0
0
Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանի եւ անոր ընկերակցող պաշտօնական պատուիրակութեան Սուրիա կատարած այցելութեան վերջին հանգրուանը Տէր Զօրի անապատն էր: Սարգսեան այցելեց Տէր Զօրի մէջ նոր հաստատուած Հայաստանի հիւպատոսարան եւ հանդիպում ունեցաւ, պատուոյ հիւպատոս Սուրէն Վարդանեանի հետ:
Կարճ ժամանակ մը ետք, ան ուղղուեցաւ Սրբոց Նահատակաց եկեղեցի, ուր Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահը ընդունելու եւ ողջունելու եկած էին Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Գամիշլիի փողերախումբը, շրջանի հայութիւնն ու Գամիշլիէն այս առիթով Տէր Զօր գտնուող հայորդիներ:Եկեղեցւոյ շրջափակին մէջ անմար կրակին ու մէկուկէս միլիոն նահատակներուն յիշատակին կանգնեցուած խաչքարին դիմաց ծաղկեպսակ զետեղելէ ետք նախագահը մուտք գործեց եկեղեցի, ուր տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան արարողութիւն, ապա Բերիոյ թեմի առաջնորդ Շահան եպս. Սարգիսեան ողջունեց անոր ներկայութիւնը: Յանուն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսին, Բարեջան Առաջնորդ Սարգիսեան ողջունեց նախագահին այցելութիւնը հայութեան համար եզակի ու իւրայատուկ նշանակութիւն ունեցող Տէր Զօր: Ան յայտնեց, որ համայն հայութիւնը իր գլուխը կը խոնարհեցնէ իր նահատակներուն դիմաց, որոնք տակաւին արդարութիւն կը սպասեն: Ապա աւելցուց թէ լաւապէս հասկնալի է, որ միջազգային եւ պետական մակարդակներու վրայ մեծ դժուարութիւններ կը դիմագրաւէ նախագահը իր առաքելութեան ընթացքին: Ան մաղթեց, որ նախագահին գործունէութիւնը հայոց պատմութեան այս դառն եւ ամէնէն ծանր Ցեղասպանութեան յիշատակին առնչութեամբ՝ առաջնորդուի մէկ ժողովուրդ, մէկ հայրենիք հասկացողութեամբ եւ այդպիսով կարենայ ղեկավարել ամբողջ հայութիւնը: Այս առիթով, ան Արամ Ա. կաթողիկոսի օրհնութիւններուն հետ, Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի աղօթամատեանը յանձնեց Հայաստանի նախագահին: Ապա նախագահը շրջագայեցաւ մատրան մէջ, ուր զետեղուած են Տէր Զօրի մէջ նահատակուած նախահայրերուն աճիւնները, հողեր՝ բերուած Արեւմտահայաստանի տարբեր շրջաններէն, Հայոց ցեղասպանութեան առնչուող փաստաթուղթեր, գիրքեր եւ այլն:
Ապա եկեղեցւոյ շրջափակին մէջ, նախագահ Սարգսեան անդրադարձաւ Տէր Զօր տուած իր այցելութեան խորքին եւ նշանակութեան, նպատակին եւ դրդապատճառին, ինչպէս նաեւ լուսարձակի տակ առաւ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններուն առնչուող իր քաղաքականութիւնը՝ Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններու բարելաւման ուղին շարունակելու, աւելցնելով, որ Հայաստան-Թուրքիա երկխօսութիւնը Ցեղասպանութեան ճանաչման հոլովոյթէն խուսափում չի նշանակեր: Նախագահը յայտարարեց.- «Այսօր ես հոս եմ, որպէս համայն հայութեան հայրենիք՝ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ հարցնելու. իսկ ե՞րբ եւ որտե՞ղ է հայերի Նիւրենպերկը:…Այդ ամօթի խարանը արդէն 21-րդ դարում դեռ մնում է բոլոր նրանց ճակտին: Այսօր ես այստեղ եմ, որովհետեւ պարզապէս չէի կարող չլինել: Ինձ այստեղ է բերել իմ ժողովրդի մեծագոյն ցաւը, որ քսաներորդ դարի առաջին ցեղասպանութիւնն էր եւ քաղաքակիրթ համարուող մարդկութեան մեծագոյն ամօթը: Այդ ամօթի խարանը արդէն 21-րդ դարում դեռ մնում է բոլոր նրանց ճակատին, ովքեր ակնյայտ փաստերի ուրացումը դարձրել են քաղաքականութիւն, դարձրել են առեւտրի առարկայ, դարձրել են կեանքի ու վարքի կանոն:
Տէր Զօրի անապատում տեղի ունեցաւ ողբերգութեան ամենահրէշաւոր արարներից մէկը, որի մանրամասնութիւններն անհնարին է մարդկային լեզուով արտայայտել: Ես դա չեմ անելու, որովհետեւ դրանք քաջ յայտնի են նոյնիսկ ցեղասպանութեան փաստը հրապարակաւ հերքողներին: Իրենց տունը, գոյքը կորցրած, իրենց զաւակներին, ծնողներին, իրենց առողջութիւնն ու վերջին յոյսը կորցրած, վերջապէս ամենակարեւորը՝ հայրենիք կորցրած մարդիկ այստեղ պիտի կորցնէին իրենց վերջին ունեցածը՝ կեանքը, համաձայն պետականօրէն իրականացուող մանրակրկիտ մշակուած ծրագրի»:
Յաճախ պատմաբաններն ու լրագրողները հիմնաւոր կերպով Տէր Զօրը համեմատում են Աուսշվիցի հետ՝ ասելով. «Տէր Զօրը հայերի Աուսշվիցն էր»: Կարծում եմ, որ ժամանակագրութիւնը մեզ պարտադրում է իրողութիւնները ձեւակերպել այլ կերպ. «Աուսշվիցը հրեաների Տէր Զօրն էր»: Ընդամէնը մէկ սերունդ յետոյ մարդկութիւնն ականատես եղաւ հրեաների Տէր Զօրին: Այսօր ես այստեղ եմ, որպէս համայն հայութեան հայրենիք Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ, հարցնելու. «Իսկ ե՞րբ եւ որտե՞ղ է հայերի Նիւրնպերկը»:
Մենք չենք ընդունում Հայաստան-Թուրքիա երկխօսութեանը յղում կատարելով Ցեղասպանութեան ճանաչումից խուսափելը բացատրելու գործելաոճը:»
Սփիւռքահայութեան մօտ մեծ մտահոգութիւն յառաջացուցած հայ-թրքական յարաբերութիւններուն եւ ստորագրուած արձանագրութիւններուն մէջ ամփոփուած նախապայմաններուն մասին անդրադառնալով, նախահգահ Սարգսեան ըսաւ.-«Այսքանից յետոյ մենք ասում ենք, որ պատրաստ ենք ժամանակակից Թուրքիայի հետ հաստատել դիւանագիտական կանոնաւոր յարաբերութիւններ, պատրաստ ենք ունենալ բաց սահմաններ եւ տնտեսական յարաբերութիւններ, պատրաստ ենք ջանքեր գործադրել Հայաստանի եւ Թուրքիայի ժողովուրդների միջեւ վստահութիւն ձեւաւորելու ուղղութեամբ, պատրաստ ենք մօտեցնել երկու հասարակութիւնները‘ ցրելով կարծրատիպերն ու իրականութեան հետ կապ չունեցող առասպելները, որոնք ձեւաւորուել են տասնամեակների ընթացքում շփումների գրեթէ ի սպառ բացակայութեան պայմաններում:…Մենք սա ասում ենք անկեղծ, որովհետեւ համոզուած ենք, որ հարեւան ժողովուրդներն ապրելու եւ զարգանալու այլընտրանք չունեն, քան այն, ինչ առաջարկւում է գոնէ իբրեւ սկիզբ: Հայ-թրքական արձանագրութիւնների ստորագրումով ստեղծուել է պատմական հնարաւորութիւն, որ պէտք է տրամաբանական աւարտ ունենայ: …Բայց մենք չենք ընդունում Հայաստան-Թուրքիա երկխօսութեանը յղում կատարելով Ցեղասպանութեան ճանաչումից խուսափելը բացատրելու գործելաոճը: Չեմ կարծում, թէ դա օգնութիւն է գործընթացին: Աւելի°ն, կարիք չկայ յղում կատարել ինչ-որ պատմաբանների յանձնաժողովի վրայ, այն դէպքում, երբ հայ-թուրքական արձանագրութիւնները ենթադրում են լոկ պատմական հարթութեան միջպետական ենթայանձնաժողովի ստեղծում, ինչը, կարծում եմ, բոլորն էլ շատ լաւ հասկանում են, թէ ի°նչ է նշանակում, եւ ի°նչ տարբերութիւն կայ այստեղ: Ես խնդրում եմ բոլորին, ովքեր որեւէ առիթով կը խորհեն կամ կþարտայայտուեն Հայոց ցեղասպանութեան ու նրա միջազգային ճանաչման մասին, նախքան որոշում կայացնելը թող մի պահ յիշեն այս անապատը, յիշեն մարդկային միլիոնաւոր խեղուած ճակատագրերն ու հայրենազուրկ եղած, ցաւը սրտում հինաւուրց ժողովրդին»:
Իր խօսքը աւարտելով նախագահ Սարգսեան վեր առաւ հայութեան գոյատեւելու կամքը, նահատակներուն վճռականութիւնը՝ այդ տաք աւազներուն մէջ խրած իրենց արիւնաթաթախ ոտքերը կրկին դուրս հանելով քալելու, որպէսզի կարելի ըլլայ շարունակել երթը, որուն լաւագոյն ապացոյցը Նահատակաց եկեղեցւոյ շրջափակին մէջ նախագահը շրջապատած սփիւռքահայութեան մէկ մասն էր: Հայաստանի նախագահը իր խօսքը եզրափակեց հետեւեալ խօսքով.- «Մեզ այլեւս անհնար է վախեցնել կամ շանթաժի ենթարկել, որովհետեւ մենք տեսել ենք ամենասարսափելին: Մենք ապրելու եւ արարելու ենք կրկնապատիկ ուժով՝ ե’ւ մեր, ե’ւ մեր անմեղ զոհերի փոխարէն: Մենք նայում ենք առաջ, որովհետեւ դեռ շատ բան ունենք ասելու եւ տալու միմեանց, շատ բան ունենք ասելու եւ տալու աշխարհին. այն պայծառն ու լուսաւորը, որ չհասցրին ասել Դանիէլ Վարուժանն ու Ատոմ Եարճանեանը:… Եւ այստեղ, Տէր Զօրում, մենք հաստատակամօրէն բարձրաձայն կրկնում ենք ու յիշեցնում, որ կանք, պիտի լինենք ու դեռ շատանանք»:
