարց գոյութիւն ունի` ինչպէ՞ս գրեմ որ մտածումս իր գեղեցկագոյն արտայայտութիւնը գտնէ: Ատկէ անդին ուրիշ հարց չկայ: Անշուշտ լաւ է որ գիրքը շատ մարդ կարդայ: Չկայ մէկը որ չ՛ուզէ որ իր գործը կարդացուի: Ես ալ կ՛ուզեմ որ իմ գիրքերս կարդացուին, բայց չեն կարդացուիր: Օրինակի համար “Ահազանգ“ս որ տարիներու աշխատանքի արդիւնք է: Ի՞նչ կրնամ ընել ես, բացի գրելը շարունակելէն: Մարդիկ չեն կարդար, իրենց գիտնալիք բանն է ատիկա: Ես իմ գործս կ՛ընեմ, թող իրենք ալ իրենց գործը ընեն:

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Հանրութիւնը, Ձեր կարծիքով, ինչպէ՞ս կրնայ օժանդակել հայ մշակոյթի զարգացման:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Շատ անուղղակի, եւ սակայն նոյն ժամանակ վճռական ձեւով մը: Մշակոյթ երբ կ՛ըսենք, կ՛ընդունինք` գրականութիւնը, գեղարուեստը, մարդկային ստեղծագործալան երեւակայութեան բոլոր արտայայտութիւնները: Արդ` մեր ժողովուրդը, մեր զարգացած հանրութիւնը պէտք է աւելի բծախնդիր, խստապահանջ ըլլայ արուեստագէտներու հանդէպ, ինչ որ չէ ներկայիս: Ըլլայ` թատրոն, ըլլայ երաժշտութիւն, ըլլայ գրականութիւն` մամուլի մէջ, բեմերէ խօսակցութեան ընթացքին ամենէն շռայլ գովեստները կը տրուին, ինչ որ մեծագոյն սխալ է: Մշակը կ՛օգտուի եթէ զանգուածը կամ հանրութիւնը իրմէ աւելին պահանջէ, դժուարահաճ դառնայ, քննադատական ոգիով մօտենայ իր գործերուն: Մենք, հայ է եղբայր կ՛ըսենք, հայը այսքան ալ ընէ, լաւ է կ՛ըսենք, մէջէն կ՛ելլենք: Ուրեմն հանրութեան մեծագոյն նպաստը իր չափանիշներու բարձրութեան մէջ կը կայանայ: Անշուշտ գիրք գնելը, նուագահանդէսի մը երթալը արուեստագէտին կ՛օգնեն, բայց շատ անուղղակի ձեւով, քանի որ ան միշտ առանձին ապրող էակ մըն է, ինքը իր սնունդը կը գտնէ ինքզինքէն, ինչ որ դուրսէն կու գայ, յաւելեալ օգտակարութիւն մըն է:

ՀԱՐՑՈՒՄ.և Սփիւռքեան պայմաններու մէջ որո՞նք են հայ մշակոյթի մեծագոյն վտանգները:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.և Առաջին հերթին` քաղաքական մտածողութիւնը, մեր դարը քաղաքական դար է, իր նկարագիրը ունի, իր սակարկութիւնները կ՛ընէ: Քաղաքականութիւնը բոլոը կողմերով մենատիրական համայնակուլ մտայնութիւն մըն է, կը փորձէ իր մէջ առնել ամէն տեսակ մտածող էակները, կլլել մեր ազատութիւնը: Արդ, ասոր դէմ պայքար պէտք է տարուի: Նոյն ճամբով լրագրական գրականութիւն մը կայ, լրագրական մտայնութիւն մը կայ, որ հարցերը կը պզտիկցնէ, դիւրահասկնալի, դիւրահաճելի կը դարձնէ եւ ուրեմն կը նուազի գրականութեան բացառիկ նկարագիրը: Լրագրական մտայնութեան դէմ նաեւ աշխատանք մը ընելու է, որ չխաթարէ մեր լեզուն եւ մեր չափանիշները: Երրորդը պիտի կոչեմ հոգեբանական ազդակ: Որքան ատեն որ կը փորձենք ժողովուրդին ծառայել, այդ եղած է հայ գրագէտին կոչումը եւ ուրեմն գրագէտը կը դառնայ վարժապետ, կը դառնայ քարոզիչ, բարոյախօս, կը դառնայ քաղաքական գործիչ, լրագրող, հազար մէկ բան, բացի գրագէտէ: Գրագէտը մէկ կարեւոր արժանիք, եթէ կ՛ուզէք` ընկերային արժանիք ունի, որ մտքի անկախութիւնն է: Եթէ յանուն ժողովուրդի զանազան շահերուն կորսնցնէ, կը դադրի գրագէտ ըլլալէ: Այս պարագային միայն գրագէտը չէ, ամէն արուեստագէտ այսպիսի վտանգի մը ենթակայ է: Անշուշտ մեծ գրագէտները չէ, միջակներն են, որ կ՛ազդուին, այս պարագային մենք միջակներով պիտի զբաղինք, որ միջակները փրկուին: Ուրեմն գրագէտին անկախութիւնը, ամէն վայրկեան վտանգի ենթակայ է եւ պէտք է պաշտպանուի:

