ՍԱՓՐԻՉՍ

                                                                                                                                                                                                          ԳԷ­ՈՐԳ ՊԵ­ՏԻԿ­ԵԱՆ

 Մի հարց­նէք, թէ ին­չո՞ւ կամ ուր­կէ՞ ծնունդ առած է սափ­րիչ­նե­րու հան­դէպ ու­նե­ցած վե­րա­պա­հու­թիւնս, որով­հե­տեւ պի­տի չը­սեմ, թէ­եւ պե­տա­կան գաղ­տնիք մը չէ: 

Հան­դարտ ան­կեղ­ծու­թեամբ մը կÿու­զեմ պար­զել, որ այս ար­հես­տա­ւոր­նե­րը, որոնք շատ յա­ճախ հին օրե­րուս գե­ղե­ցիկ յու­շե­րու թար­մա­ցու­մը կը բե­րեն ին­ծի, այն­պէս եր­բեմն ալ զիս ան­գի­տակ­ցա­բար կը նե­տեն գու­նա­ւոր փոր­ձանք­նե­րու գիր­կը:

Նման փոր­ձանք­նե­րէն մէ­կուն մէջ ին­կած էի անց­եալ շա­բաթ, երբ….

-Չմոռ­նաս, այս երե­կոյ մա­զերդ կտ­րել տուր, վա­ղը այս մա­զե­րովդ հար­սա­նի­քի չես կրնար եր­թալ, ամօթ է, նա­յէ, որ գլուխդ խու­զել չտաս,.-մէկ շուն­չով թե­լադ­րած էր կինս, այդ Ուր­բաթ առա­ւօտ, գոր­ծի մեկ­նու­մէս քիչ առաջ:

Յի­շե­ցում, թե­լադ­րանք եւ կամ ազ­դա­րա­րու­թիւն, ինչ կÿու­զէք հաշ­ուե­ցէք, որով­հե­տեւ կի­նե­րու մօտ այս բո­լո­րը նոյնն են: Եւ աւե­լին՝ տա­կա­ւին այս­քա­նով չգո­հա­նա­լով, երբ հա­զիւ ինք­նա­շարժ նստած էի, ինք տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կէր իր կի­սատ մնա­ցած խրա­տա­կան­նե­րը լսե­լի դարձ­նե­լու աս­տի­ճան ական­ջիս հաս­ց­նել:

Յստակ էր, որ այս ան­գամ ձայ­նին մէջ որոշ լրջու­թեան մը երանգ­նե­րը խառն­ուած էին, որ խոր­քին մէջ իր ու­սու­ցի­չին կող­մէ անհ­նա­զանդ աշա­կեր­տին տրուած վեր­ջին ազ­դան­շա­նին կը նմա­նէր:

-Նա­յէ, որ անց­եալ ան­գամ­ուան նման, ֆրան­սա­ցի նա­ւաս­տի­նե­րու պէս շատ կարճ կտրել չտաս, շատ մի թե­թեւց­ներ, թիւ զե­րօ չը­նես, չոր­սը լաւ է:

Կինս այն­պէս մը կը խօ­սէր, որ կար­ծես մեծ գութ ու­նե­նար ար­դէն սպի­տա­կած, գրե­թէ ալե­հեր գլխուս վրայ տա­րած­ուած խուրձ մը մա­զե­րուս:

Հաս­տա­տա­բար ան իր ըսե­լի­քը ըսած էր: Ին­ծի կը մնար միայն հնա­զան­դիլ, այ­լա­պէս «հար­սա­նիք» մըն ալ մեր տան մէջ պի­տի դա­սա­ւոր­ուէր եւ ան ալ ի¯նչ հար­սա­նիք, միայն Աստ­ուած գի­տէ:

Ահա քե­զի նոր պատ­մու­թիւն, ըսի մտո­վի: Աւե­լի քան շուրջ չորս շա­բաթ­ներ առաջ կտրուած մա­զիս մա­սին օրին եղած առար­կու­թիւնը կար­ծես բա­ւա­րար չըլ­լար, այս առա­ւօտ դարձ­եալ կը կրկնուէր: Ի՞նչ ընեմ:

Կÿըսեն, որ կի­նե­րը մո­ռաց­կոտ չեն ըլ­լար: Ճիշդ են: 

