ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Read Time:8 Minute, 58 Second

90 տարիներէ աւելի, արդարութեան համար կռիւ կը մղենք:

Արդարութիւն՝ մէկ ու կէս միլիոն հայորդիներուն համար որոնք թուրք օսմանեան կառավարութեան հրամանով կոտորուեցան:

Արդարութիւն՝ հայկական մշակութային կոթողներուն համար, որոնք քանդուեցան եւ կը քանդուին թուրք եւ ազերի կառավարութիւններու կողմէ:

Արդարութիւն՝ հարիւր հազարաւոր վերապրողներուն համար, որոնք ցեղասպանութեան սարսափներուն ականատեսներ եւ զոհեր դառնալով՝ բնաւ երբեք չսթափեցան դառնութիւններէն:

Արդարութիւն՝ որպէսզի հայ նոր սերունդները ծաղկին առանց հալածանքներու վախի, եւ ազատ, անկախ, ու միացեալ Հայաստանով:

Այսօր, մենք մուտք գործած ենք այդ ճակատամարտի վերջին հանգրուանը: Այս ճակատամարտը պիտի չհանգի այսօր, բայց ան արդէն սկսած է: Թուրք կառավարութիւնը այս մէկը շատ լաւ կը հասկնայ: Ինչպէս որեւէ ուրիշ պատերազմ, վերջի հանգրուանը բացառիկ նախայարձակումներու եւ հիասթափումէ ծնուած ռազմավարութեան վայր է:

Հիմա ժամանակը չէ նոյնիսկ աչքերնիս թարթելու, եւ որոշապէս մեր պահանջներու անձնատուութեան ժամանակը չէ: Ողբերգականօրէն, այդ է արդիւնքը թուրք-հայ յարաբերութիւններու բարելաւման ուղղութեամբ արձանագրութիւններուն:

Արձանագրութիւնները »հողային ամբողջութիւն եւ սահմանային անձեռնմխելիութիւն« կը խոստանան: Ինքնորոշման իրաւունքը չէ յիշուած: Արցախցին երկար ատեն կռուեցաւ եւ շատ զոհողութիւններ ըրաւ իր իրաւունքներն ու ապահովութիւնը ձեռք բերելու: Մենք պարտականութիւնը ունինք ապահովելու որ այդ զոհողութիւնները պարապ տեղ եղած չըլլան:

Այն օրէնքը որ Ատրպէյճանը օգտագործեց Սովետական Միութենէն անջատուելու, նոյնպէս ալ արտօնութիւն տուած էր ինքնավար շրջաններու ինքնորոշման: Արցախը որոշեց անկախանալ ու անջատուիլ Ատրպէյճանէն: Իսկ անկախ Ատրպէյճանը երբեք չէ ներփակած, եւ ոչ ալ պիտի ներփակէ Արցախը:

Արձանագրութիւնները պատմագիտական յանձնախումբի մը կազմութիւնը կը պահանջեն, որպէսզի »մեկնաբանեն գոյատեւող խնդիրներ«ը: Գոյատեւող խնդիրը Հայկական Ցեղասպանութիւնն է, որը արդարութեան կարիքն ունի, եւ ոչ թէ պատմագիտական յանձնախումբի մը որ անվիճելի փաստերը պիտի վերաքննէ:

Արձանագրութիւնները կը խոստանան »ձեռնպահ մնալ բարիդրացիական յարաբերութիւնների ոգուն չհամապատասխանող քաղաքականութիւն վարելուց«: Թուրքիան պիտի ջանայ խորտակել միջազգայնօրէն թափուած ամէն ճիգ Հայկական ցեղասպանութեան ճանաչումի նկատմամբ:

Տարիներով, Թուրքիան ներկայացուցած է Հայկական ցեղասպանութեան ճանաչումի բանաձեւերը իբր ցեղապաշտ եւ հայ-թուրք մօտեցման ճիգերու համար վնասակար: Առաւել, այժմ թուրք լոպիիսթներ եւ փաստաբաններ Միացեալ Նահանգներու դատարաններու միջոցաւ կը փորձեն սանձել ցեղասպանութեան մասին որեւէ զրոյց:

Թուրքիոյ տասնամեակներու ուրացումն է ոչ-բարեկամական յարաբերութիւններու պատճառը: Ինչպէս յարգելի փրոֆ. Իսրայէլ Չարնին նշեց, »Ցեղասպանութեան ուրացումը ոչ մէկ իմաստ ունի, բացի եթէ մէկը անոնց մէջ գտնէ նոյն եռանդները, իմաստները, եւ հաճոյքները մշակելու վերանորոգուած առիթներ, որոնք ներկայ էին բուն ցեղասպանութեան ատեն, եւ հիմա, վերապրողներու արժանապատւութիւնը, բանաւորութիւնը, ճշմարտութիւնը, եւ նոյնիսկ պատմութիւնը սպաննող խորհրդանշական ընթացքներուն միջոցաւ վերազարթնած է«:

Փաստերը վիճումի առարկայ դարձնելը համահաւասար է ուրացման բուն նպատակը սխալ հասկնալու, եւ ուրացողներուն յաղթանակ մը նուիրուելու: Շրջանի տեւողական խաղաղութիւնը պէտք չէ որ արմատ տայ Հայկական ցեղասպանութեան վերապրողներու եւ իրենց ժառանգորդներու նուաստացման մէջ:

Արձանագրութիւնները կը հաստատեն »երկու երկիրներուն միջեւ գոյութիւն ունեցող ներկայի սահմանները` ինչպէս ճշդուած է միջազգային օրէնքի հետ կապ ունեցող դաշինքներով«: Այս յստակօրէն կը վերաբերի Կարսի եւ Լօզանի դաշնագիրներուն: Մէկը` ստորագրուած սարսափելի ճնշումներու տակ, իսկ միւսին` Հայաստան մաս չէր կազմեր:

Ինչպէս Հայաստանի նախկին արտաքին գործոց նախարար Վարդան Օսկանեանը նշեց, այժմ Թուրքիոյ դիրքը Կարսի դաշնագրի կրկնութիւնն է: Ուրեմն, այս համաձայնութիւնը վաւերացնելով եւ դիւանագիտական յարաբերութիւններ մշակելով, Հայաստանը պիտի երկաթապատէ Կարսի դաշնագիրը, եւ պիտի հրաժարի Սեւրի դաշնագրի միջոցաւ ձեռք բերած Արեւմտեան Հայաստանի հողերու իրաւունքէն:

Ոմանք արտայայտած են թէ ներկայ սահմանները վերջացած հարց են, եւ թէ երկիրներու միջեւ սահմանները կը փոխուին միայն պատերազմի հետեւանքով: Սակայն, 1932ին Իրանի հետ եղած համաձայնութիւններուն արդիւնք՝ Թուրքիան տիրացաւ Նախիջեւանի հետ սահմանին: 1939ին, Թուրքիան Հալէպ նահանգի մէկ մասին տիրացաւ: Ասոնք պատերազմներու արդիւնք չէին:

Արձանագրութիւնները ուժգին կը շեշտեն Թուրքիոյ եւ Հայաստանի միջեւ սահմաններու բացումը: Այս ենթադրել կու տայ թէ սահմաններուն փակումը երկկողմանի վճիռ մըն էր: Փաստօրէն, 1993էն ի վեր, Թուրքիան առանձնապէս եւ ապօրինի կերպով շրջափակած է Հայաստանը: Թուրք պաշտօնեաներ յստակօրէն արտայայտած են թէ սահմաններու փակման նպատակը Հայաստանի համար այնքան գէշ տնտեսական վիճակ մը ստեղծելն էր որուն արդիւնք մեծ թիւով հայեր լքեն իրենց մայրենի երկիրը եւ այնպէս շարունակուի Ցեղասպանական ընթացքը:

Անկախ Հայաստան կերտելու որեւէ մէկ կարելիութիւն արմատախիլ ընելն էր Հայկական Ցեղասպանութեան նպատակը: Այսօրուայ Հայաստանի տնտեսական եւ քաղաքական դժուարութիւնները ուղղակի արդիւնքն են Ցեղասպանութեան: Այնպէս որ տրամաբանականը այն է, որ Ցեղասպանութեան գծով որեւէ արդար լուծում պահանջէ ու ապահովէ Հայաստանի յարատեւումը- տնտեսական, մշակութային, եւ ազգագրական: Իսկապէս զղջացող Թուրքիա մը պիտի ընդունէր որ ներկայ սահմանները բարոյապէս անընդունելի են:

Մեր հակառակորդները պիտի ուզէին մեզ ներկայացնել իբր ծայրայեղականներ, դատողականութեան պակասով: Սակայն, պատմութիւնը մեզ սորվեցուցած է թէ մնայուն խաղաղութիւն եւ բարգաւաճում կրնան ձեռք բերուիլ միայն փոխադարձ յարգանքով, վստահութեամբ, եւ համագործակցութեամբ, եւ ոչ թէ պատրանքով եւ սուտերով: Այս է իրականութիւնը, ըլլայ անձնական յարաբերութիւններու մէջ կամ երկիրներու միջեւ:

Ինչպէս ասկէ առաջ նշեցինք, արձանագրութիւնները աղէտ մըն են Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան համար, եւ Հայաստանը պատմական աղբաթիթեղի մէջ տեղաւորելն է անոր նպատակը: Մենք կը պահանջենք տարբեր ուղի մը, ուղի մը որ մեզ պիտի հասցնէ թուրք-հայ ճշմարիտ բարեկամութեան, եւ Թուրքիա-Հայաստան խաղաղութեան:

Ա.Մ.Ն. ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ ՇՐՋԱՆԻ Հ.Յ.Դ. ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷ

Սեպտեմբեր 19, 2009