Ժ.Ղ.և Խորին շնորհակալութիւն Պոսթընի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռի կողմէ: Կը մաղթեմ Ձեզի յաջողութիւն:

Վ. Օ.և Շնորհակալութիւն, շատ ուրախ եմ, որ առիթը տրուեցաւ քանի մը խօսք ըսելու Պոսթընի հայութեան: Յուսամ, որ օր մը, աւելի երկար ժամանակի ընթացքին կրնանք իրար հետ մտածում եւ գաղափար փոխանակել:

Ժ.Ղ.և Վստահաբար: Կրկին շնորհակալութիւն:

Մայիս 1985թ.

Պոսթըն

ՄԵՍՐՈՊ ԱՐՔ. ԱՇՃԵԱՆ` ԵԿԵՂԵՑԻԻ ՄԻԱՍՆՈՒԹԻՒՆԸ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ՄԻԱՍՆՈՒԹԻՒՆՆ Է

Ժ.Ղ.և Սրբազան Հայր, բարի գալուստ եւ շնորհակալութիւն այս հանդիպումին համար: Տեղեկացայ, որ նոր կը վերադառնաք Լիբանանէն: Անմիջապէս առաջին հարցումս պիտի ըլլայ` ի՞նչ էր առիթը:

ՍՐԲԱԶԱՆ.և Հաւանաբար քիչ մը տարօրինակ թուի: Դեկտեմբերի այս վերջին օրերուն, մանաւանդ որ գիտենք, կացութիւնն այնքան ալ հաճելի չէ, ինչո՞ւ գացած ըլլայինք Լիբանան: Պարտականութիւն մը զիս կանչած էր: 1983էն ի վեր անդամ եմ Ազգային Կեդրոնական Վարչութեան կրօնական ժողովին եւ իմ այդ հանգամանքով Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Վեհափառ Հայրապետը` Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Կաթողիկոսը հրաւիրած էր զիս, որպէսզի մասնակցիմ Ազգային Կեդրոնական Վարչութեան Կրօնական եւ խառն ժողովներու նիստերուն: Ինծի հետ էին նաեւ Քալիֆորնիոյ թեմի առաջնորդ Սուրէն Սրբազանը, Լիբանանի թեմի առաջնորդ Արամ Սրբազանը: Առիթ ունեցանք երկուական անգամ կրօնական խառն ժողովներ եւ լիագումար նիստեր գումարելու: Երկար ատենէ ի վեր Անթիլիասի մէջ Վեհափառ Հայրապետի նախագահութեան ներքոյ այդպիսի լիագումար նիստ չէր գումարուած: Կրօնական ժողովը զբաղեցաւ թեմական առաջնորդներու խորհուրդներու հարցերով, որոնց մէկ կարգ մը կէտեր, որոնք կը վերաբերին Սուրբ Հաղորդութեան, պսակի արարողութեանց ընթացքին, ծոմապահութեանը եւ այլն, ուղղակի կը շահագրգռեն մեր հաւատացեալները: Խառն ժողովը իր կարգին զբաղեցաւ մի քանի կարեւոր խնդիրներով:

Առաջինը` որոշուեցաւ Ազգային ընդհանուր ժողով գումարել յառաջիկայ Հոկտեմբեր 1988ին, Անթիլիասի մէջ: Գիտենք, որ 1983էն ի վեր Ազգային Ընդհանուր ժողովը չէր գումարուած եւ քանի մը անգամ յետաձգուած էր Լիբանանի քաղաքական կացութեան պատճառով: Յոյսեր կան որ ամէն բան կարգի մտնէ, 1988ին եւ մենք կարենանք խաղաղ պայմաններու մէջ գումարել Ազգային Ընդհանուր Ժողովի փակումին, Վեհափառ Հայրապետը պիտի կատարէ միւռոնի օրհնութիւն, կը յուսանք որ ամերիկահայութիւնը մեծ թիւով մասնակցի այդ սրբազան արարողութեանը:

Ազգային Ընդհանուր Ժողովէն բխած խառն ժողովը զբաղեցաւ նաեւ ԷջմիածինևԱնթլիլիաս յարաբերութիւններով` վերջին զարգացումներու լոյսին ներքոյ…