Հար­կաւ Աստ­ուած բան մը գի­տէ, որ կին արա­րա­ծը այս­պէս ստեղ­ծած է, ես զիս դարձ­եալ կը հա­մո­զէի: Բայց հա­ւա­տա­ցէք, եթէ այր մար­դուն առիթ տրուէր իր կի­նը ստեղ­ծե­լու, մե­ղայ, մե­ղայ, Աս­տուծ­մէ բո­լո­րո­վին տար­բեր եւ աւե­լի լա­ւը կրնար ստեղ­ծել, որով­հե­տեւ այր մար­դը, Ադա­մէն սկսած, այս մար­զէն ներս պէտք եղած փոր­ձա­ռու­թիւնը ու­նի ար­դէն, մինչ­դեռ Աստ­ուած չու­նի եւ մին­չեւ այ­սօր իսկ չէ ու­նե­ցած եր­բեք:

Եթէ այս մէ­կուն չէք հա­ւա­տար եւ ու­նիք որոշ քա­ջու­թիւն, կը խնդրեմ այս մա­սին օր մը Աս­տու­ծոյ մտեր­մօ­րէն հարց տուէք:

*   *   *

Գլուխս շար­ժե­լով ճամ­բաս շա­րու­նա­կե­ցի: Եւ ինչ մեղքս պա­հեմ, նոյ­նիսկ գոր­ծիս մէջ, ամ­բողջ օրը միտքս այս անիծ­եալ մա­զե­րովս զբա­ղե­ցաւ: Ես ին­ծի հարց կու տա­յի շա­րու­նակ, թէ ին­չո՞ւ առիթ տուած էի, որ տնե­ցիք, մա­զե­րէս դա­սե­լով, զիս նմանց­նէ­ին ֆրան­սա­ցի նա­ւաստիի: Եթէ այս­պէս շա­րու­նակ­ուէր, չեմ գի­տեր օր մըն ալ զիս ու­րիշ բո­լո­րո­վին ան­ծա­նօթ եւ ին­ծի ան­հա­ճոյ բա­նի մը կրնա­յին նմանց­նել:

Էհ, վեր­ջը ո՞ւր պի­տի հաս­նէ­ինք: Այս է բախտս կամ ճա­կա­տա­գիրս, կը հա­մո­զէի քիչ մը չա­փէն աւե­լի խռո­ված էր ու­ղեղիս:

Գրա­սեն­եա­կիս մէջ յու­շերս զիս ան­գամ մը եւս կը նե­տէ­ին ման­կու­թեան եւ նոյ­նիսկ պա­տա­նու­թեան օրե­րուս ափե­րը: Այդ օրե­րուն, նա­խակր­թա­րա­նի եւ կա­նուխ պա­տա­նու­թեանս տա­րի­նե­րուն, եօ­թը դրա­ցի­նե­րով մեր բա­կին մէջ, երեք եղ­բայր­նե­րով մի­ա­սին սափ­րի­չի կÿեր­թա­յինք, երբ բա­կէն ներս բաղ­նիք առ­նե­լու օր­ուան մեր կար­գը գա­լու ըլ­լար:

Եւ շատ յա­ճախ այս մէ­կը կը զու­գա­դի­պէր Շա­բաթ օրե­րուն: Սա­կայն հօրս հա­մար սի­րե­լի հայ­րե­նա­կից՝ խար­բերդ­ցի «պէր­պէր Նշան»ը այս մէ­կը չէր հասկ­նար, որով­հե­տեւ Շա­բաթ օրե­րը իրեն հա­մար գերզ­բաղ­ուած օրերն էին եւ պզտիկ­նե­րու մա­զե­րով զբա­ղի­լը իր գոր­ծին չէր գար: 

-Սա մայ­րեր­նուդ ըսէք, որ ձե­զի Շա­բաթ օրով չղրկեն. կշտամ­բե­լով կը խօ­սէր «պէր­պէր Նշան» մե­զի հետ: Ու մենք ալ հնա­զանդ զա­ւակ­ներ, «պէր­պէ­րին» հրա­հան­գը կը փո­խան­ցէ­ինք մեր ծնող­քին: Բայց…օգուտ չու­նէր, որով­հե­տեւ մեր բաղ­նիք առ­նե­լը հա­մե­րաշխ դրաց­նու­թեան ներ­քին հա­մա­ձայ­նու­թե­նէն կա­խում կÿու­նե­նար միայն: Բան մը, որ խար­բերդ­ցի մեր սափ­րի­չին հա­մար ան­հա­ճոյ կը թուէր:

Այդ օրե­րուն կեան­քը այդ­պէս էր, իր ծուռ ու շի­տակ անու­շու­թեամբ եւ նոյն­քան ալ հա­ճե­լի:

*   *   *

Երե­կոյ­եան, աշ­խա­տան­քէս տուն դար­ձիս, չորս աթոռ­նե­րով հա­րուստ ու ամ­բողջ պա­տե­րը հա­յե­լի­նե­րով պատ­ուած ու լոյ­սե­րու մէջ լո­ղա­ցող սափ­րա­տունն էի ար­դէն:

Մար­ի­ա­մը, որուն մնա­յուն յա­ճա­խորդ­նե­րէն մէկն էի, այդ ժա­մուն ու­րիշ «գլուխ»ով մը զբաղ­ուած էր: Ուս­տի զիս առաջ­նոր­դեց խա­նու­թին մի­ակ «ազատ» օրի­որ­դին, որուն առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով կը հան­դի­պէի:

-Էհ, Բե­դիկ ճան, էսօր քո մա­զե­րով Լի­ան­նան է զբաղ­ուե­լու, ըսաւ Մար­ի­ամ, ձայ­նին մէջ զգա­լի դարձ­նե­լով յա­ճա­խորդ մը կորսնց­նո­ղի յստակ ոճը:

Լի­ան­նան բա­ւա­կա­նին գի­րուկ օրի­որդ մըն էր, թե­րեւս տի­կին մը: Ո՞վ գի­տէ: Կա­րե­ւոր չէր: Եթէ հօրս աչ­քով զինք դի­տէի, ան «կար­միր երե­սով, շատ առողջ կին մըն էր»:

-Համ­մե­ցէք, ըսաւ Լի­ան­նան ժպտուն եւ ու­րախ, մի­ա­ժա­մա­նակ ին­ծի ցոյց տա­լով պա­րապ աթո­ռը:

Հնա­զան­դե­ցայ: Նստե­ցայ աթո­ռին վրայ: Ակ­նոցս աչ­քէս հա­նե­ցի ու դրի մար­մար­եայ սե­ղա­նին վրայ: Իր կար­գին, Լի­ան­նան ան­մի­ջա­պէս վի­զէս ծոծ­րակ ճեր­մակ թուղ­թով մը փաթ­թեց եւ ապա սեւ գոգ­նոց մը ան­ցուց ու եր­կու ձեռ­քե­րո­վը գլուխս բռնե­լով, հա­յելի­ին մէ­ջէն զիս դի­տե­լով հետս սկսաւ խօ­սիլ:

-Ո՞նց էք, ապեր:

Ես ալ ու­րիշ­նե­րէն վա­րակ­ուած արագ մը պա­տաս­խա­նե­ցի, տե­ղա­կան գոյն մը տա­լով խա­նու­թի մթնո­լոր­տին:

-Ոչինչ:

Լի­ան­նան խնդաց: Ես ալ նոյն­պէս: 

-Ինչ­պէ՞ս ու­զում էք. հար­ցուց արագ մը եւ մեղմ ձայ­նով, գործ­նա­կան եւ աշ­խա­տա­սէր պաշ­տօն­եա­յի մը նման:

-Սանկ քիչ մը թե­թեւ…, թիւ չոր­սով, եթէ կը հա­ճիք, ըսի դա­սը գոց սոր­ված աշա­կեր­տի մը նման, նոյն­քան քա­ղա­քա­վար, դէմ­քիս վրայ պա­հե­լով ցամ­քած ժպիտս:

Յան­կարծ յի­շե­ցի ֆրան­սա­ցի նա­ւաստիի պա­րա­գան: Մտո­վի հա­շիւ ըրի, թէ արդ­եօ՞ք ճիշդ թիւը տուած էի: Չոր­սը այս մա­զե­րուս յար­մա՞ր էր:

Բայց ար­դէն ուշ էր. Լի­ան­նան ան­ցած էր իր գոր­ծին: Իրա­րու հետ խօ­սե­լու բա­ժի­նը աւար­տած էր:

Լի­ան­նան նախ աթո­ռիս ճիշդ տա­կը գտնուող եր­կա­թին վրայ ոտ­քո­վը ու­ժով մը կո­խեց, որ­պէս­զի զայն վեր բարձ­րաց­նե­լով իր թե­ւե­րուն հա­ւա­սարց­նէր:

Աթոռս տե­ղէն չշար­ժե­ցաւ: Ոչ վեր ելայ եւ ոչ ալ վար իջայ:

Լի­ան­նան աւե­լի ուժ տա­լով իր ոտ­քե­րուն, կրկին ան­գամ փոր­ձեց: Հա­յելի­ին մէ­ջէն կա­րե­լի էր տես­նել ամէն «արա­րո­ղու­թիւն»: Ան­պի­տան աթո­ռը կար­ծես իշու յա­մա­ռու­թիւն ու­նե­նար. տե­ղէն չէր շար­ժեր:

Գի­րուկ վար­սա­յար­դարս ճիշդ էր, որ քիչ մը ան­հան­գիստ կը զգար, սա­կայն կը շա­րու­նա­կէր իր փոր­ձը, գլու­խը դէ­պի վար ծռած, մէկ ձեռ­քը ու­սիս դրած, իսկ միւսն ալ եր­կա­թէ աթո­ռով զբաղ­ուած:

-Հէ­լէ, մէ հատ էլ:

Ոտ­քի ելայ: Այդ­պէս թե­լադր­ուած էր: Թե­րեւս աթո­ռին հա­մար ես բա­ւա­կան ծանր նկատ­ուած էի:

Հա­կա­ռակ անոր, որ հի­մա նստած չէի, աւե­լի մօ­տէն ակա­նա­տես եղայ Լի­ան­նա­յին աթոռս կրկին ան­գամ վեր բար­ձրաց­նե­լու ձա­խող փոր­ձին:

Ոտ­քի կե­ցած հա­յելի­էն դի­տե­ցի շուրջս: Խա­նու­թին միւս երեք պաշ­տօն­եա­նե­րը իրենց յա­ճա­խորդ­նե­րով, հե­տաքրք­րու­թեամբ մեր կողմ դար­ձած մեզ կը դի­տէ­ին: Մինչ Լի­ան­նան սկսած էր աւե­լի ուժ տալ իր ոտ­քե­րուն, յան­կարծ «քլաք»՝ մեծ աղ­մուկ մը լսուե­ցաւ, որուն յա­ջոր­դեց եր­կա­թէ կտո­րի մը գլո­րու­մը աթո­ռիս տակ:

Իրա­կա­նու­թիւնը այն էր, թէ աթոռս դէ­պի վեր բարձ­րաց­նող մե­տա­ղը ոչ միայն  կոտ­րած ու փրթած էր, այ­լեւ աթո­ռիս հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւնը փո­խե­լով, պատ­ճառ դար­ձած էր անոր ձախ թեք­ուե­լուն:

Մէկ խօս­քով, իյ­նա­լու վտան­գի տակ էր, երբ Լի­ան­նան «ան­տին կնա’», մը գո­ռաց:

Այս ան­գամ խիստ հրա­հանգ մըն էր: Մա­նա­ւանդ, որ լուրջ վտան­գէ մը փրկե­լու մի­տող հրա­հանգ մը:

Արագ մը հե­ռա­նա­լով մէկ կողմ քաշ­ուե­ցայ: Ինչ տես­նեմ, կա­մաց- կա­մաց ծանր աթոռս մեծ աղ­մու­կով մը սկսաւ աւե­լի ծռիլ եւ «տա¯նկ» մեծ աղ­մու­կով մը յոգ­նած ար­ջու մը նման գե­տին փըռ­ուիլ:

Սափ­րա­տու­նէն ներս աշ­խա­տան­քը կրկին ան­գամ դադ­րե­ցաւ:

Ան­մի­ջա­պէս միւս պաշ­տօ­նա­կից­նե­րը իրենց ձեռ­քի տա­կի «գլուխ­նե­րը» ձգած, Լի­ան­նա­յին օգ­նու­թեան հա­սան եւ փոր­ձե­ցին կոտ­րած աթո­ռը ձե­ւով մը անվ­նաս տեղ մը փո­խադ­րել:

Իրա­պէս ծանր էր ան­պի­տա­նը: Գոգ­նո­ցը վի­զիս, ես ալ օգ­նե­ցի: Ու հինգ հոգի­ով սանկ խա­նու­թին մէկ ան­կիւնը կռթն­ցու­ցինք «աթոռ» ըս­ուած այդ եր­կա­թէ տգեղ  ամ­բող­ջու­թիւնը:

Լի­ան­նան առատ-առատ շնոր­հա­կա­լու­թիւն բաշ­խեց բո­լո­րիս: Գոր­ծըն­կե­րու­հի­նե­րը վե­րա­դար­ձան իրենց աշ­խա­տան­քին, բարձ­րա­ձայն փառք տա­լով Աս­տու­ծոյն, որ ու­րիշ փոր­ձանք մը չէր պա­տա­հած:

-Մե­ղայ, ասանկ պա­նի չէ­ինք հան­տի­պած.-կը մրթմրթա­յին բո­լո­րը իրա­րու ետե­ւէ ու կը հաս­տա­տէ­ին, որ իրենց կեան­քի ըն­թաց­քին առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով աթոռ մը կը կոտ­րէր: Բո­լորն ալ «չար սա­տա­նայ» ըսե­լով մէյ մը ին­ծի, մէյ մըն ալ կոտ­րած աթո­ռին կը նա­յէ­ին: Այդ վայրկ­եա­նին ինք­նա­բե­րա­բար ինք­զինքս յան­ցա­ւոր կը նկա­տէի գէշ ու ծանր պա­տա­հա­րին հա­մար, որ կրնար դժ­բախ­տու­թեամբ մը վերջ գտնել:

Հի­մա խա­նու­թին ճիշդ մէջ­տե­ղը ես եւ Լի­ան­նան կե­ցած էինք: Ես սեւ գոգ­նո­ցովս ու քրտնած, իսկ ինք՝ ինձ­մէ աւե­լի «ջու­րե­րու մէջ» թաղ­ուած:

Ի՞նչ ընել:

Չէի կրնար առանց մա­զերս կտրե­լու տուն դառ­նալ: Ու­րիշ սափ­րի­չի եր­թալն ալ ան­հա­ճոյ կը գտնէի: Ինքն ալ ան­շուշտ պի­տի չու­զէր յա­ճա­խորդ մը կորսնց­նել: Իսկ մնաց­եալ երեք աթոռ­նե­րը տա­կա­ւին քա­ռորդ ժա­մէն աւե­լի զբաղ­ուած պի­տի ըլ­լա­յին: Այս­պէս ար­տա­յայտ­ուե­ցան աղ­ջիկ­նե­րը:

Յան­կարծ Լի­ան­նան գիւտ մը ըրաւ: Ան­մի­ջա­պէս գնաց խա­նու­թի ետե­ւի պա­հես­տա­նո­ցէն տախ­տա­կէ պարզ աթոռ մը եւ աթո­ռակ մը բե­րաւ:

-Արի մօտս, ըսաւ այն­պէս, ինչ­պէս մայր մը փոք­րի­կը իր մօ­տը կը կան­չէ անոր մա­զե­րը սանտ­րե­լու հա­մար: Կր­կին ան­գամ հնա­զան­դե­ցայ:

Նախ զիս պարզ աթո­ռին նստե­ցուց եւ ապա ձեռքս հա­յե­լի մը տուաւ, որ հե­տե­ւիմ իր աշ­խա­տան­քին: Իր կար­գին, ինքն ալ իր բե­րած աթո­ռա­կին վրայ ել­լե­լով, մկրա­տը ձեռ­քը առաւ ու մրթմր­թա­լով փոր­ձեց շա­րու­նա­կել իր աշ­խա­տան­քը:

Չորս կողմս նա­յե­ցայ: Յի­շե­ցի մեր քա­ղա­քի սափ­րիչ­նե­րը: Հի­մա կար­ծես այդ օրե­րը կը վե­րապ­րէի ակա­մայ: Մտա­ծե­ցի, եթէ յան­կարծ խա­նու­թին օդը զո­վաց­նող մե­քե­նան աշ­խա­տան­քէ դադ­րէր, արդ­եօք ձեռքս մեծ հո­վա­հար պի­տի տրուէ՞ր:

Մտո­վի անի­ծե­ցի օրս, վաղ­ուայ հար­սա­նիքն ու հարս­նե­ւոր­նե­րը:

Խեղճ Լի­ան­նաս, յայտ­նի էր, որ պի­տի լար: Իր կար­միր երե­սը ա’լ աւե­լի կարմ­րած էր: Կար­ծես պի­տի պայ­թէր: Բաղ­նի­քէն նոր դուրս եկող գի­րուկ նոր հար­սե­րուն կը նմա­նէր: Մէկ կող­մէ քր­տին­քը առա­տօ­րէն վար կը հո­սէր, միւս կող­մէ Աստ­ուած գի­տէ, թէ մտո­վի ին­չե¯ր կÿըսէր:

Իս­կա­պէս նման բա­ներ «սիրք»երու, կրկէս­նե­րու մէջ կրնա­յին պա­տա­հիլ: Ո՞ւր տեսն­ուած է, խա­նու­թին ճիշդ մէջ­տե­ղը, պարզ աթո­ռի մը վրայ նստիլ ու ձեռ­քը հա­յե­լի մը բռնել եւ մա­զե­րը կտ­րել տալ: Ո՞ւր: Մարդ նոյ­նիսկ իր երա­զին մէջ իսկ չի հան­դի­պիր նման տե­սա­րա­նի: Հի­մա, եթէ դուր­սէն ծա­նօթ մը գա­լու ըլ­լար, ի՞նչ պի­տի ըսէր: Օրե­րով վրաս պի­տի խնդար:

Բո­լոր ան­հա­ճոյ այս մտա­ծում­ներս յան­կարծ Լի­ան­նա­յին ձայ­նը խզեց.

-Ինչ հա­մա­րով ու­զում էիք:

Աւե­լի նե­ղու­թիւն չպատ­ճա­ռե­լու հա­մար ըսի.

-Ձեր ու­զա­ծը:

-Հա­պա տուք ճորս ասած էիք, արագ մը պա­տաս­խա­նեց:

Չու­զե­ցի վի­ճիլ:

Ծօ, աղ­ջիկ, եթէ չորս ըսած եմ, ին­չո՞ւ հարց կու տաս. կտրէ’, վայրկ­եան մը առաջ լմնամ, դուրս գա’մ այս թա­տե­րա­բե­մէն, եր­թա’մ գոր­ծիս.-մտո­վի կÿըսէի, այս ան­գամ իրա­պէս ջղա­յին:

– Թող ձեր ըսա­ծը ըլ­լայ, ըսի ցած ձայ­նով:

 -Ո’չ, ո’չ, ծեր ու­զա­ծը տող լի­նի, ըսաւ խստա­պա­հանջ:

Կÿըսեն, որ մարդ արա­րա­ծին բա­րիք ընե­լը չþար­ժեր. ճիշդ են:

-Լա’ւ, թող չորս ըլ­լայ, ըսի աւե­լի քրտնած: Վի­ճե­լու ոչ տեղն էր եւ ոչ ալ ժա­մը:

Լի­ան­նան նախ առաւ մազ կտրտե­լիք մե­քե­նան, անոր ծայ­րը ան­ցուց թիւ չորս ակ­ռան ու սկսաւ աշ­խա­տան­քի: Իմ կար­գիս ես ալ փոր­ձե­ցի ան­մե­ղօ­րէն հա­յելի­ով հե­տե­ւիլ տար­ուած աշ­խա­տան­քին:

Առա­ջին հեր­թին ական­ջիս հա­սաւ մե­քե­նա­յի խշրտոց մը, որուն յա­ջոր­դեց գոգ­նո­ցիս վրայ մա­զէս մեծ խուր­ձի մը թա­ւա­լու­մը: Հե­տաքրք­րու­թեամբ հա­յելի­իս նա­յե­ցայ: Աստ­ուած իմ, ի¯նչ տես­նեմ, ար­դէն գլխուս ճիշդ մէջ­տե­ղը խոր ակօս մը բաց­ուած էր:

-Կե­ցի’ր, պո­ռա­ցի, անզ­գա­լա­բար ու բարձ­րա­ձայն:

-Ի՞նչ բա­դա­հեց. պա­տաս­խա­նեց Լի­ան­նան:

-Քե­զի ըսի’ թիւ չորս եւ ո’չ թէ զե­րօ:

-Մե­ղայ, սա ար­դէն հա­մար ճորսն է, ըսաւ հա­մո­զիչ ձե­ւով մը, զ­րօն շատ թե­թեւ կÿըլ­լի. ըսաւ իր դա­տը հաս­տա­տա­պէս շա­հող ամ­բաս­տան­եա­լի մը նման:

Պարզ­ուե­ցաւ: Ես կար­ծած էի, որ թիւ չոր­սը ամէ­նէն թե­թե­ւը կÿըլ­լայ: Բայց խոր­քին մէջ ամէ­նէն խո­րուն­կէն մէկ աս­տի­ճան ցածն էր:

Հի­մա ի՞նչ ընել: Քա­նի մը վայրկ­եան­ներ առաջ գլխուս վրայ աւեր մը գոր­ծուած էր: Եր­կու ձեռ­քե­րովս նախ բռնե­ցի հա­յե­լին: Դողդ­ղա­ցող ձեռ­քե­րուս մէ­ջի հա­յե­լին զիս առա­ւել յու­սա­հա­տու­թեան կը մատ­նէր:

Ի՞նչ ընել, կը կրկնէր խեղճ միտքս շա­րու­նակ: Աս­տու­ծոյ օգ­նու­թիւնը խնդ­րե­ցի:

Մէկ խօս­քով, նոյ­նիսկ լա­լու պատ­րաստ վի­ճա­կի մէջ էի:

Միտ­քէս բարձ­րա­ձայն կը պո­ռա­յի.- հէ¯յ, Լի­ան­նա, անաստ­ուած աղ­ջիկ, մեղք­ցի’ր, վա­ղը հար­սա­նիք ու­նինք, ասանկ գլու­խով ինչ­պէ՞ս եր­թամ. հա­պա տու­նը եւ տնե­ցիք:

Յե­տոյ աջ ձեռ­քովս Լի­ան­նա­յին ձեռ­քը բռնե­ցի: Աղ­ջի­կը հնա­զան­դե­ցաւ:

Եր­կուքս ալ կը դո­ղա­յինք: Զգա­լի էր այդ մէ­կը:

Աղ­ջի­կը մե­քե­նան մա­րեց: Ին­ծի նա­յե­ցաւ: Փոքր հա­յելի­ին մէ­ջէն ան­գամ մը եւս մեր աչ­քե­րը իրա­րու հան­դի­պե­ցան: Ուղ­ղա­կի հա­մա­զարկ…:

Դէմ­քին վրայ գծագր­ուած «ի՞նչ ընել» մը կը նշմա­րէի: Գի­տէի, որ իրեն կÿիյ­նար ձե­ւա­ւո­րել: Վար­սա­յար­դարս գրե­թէ խեղ­ճա­ցած էր:

Յստակ էր, որ մա­զերս ետ չէի կր­նար առ­նել, փակց­նել, կարկտ­նել, կար­ծես իր կար­գին միտքս ալ սկսած էր զա­ռան­ցել: Իմ կար­գիս լու­ծում մըն ալ ես կը փնտռէի: «Պատ­ուա­բեր» լու­ծում մը:

Ոտ­քի ելայ: Գոգ­նո­ցիս վրա­յէն խեղճ ճերմ­կած մա­զերս վար սա­հե­ցան: Կեան­քիս մէջ առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով մեծ գուր­գու­րան­քով մը կը դի­տէի զա­նոնք, որոնք նախ կօ­շիկս քնքշօ­րէն ծած­կե­ցին եւ ապա ան­կէ սա­հե­լով ին­կան ցած:

Խա­նու­թին աշ­խա­տան­քը կրկին ան­գամ դադ­րե­ցաւ: Գոր­ծա­դուլ հռչակ­ուած էր կար­ծես:

Բո­լո­րին աչ­քե­րը վրաս կեդ­րո­նա­ցան: Ամչ­ցայ: Կÿու­զէի գետ­նին տակ մտնել: Բայց… ես սափ­րիչ մը չէի, այլ պարզ յա­ճա­խորդ մը, որ վա­ղը հար­սա­նի­քի մը հրա­ւիր­ուած էր:

Յան­կարծ Մար­ի­ամ օգ­նու­թեան հա­սաւ: Լի­ան­նա­ մէկ կողմ քա­շեց ու ական­ջին բա­ներ մը փսփսա­լէ ետք, իր աթո­ռը վե­րա­դար­ձաւ:

Յստակ էր, որ ան Լի­ան­նա­յին տուած էր պէտք եղած ուղ­ղու­թիւնը:

Խա­նու­թին աշ­խա­տան­քը շա­րու­նակ­ուե­ցաւ: Կրկին ան­գամ լսե­լի դար­ձան մկրա­տի եւ մազ կտրե­լիք գոր­ծիք­նե­րուն ձայ­նե­րը:

Ապա Լի­ան­նան արագ մը ձեռ­քէս հա­յե­լին առաւ, աջ ձեռ­քով զիս չոր աթո­ռին հրա­ւի­րեց ու առանց չորս կողմ նա­յե­լու, սկսաւ շա­րու­նա­կել իր աշ­խա­տան­քը:

Ու ան­կէ ետք ան­տեղ­եակ էի, թէ գլ­խուս վրայ ին­չեր կը կա­տար­ուէ­ին կամ կա­տար­ուե­ցան եւ կամ մա­զերս ինչ ձե­ւի հա­սան: Շատ յու­սա­հատ էի, որ նոյ­նիսկ «զը­րօ» եւ չորս ար­ժէք չէ­ին ներ­կա­յա­ցներ: Կա­րե­ւո­րը վայրկ­եան առաջ վեր­ջա­նալն էր: 

-Համ­մե­ցէ’ք, մը լսե­ցի իր քրտինք­նե­րուն մէջ լո­ղա­ցող Լի­ան­նա­յէն, որ զիս հրա­ւի­րեց մեծ հա­յելի­ին դի­մաց:

Ակ­նոցս դրի ու ես զիս դի­տել փոր­ձե­ցի:

Աստ­ուած իմ: Այս ան­գամ այս ինչ նոր աւեր մը գործ­ուած էր: Իս­կա­պէս ար­դէն նա­ւաստիի նմա­նող նոր գլուխ մը ու­նէի: Թէ­եւ Լի­ան­նան գլխուս ակօ­սը ան­հե­տա­ցու­ցած էր, սա­կայն ես հաս­տա­տա­պէս նա­ւաստիի կը նմա­նէի:

Մար­ի­ամ մօ­տե­ցաւ ին­ծի ու Լի­ան­նա­յին հետ մի­ա­տեղ հա­զար նե­րո­ղու­թիւն­ներ խնդրեց: Ար­կած է, կը պա­տա­հի եւ ան ալ իմ գլխուն:

-Էսօր­ուա­նը մեր հաշ­ւոյն, բե­տիկ ճան…ըսաւ Մար­ի­ամ բար­եա­ցա­կամ կեր­պով:

Չու­զե­ցի այ­լեւս հա­յելի­ին նա­յիլ:

Ան­հասկ­նա­լի բա­ռե­րով շնոր­հա­կա­լու­թիւն մը մրթմրթա­լէ ետք, արագ մը դուրս եկայ խա­նու­թէն եւ ուղ­ղա­կի ինք­նա­շարժ վա­զե­ցի: Բա­ցի դու­ռը ու ներս նետ­ուե­լով, անզ­գա­լա­բար ինք­նա­շար­ժիս արե­ւար­գե­լին տակ պահ­ուը­տած, տա­փակ ու փոքր հա­յելի­ին մէջ դէմքս, յատ­կա­պէս գլուխս փնտռե­ցի:

Իս­կա­պէս, որ նա­ւաստիի գլուխ մը ու­նէի, բայց հաս­տա­տօ­րէն հայ նա­ւաստիի: