0
0
Աւազանի անունով Կարլէն Մուրատեան (1919-1998),Գէորգ Էմին ծնած է Աշտարակ: Խորհրդահայ տաղանդաւոր բանաստեղծ եւ գրական հանրային գործիչ, միջնակարգ կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրին մէջ, իսկ բարձրագոյն ուսումը Երեւանի ճարտարապետական հաստատութենէն ներս: Բնատուր տաղանդը եւ գրական գիտելիքները կատարելագործած է հետեւելով Մոսկուայի հայ արուեստի տան եւ գրական բարձրագոյն դասընթացքներուն: Եղած է գրական հանդէսներու թղթակից եւ խմբագիր: Մոսկուայի համալսարանէն ներս դասախօսած է հայ գրականութիւն: Զոյգ առիթներով արժանացած է Խորհրդային Միութեան եւ Չարենցի անուան մրցանակներուն:
Գէորգ Էմինի առաջին ժողովածուի »Նախաշաւիղ« բանաստեղծութիւնները կեանքի եւ սիրոյ վերաբերեալ քնարական խոհեր են, բանաստեղծական ինքնութեան որոշումներ: Սակայն հանրաճանաչ կը դառնայ յետպատերազմեան տարիներուն հրատարակուած իր գրքերով՝ »Նորք«, »Որոնումներ«, »Երկու Ճանապարհ«, »Մինչեւ Այսօր«, »Այս տարիքում«, »Քսաներորդ Դար«, բոլորն ալ չափածոյ, եւ »Եօթ Երգ Հայաստանի Մասին« հրապարակախօսական գիրքը:
Մտերմիկ զգացումներ եւ յոյզեր չեն պակսիր Էմինի տողերուն մէջ, սակայն զինք առաւել չափով համակողը քաղաքացիական հայրենասիրական նիւթերն են, հայերգութիւնը, հայրեներգութիւնը, մարդերգութիւնը: Ստորեւ՝ մեր օրերուն աշխարհի տարբեր կողմերը ապրող հայերուն բանաստեղծական հաւաքական պատկերը.-
Կոթողները իրար չե¯ն նմանում՝
Ինչքան հայ՝ այնքան էլ Հայաստան.-
Եղեռնով ցրուած ողջ աշխարհում,
Հայրենի կարօտով միաբա¯ն:
(»Գեղարդի Վանքը«):
Էմինը գիւտերու բանաստեղծն է. գիտէ տողը, քերթուածը անսպասելի խօսուն եւ զօրաւոր պատկերով մը եզրափակել: Կը խօսի օրինակով, երգը՝ բանաստեղծական խօսքը զգոյշ գործածելու մասին եւ իր միտքը կÿեզրափակէ փամփուշտին ու տառին նմանութեան անակնկալ պատկերով.-
Երգը զէնքի պէս զգո¯յշ գործածիր,
Երբ խա¯ռն է դարը.
Նոյն արճիճից են ձուլում իմացի°ր,
Գնդակն ու, տա°ռը:
Գիտէ արտաքուստ աննշան, անակնկալ պատկերի մը մէջ մուծել վիթխարի ոյժ ունեցող յոյզ եւ գաղափար, կատարել խոշոր ընդհանրացում:
Ես այնպէ¯ս եմ ելնում իմ տնից,
Կարծես թէ մտնում եմ իմ տո¯ւնը:
(»Իմ Գործը«):
Կարծէք թէ բանաստեղծին եւ իր միջավայրի մարդոց եղբայրութեան գաղափարը անկարելի է աւելի զօրաւոր կերպով արտայայտել, քան այս մէկ հատիկ տողով. »Կարծես թէ մտնում եմ իմ տո¯ւնը«: Հարազատ օճախի խորհրդանիշ տան պատկերը այստեղ ունի մեծ խորհուրդ. ամբողջ երկիրը բանաստեղծին կÿերեւի իբր սրտի մօտ՝ սիրելի տուն:
»Արաքսի Ափին« քերթուածին մէջ՝ Թուրքիայէն »առանց վիզայի« այս ափը թեւած ճնճղուկները »թառեցնելով«, »մի նոր ոստանի, մի նոր շէնքի ու արձանի ուսին« այս երեք սեղմ պատկերներուն միջոցով, Գ. Էմին կը յաջողի ստեղծել նոր Հայաստանի գունագեղ համայնապատկերը: Ոստանը երկիրն է, առօրեայ կեանքը, շէնքը՝ տուն, օճախ, բոյն, իսկ արձանը՝ ծաղկուն գեղարուեստը:
Գ. Էմին ունի նաեւ արձակ էջեր՝ »Եօթ երգ Հայաստանի մասին«, զոր ինք կը կոչէ »Գիրք Հայրենաշունչ«: Այն՝ քնարաշունչ ասք մըն է Հայաստանի քարին, ջուրին, երգին, ժողովուրդի ապրած դարուն մասին: Գիրքին էջերէն կենդանի գոյներով ընթերցողին կը ներկայանան ամբողջ հայոց պատմութիւնը, ազգային մեր հպարտութիւնը, ամէնէն աւելի շեշտուած սակայն՝ մեր պանծալի ներկան, ժողովուրդին հրաշալի յարութիւնը:
Էմինի ստեղծագործութիւններով ստեղծուած են փաստավաւերագրական ժապաւէններ, որոնցմէ »Եօթը Երգ Հայաստանի մասին« ֆիլմը արժանացած է անդրկովկասեան եւ ուքրանական ժապաւէններու երեւանեան փառատօնի գլխաւոր՝ »Պրոմէթէոս« լինինկրատեան համամիութենական փառատօնի երկրորդ մրցանակներուն:
Էմին ունի մեծ թուով թարգմանութիւններ օտար հեղինակներէ եւ հրատարակած է զանոնք խորիմաստ եւ խօսուն վերնագրի մը տակ՝ »Այն, ինչ ե¯ս պիտի գրէի«: Ինչ որ կը նշանակէ, որ իր թարգմանած գործերը իր սրտին մօտիկ ու ներդաշնակ ստեղծագործութիւններ են:
»Եօթ Երգ Հայաստանի Մասին« իր ստեղծագործութեան մէջ Գ. Էմին Ծաղկաձորի մէջ ականջալուր կը դառնայ բանակավայրի տեղացի եւ սփիւռքահայ պատանիներու ողջերթի առթիւ փոխանակուած խօսքերուն, յատկապէս, երբ վերջինները անպայմանօրէն կ°ուզեն հո°ն մնալ, հայրենիք: Եւ կը յիշէ Եղեռնի առիթով բաժնուած, զիրար կորսնցնող, զիրար փնտռող տան անդամները, որոնք կÿապրին ցիր ու ցան, նետուած դէս ու դէն®
Երկար տարիներ աշխարհի զանազան կողմերը լոյս տեսնող թերթերու մեծ մասը լեցուն էին »Կը Փնտռե¯ն« տխուր յայտարարութիւններով:
Սակայն հարիւր հազարաւոր հայերու համար անոնք տակաւին բաներ են, եւ զուրկ՝ ուրիշ ազգի մարդոց համար սովորական, մարդկային այդ շնորհքէն անգամ…
Մարդը ծնած է Արեւմտեան Հայաստան, իր հայրենիքը Հայաստանն է, իսկ բնակութեան վայրը՝ Պէյրութ կամ Նիւ-Եորք…:
Դեռ արիւնոտ եաթաղանի հարուածով, ժողովուրդն ու հողը հատուա¯ծ ու զատուա¯ծ են իրարից, դեռ անժողովո¯ւրդ է մեր հայրենի հողի մեծ մասը, իսկ մեր ժողովուրդի կէսը՝ անհո¯ղ ու անհայրենի¯ք…:
Դեռ կան ամէնէ՝ն մեծ փնտռողները, որոնց պահանջ-աղաղակը կը թնդայ աշխարհով մէկ. »Ես հո¯ղն եմ, ես կը փնտռեմ իմ ժողովուրդը…Ես ժողովուրդն եմ, ես իմ հո¯ղը կը փնտռեմ եւ կը պահանջեմ…«:
Դեռ հայը որպէս զբօսաշրջիկ կու գայ իր հայրենիքը, որպէս հիւր կը մտնէ իր հարազատ տունը եւ,- Օ¯, բախտի չար կատակ, իր հարազատ օճախէն կը վերադառնայ ո՞ւր…տո¯ւն«, որ Ֆրեզնօ է, Դամասկոս կամ Նիս:
Դեռ…բայց կը շարունակուի կեանքը, կը շարունակուի¯ պատմութիւնը ու աշխարհի բոլոր կողմերէն հայրենիք կը վերադառնան տարագիր հայերը՝ առանձին կամ ընտանիքներով, գնացքով ու ինքնաթիռով, մեքենաներով ու նաւերով:
Եւ եթէ երգ մըն ալ աւելնար, Հայաստանի այս եօթը երգերուն, ապա այդ երգը պիտի կոչուէր երգ սպասման, երգ կարաւանի կամ երգ կատարուող երազի, որ ո°չ թէ մարդ մը տեսած է եւ միայն մէ°կ գիշեր, այլ ամբո¯ղջ ժողովուրդ մը, եւ այն ալ տարիներո¯վ ու դարերո¯վ…:
…Դեռ պիտի վերադառնա¯ն բոլո¯ր պանդուխտ ու թափառական հայերը, արժանանա¯ն իրենց հայրենի տանն ու հողին, իրենց նո¯ր հայրենիքին.-
Իմ նո¯ր, հայրենիք, հզօ¯ր հայրենիք
Պիտի գովեն, այո°, իրենց նոր ու հզօր հայրենիքը.-
Այն երկի¯րը, որ դարեր շարունակ տառապել է պատերազմներից ու ասպատակութիւններից ու նո¯ր ՝ միայն զգում խաղաղ կեանքի ու աշխատանքի հմայքը:
Քարաշատ այն երկի¯րը, որն իր ուսերից ընկած տառապանքի քարով երջանկութեան տո¯ւն է կառուցում:
Այն երկի¯րը, որի հողը դարեր շարունակ ջրուել է դառն քրտինքով ու արեամբ եւ նոր է միայն տալիս մարդուն իր դարերով կուտակած քաղցրութիւնը:
Եղէգան փողի հրից ու բոցից ծնուած այն երկի¯րը, որ դարեր շարունակ տապակւո¯ւմ իր չար կրակներից եւ նո¯ր է միայն ջերմանում հնոցների ու գործարանների բարի հուրերից:
Իմաստուն մագաղաթների ու գրքերի այն երկի¯րը, որն իր երեսունվեց հնամեայ տառերով գրում է նոր կեանքի ու գալիքի լուսաւոր պատուիրանները:
Եւ այն երկի¯րը, որի՝ սկզբում լեռների մէջ կորած, իսկ ապա օտար ափերում կռունկի պէս թեւածող երգերը այսօր հասնում են բոլոր ազգերին ու աշխարհներին…:
ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ
Այս վտանգաւոր ոչնչութի¯ւնը…
Փայտոջիլի պէս մտած մեր տունը«
Արի¯ւն Է ծծում«
Կծո°ւմ ու խայթո°ւմ…
-Իսկ դու մա՞րդ ես« չէ՞«
Իսկ նա… միջա¯տ է«-
Ինչո՞ւ մատիդ տակ
Չե¯ս ճզմում,
Ջարդո°ւմ…
-Դու փայտոջիլ չե՞ս ջարդել« բարեկա°մ«-
Ջարդես՝ նրա հոտն աւելի վա°տ է«
Քան նրա խղճուկ խայթոցն ու թո¯յնը…
ՍԻԱՄԱՆԹՈՅԻ ԱՂՕԹՔԸ
«Ո՞վ յղացաւ այս միտքը դիւական՝
Մասիսը ճերմակ,
Մասիսը անբիծ
Այս լայն աշխարհում դնել այն տեղո°ւմ,
Ուր դար ու դարեր
Պիտի արիւնեն լանջե°րը նրա
Եւ գագա¯թն անգամ.
Ո՞վ միտք յղացաւ
Դժոխք արարել
Եղեալ ու չեղեալ դրախտի տեղում՝
Արարատ լեռան հովանու ներքոյ,-
Երկրի փոխարէն
Մեզ տալով մի հի¯ն, ոտնակո¯խ ճամբայ,
Հողի տեղ՝ չոր քա°ր,
Ջրի տեղ՝ արի¯ւն®
Ո՞վ միտք յղացաւ
Դեռ մեր պատմութեան վաղ արշալոյսին
Այս արարչագործ,
Հին ժողովրդի
Գլուխը դնել մի հարեւանի՝
(Բիրտ Պարսկաստանի)
Արնոտ սրի տակ,
Միւսի աջով՝
(Բիւզանդիոյ խաչով)
Պահանջելով, որ նա®ծախի¯ հոգին,
Եթէ ուզում է մարմինը փրկե°լ®
Եւ եթէ դարերն
Անզօ¯ր են եղել նրան ազատել,
Եւ եթէ գալիք
Դարերն անզօ¯ր են ազատել նրան,
Եւ հրա¯շքն է լոկ
Հնա°րն անհնար,
Տէ¯ր, տո°ւր ինձ Մովսէս մարգարէի պէս
Հանե°լ ու տանե°լ ցեղն իմ հալածուած
Այս Հայաստանի¯ց,-