Ժ.Ղ.և Սրբազան, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգէն Ա. Կաթողիկոսը Միացեալ Նահանգներ կատարած իր վերջին հայրապետական այցելութեան ընթացքին յաճախ յիշեցուց ժողովուրդին թէ երկար նամակ մը յղած է Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Կաթողիկոսին, որ անպատասխան կը մնայ: Այս առթիւ բացատրութիւն մը կրնայի՞ք տալ:

ՍՐԲԱԶԱՆ.և Գոհ եղանք, որ Գարեգին Վեհափառ Հայրապետը համապարփակ զեկոյց մը տուաւ մեզի եւ կարդաց իր Նոյեմբեր 10, 1987ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգէն Ա. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին ուղղած նամակը` ի պատասխան անցեալ Յունիսին ստացած նամակի:

Գարեգին Վեհափառ Հայրապետը իր նամակին մէջ յստակութեամբ արտայայտած է, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան հիմնական տեսակէտը եւ մեր Կաթողիկոսութեան Էջմիածնի Մայր Աթոռին հետ յարաբերութեան հիմնական ուղին, ըստ որի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը կը հաւատայ, որ փոխադարձ յարաբերութիւնները եւ առանց նախապայմանի սրտբաց խօսակցութիւնները միակ ճամբան են հարթելու տակաւին համեցող կարգ մը տարակարծութիւնները: Ահա այս նամակով Վեհափառ Գարեգին Կաթողիկոս անգամ մը եւս կ՛առաջարկէ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, որ վերսկսին խօսակցութիւնները, միասնականութեան ու գործակցութեան մթնոլորտը զօրանայ երկու Կաթողիկոսական աթոռներու միջեւ: Այս մասին ուզեցի շեշտել ունկնդիրներին, որովհետեւ տեղին էր Ձեր հարցումը` Վազգէն Ա. Կաթողիկոս իր Ամերիկա այցելութեան ընթացքին յաճախ ակնարկած էր այն նամակին զոր ուղղած էր Գարեգին Կաթողիկոսին: Կրնամ ըսել, որ որեւէ մէկ նորութիւն չկար նամակին մէջ, որ պարտադրած ըլլար Գարեգին Կաթողիկոսին անմիջական ու փութկոտ պատասխան տալու: Մաղթենք, որ Գարեգին Կաթողիկոսին նամակը արժանանայ պէտք եղած ուշադրութեան:

Ժ.Ղ.և Սրբազան Հայր, վստահաբար կրօնական եւ միութենական այս հարցերուն զուգահեռ զբաղեցաք նաեւ Լիբանանի մէջ տիրող կացութիւնով: Կ՛ուզէի խնդրել Ձեր լուսաբանութիւնները:

ՍՐԲԱԶԱՆ.և Գիտէք, որ մեր այս այցելութիւնը դէպի Լիբանան զուգադիպեցաւ այն հանգանակային արշաւին, որ ձեռնարկած ենք ի նպաստ Լիբանանի ազգային վարժարաններու աշակերտութեան: Բնականաբար, երբ մեր ժողովները աւարտեցան, կարեւոր աշխատանք տարինք: Լիբանանի թեմի առաջնորդ Սրբազան Հօր, քաղաքական ժողովի ատենապետին եւ ուսումնական խորհուրդի ատենապետին հետ այցելութիւններ տուինք ազգային վարժարաններուն` Սոֆիա Յակոբեան քոլէճին, Քառասուն Մանկանց Վարժարանին, Աբգարեան Վարժարանին, Նշան Փալանճեան Ճեմարանին եւ յետոյ հանդիպումներ ունեցանք միջբարեսիրական կազմակերպութեանց ներկայացուցիչներուն հետ, որպէսզի մօտէն տեղեկանանք անմիջական կարիքներուն զոր լիբանանահայութիւնը կը դիմագրաւէ այս տագնապալի հանգրուանին:

Չըսենք ողբերգական, բայց յոյժ մտահոգիչ կացութիւն մըն է, որ կ՛ապրի լիբանանահայութիւնը: 13 տարիներու պատերազմը չէր յաջողած ընկճել մեր ժողովուրդի պայքարի, գոյատեւման ոգին եւ կամքը, բայց տնտեսական քաոսը ծանր կերպով կը ճնշէ ամբողջ լիբանանահայութիւնը: Մանրամասնութիւնների մէջ չեմ մտներ, բայց ըսեմ, որ լիբանանեան դրամը գոնէ տասն անգամ արժեզրկուած է անցեալ տարուան միջոցին: Ամսականները կրկնապատկուած են, բայց կրնա՞ք երեւակայել, որ այս համեմատութիւնը երբեք արդարութիւն չըներ ընտանիքներուն, որպէսզի կարենան իրենց օրապահիկը ճարել: Թիւեր չեմ ուզեր տալ, բայց ըսեմ, որ նուազագոյն ամսականը 20 ամերիկեան տոլար է, միջին ամսականը` 30 տոլար:

Ընտանիքի հայր մը ամբողջ ամիս մը պիտի աշխատի եւ լաւ պայմաններու տակ աշխատի որ 30 տոլար այսինքն 15 հազար լիբանանեան ոսկի ստանայ: Եթէ գտնէ` մէկ քիլօ միսը 200 լիբանանեան ոսկի է, կամ ինչպէս այստեղ գիտենք` 10 փաունտ, լուացքի փոշիի տուփը` 4500, զոյգ մը կօշիկը` 10 հազար լիբանանեան ոսկի: Կրնա՞ք երեւակայել, թէ այդ ընտանիքի հայրը պիտի իր ընտանիքի ապրուստը հոգայ, զաւակներուն հագուստները հայթայթէ, հաց ու կաթ գնէ. այլ խօսքով` աներեւակայելի կացութիւն մըն է:Հարուստ, շքեղ, արեւելքի Զուիցերիան սեպուող Լիբանանը, որ ամբողջ հայութեան հպարտութիւն կը պատճառէր իր կրթական, մշակութային, ազգային, քաղաքական, մարզական հաստատութիւններով եւ կազմակերպութիւններով, աղքատութեան եզրին հասած է: Բայց ժողովուրդը այնտեղ է: Կաթողիկոսարանը այնտեղ է: Մեր հաստատութիւնը կը գործէ իր առաւելագոյն ճիգով: Երեք օրաթերթեր լոյս կը տեսնեն, ձեռնարկները կը շարունակուին եւ հիանալի տոկունութիւն մը ցոյց կու տայ մեր ժողովուրդը այս տագնապին դիմաց:

Բայց մենք ի՞նչ կ՛ընենք: Մենք եթէ նոյն ժողովուրդին կը պատկանինք, ծովուն այս կողմը կամ այն կողմը ինկած աւազի նոյն հատիկն ենք,կրնա՞նք ձեռնածալ նստիլ, եղբայրական օգնութեան ձեռք չ՛երկարել, որպէսզի քիչ մը սէր, կարեկցութիւն եւ հոգատարութիւն ցոյց տուած ըլլանք: Պատիւ այն կազմակերպութիւններուն, որոնք ձեռք ձեռքի կ՛աշխատին կրթական, բնակարանային, առողջապահական, սննդամթերթիք եւ ծերունիներու խնամքի գծով: Կը մաղթեմ, որ 1988ը Լիբանանի համար խաղաղութեան տարի ըլլայ, ժողովուրդը կարենայ շունչ քաշել, առօրեայ հոգսերով պարապիլ:

Ժ.Ղ.և Սրբազան Հայր, կը գտնուինք Նոր Տարուան եւ Ս. Ծնունդի սեմին, կ՛ուզէի Ձեր պատգամը ուղղէիք պոսթոնահայութեան:

ՍՐԲԱԶԱՆ.և Այո, Նոր Տարուայ եւ Ս. Ծնունդի օրերու սեմին ենք, այս հարուստ երկրին մէջ բնականաբար ամէն բան ունինք, ճոխութեան մէջ կ՛ապրինք: Այդ առատութեան ու մսխումի մէջ, մենք իբրեւ քրիստոնեայ եւ իբրեւ հայ, չենք կրնար Նոր Տարին ուրախ սիրտով դիմաւորել, չենք կրնար Աստուծոյ մեծագոյն նուէրը` Յիսուս Փրկիչի ծնունդը ընդունիլ, եթէ օգնութեան չհասնինք մեր հարազատներուն: Ես պիտի խնդրեմ Պոսթընի շրջանի հայութենէն, որ այս օրերուն մանաւանդ մասնակցին մեր նախաձեռնած հանգանակութեան: Պոսթընը մեր ամենէն մեծ ու փառաւոր գաղութներէն է, ամենէն հարուստը իր բաղկացուցիչ տարրերով` բժիշկներով, փաստաբաններով, առեւտրականներու հսկայ ցանցով, նախաձեռնութիւններու տէր հայերով, եկեղեցիի եւ համայնքի կարողութեամբ: Պոսթընի հայութիւնը միշտ օրինակ եղած է ուրիշ գաղութներու, կը յուսամ, որ Նոր Տարիի եւ Ս. Ծնունդի առիթով այդ նուէրը կ՛ընէ ինքզինքին եւ հայ ժողովուրդին:

Ժ.Ղ.և Խորին շնորհակալութիւն Սրբազան Հայր, Ձեզի եւս մեր կողմէ կ՛ըսենք շնորհաւոր Նոր Տարի եւ Ս. Ծնունդ, մաղթելով ուժ եւ կորով Ձեր առաքելութեան մէջ: