ԱՐԱ­ԲԱ­ԿԱՆ ՄԱ­ՄՈՒ­ԼԻ ՏԵ­ՍՈՒ­ԹԻՒՆԸ` ՍՈՒՐ­ԻՈՅ ՄԱ­ՍԻՆ

0 0

  Սուր­իոյ տագ­նա­պը կը շա­րու­նա­կէ մնալ մի­ջի­նա­րե­ւել­եան եւ մի­ջազ­գա­յին օրա­կար­գե­րուն վրայ, նկա­տի ու­նե­նա­լով օրա­կան դրու­թեամբ հոն ար­ձա­նագ­րուող զի­նուո­րա­կան զար­գա­ցում­ներն ու քա­ղա­քա­կան իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րը:

Լի­բա­նան­եան “Նա­հար“ օրա­թեր­թի յօդ­ուա­ծա­գիր Ռու­զա­նա պու Մուն­սեֆ անդ­րա­դար­ձած է վեր­ջերս Իրա­նի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Ալի Լա­րի­ճանիի կա­տա­րած յայ­տա­րա­րու­թեան, հարց տա­լով, որ ան արդեօք դիտ­մա՞մբ թէ սխալ­մամբ մոռ­ցած էր Սուր­ի­ան նշել Իս­րա­յէ­լի եւ ամե­րիկ­եան վար­չա­կազ­մին դէմ պայ­քա­րող առանց­քին մի­ա­ւոր­նե­րուն մէջ: “Սուր­իոյ եւ անոր իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն մա­սին ար­ձա­նագ­րուող մի­ջազ­գա­յին թէ շրջա­նա­յին աղ­մու­կը կը գե­րա­զան­ցեն նա­եւ Լի­բա­նա­նէն ար­ձա­կուող ապա­հո­վա­կան եւ քա­ղա­քա­կան սուր կեց­ուածք­նե­րը, որոնք կը կա­տար­ուին ամէն առի­թով, յատ­կա­պէս երբ Թրի­փոլիի մէջ զին­եալ բա­խում­նե­րը կը վերսկ­սին, կամ Եգիպ­տո­սի մէջ քա­ղա­քա­կան ու ապա­հո­վա­կան իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րը կը զար­գա­նան եւ ամ­բողջ աշ­խար­հին լու­սար­ձակ­նե­րուն ու­շադ­րու­թիւնը կը խլեն: Այս իրա­կա­նու­թեան դի­մաց, լի­բա­նան­եան հար­ցե­րը ճղճիմ կը դառ­նան եւ դուռ կը բա­նան Սուր­իոյ իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն ակ­նար­կող հիմ­նա­կան կեց­ուածք­նե­րուն առ­ջեւ:   Վեր­ջերս յայ­տա­րար­ուած շարք մը կա­րե­ւոր կեց­ուածք­նե­րուն ընդ­մէ­ջէն դիւա­նա­գի­տա­կան փոր­ձա­գէտ­ներ ու քա­ղա­քա­կան մեկ­նա­բան­ներ անդ­րա­դար­ձան Իրա­նի խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գահ Ալի Լա­րի­ճանիի կա­տա­րած այն յայ­տա­րա­րու­թեան, թէ “վեր­ջին եր­կու տաս­նամ­եակ­նե­րուն ըն­թաց­քին, շրջա­նը կը վկա­յէ գա­ղու­թա­տի­րու­թեան դէմ պայ­քա­րի նոր երե­ւոյթ մը, որ ադա­մանդ­եայ եռ­եակ մըն է, կազմ­ուած` Իրա­նէն, Հըզ­պալ­լա­յէն եւ պա­ղես­տին­եան դի­մադ­րու­թե­նէն“, ըսաւ Լա­րի­ճա­նի եւ շա­րու­նա­կեց. “Այս եռ­եա­կը դար­ձած է իս­լամ ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն վրայ բա­նե­ցուող գա­ղու­թա­տի­րու­թեան ճնշում­նե­րուն դէմ պայ­քա­րե­լու յա­ռա­ջա­մար­տի­կը, պի­տի տա­պա­լէ իս­րա­յէ­լի գո­յու­թիւնը, հա­կա­ռակ մե­ծամ­տու­թիւն մարմ­նա­ւո­րող պե­տու­թիւն­նե­րուն դա­ւադ­րու­թիւն­նե­րուն եւ շրջա­նին մէջ անոնց գոր­ծա­կալ­նե­րուն“: Լա­րի­ճանիի կա­տա­րած այս յայ­տա­րա­րու­թիւնը շատ ու­շագ­րաւ էր, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ եր­կու կամ երեք տաս­նամ­եակ­նե­րէ ի վեր առա­ջին ան­գամն է, որ իրան­ցի պա­տաս­խա­նա­տու մը դիտ­մամբ կամ սխալ­մամբ Սուր­ի­ան զանց առած է Իրա­նի, Հըզ­պալ­լա­յի եւ Հա­մա­սի կող­մէ մարմ­նա­ւոր­ուած առանց­քէն: Իրան­ցի պա­տաս­խա­նատ­ուին կող­մէ կա­տար­ուած այս յայ­տա­րա­րու­թիւնը, որ Սուր­ի­ան չէր նե­րա­ռեր կը նկատ­ուի նոր տա­րազ մը, որուն մէջ անուղ­ղա­կի նշոյլ­ներ կ՛ակ­նար­կեն, թէ սուր­ի­ա­կան վար­չա­կար­գը` նոյ­նիսկ Թեհ­րա­նի հա­մար աւար­տած է: Հե­տե­ւա­բար Լա­րի­ճանիի կող­մէ կա­տար­ուած այս յայ­տա­րա­րու­թիւնը բա­ցա­յայտ խոս­տո­վա­նու­թիւն է, թէ Իս­րա­յէ­լին եւ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րուն դի­մադ­րող առանց­քը կորսն­ցու­ցած է իր հիմ­նա­կան օղակ­նե­րէն մէ­կը: Լա­րի­ճանիի յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ անյս­տակ է նա­եւ այն, որ պա­ղես­տին­եան դի­մադ­րու­թիւնը ինչ­պէս մաս կը կազ­մէ այդ առանց­քին, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ ան անո­րոշ կեր­պով ակ­նար­կած է Պա­ղես­տին­եան դի­մադ­րու­թեան, առանց նշե­լու, թէ ան իս­լա­մա­կան ժի­հատն է, Կա­զա­յի պա­տաս­խա­նա­տու­ներն են, թէ Հա­մասն է, որ վեր­ջերս սկզբուն­քով բաժն­ուած է այս առանց­քէն եւ ուղղ­ուած Եգիպ­տո­սի ու արա­բա­կան աշ­խար­հի գիր­կը:   Բայց եւ այն­պէս պէտք է ըն­դու­նիլ, որ իրան­ցի պա­տաս­խա­նատ­ուին այս կեց­ուած­քը յայ­տա­րար­ուած է այն­պի­սի հանգր­ուա­նի մը ըն­թաց­քին, երբ Սուր­իոյ զօ­րա­կից եր­կիր­նե­րէն Ռուս­ի­ան եւ Իրա­նը սկսած են մտա­հոգ­ուիլ Սուր­իոյ իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րով, սուր­ի­ա­կան ընդ­դի­մու­թեան Դա­մաս­կոս հաս­նե­լով, ինչ­պէս նա­եւ Սուր­իոյ մէջ բռնկած այս պա­տե­րազ­մին ըն­թաց­քին քիմ­ի­ա­կան զէն­քե­րու օգ­տա­գործ­ման հա­ւա­նա­կա­նու­թեամբ: Լա­րի­ճանիի այս կեց­ուած­քը փաստ մըն է, թէ Սուր­իոյ մէջ փո­փո­խու­թիւն մը կա­տար­ուած է եւ այս հանգր­ուա­նը կրնայ ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թիւն­ներ յա­ռա­ջաց­նել Սուր­իոյ նկատ­մամբ պաշ­տօ­նա­կան Իրա­նի որ­դեգ­րած կեց­ուածք­նե­րուն մէջ: Քա­ղա­քա­կան մեկ­նա­բան­նե­րու հա­մա­ձայն, Ալի Լա­րի­ճանիի կող­մէ վեր­ջերս Լի­բա­նան, Սուր­իա եւ Թուրք­իա կա­տար­ուած շրջապ­տոյ­տը կը գնա­հատ­ուի իբ­րեւ շրջա­նին մէջ Ռուս­իոյ յա­տուկ շար­ժում մը, որուն են­թա­հո­ղը կը կազ­մեն Սուր­իոյ մէջ քիմ­ի­ա­կան զէն­քե­րու օգ­տա­գոր­ծու­մին հան­դէպ մի­ջազ­գա­յին մտա­հո­գու­թիւնը: Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ Սուր­իոյ կող­մէ քիմ­ի­ա­կան զէն­քի կամ Սա­րին կա­զի օգ­տա­գոր­ծու­մը կը մտա­հո­գէ արա­բա­կան աշ­խարհն ու Արեւ­մուտ­քը, պէտք էր զգու­շաց­նել Սուր­ի­ան, թէ կա­րե­լի չէ նման քայ­լե­րու դի­մել իր իսկ ժո­ղո­վուր­դին, կամ հա­րե­ւան եր­կիր­նե­րուն` Լի­բա­նա­նի, Յոր­դա­նա­նի, Իս­րա­յէ­լի կամ Թուրք­իոյ դէմ, յատ­կա­պէս նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ Թուրք­իա ՆԱԹՕՆ-ին դի­մեց Սուր­իոյ հետ իր սահ­ման­նե­րուն վրայ “Փաթրի­ոթ“ հա­մա­կար­գը զե­տե­ղե­լու նպա­տա­կով: Այս շրջա­գի­ծին մէջ, Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Հի­լը­րի Քլին­թըն եւ Մ.Ա.Կ.-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Պան Քի Մուն բազ­միցս յայ­տա­րա­րե­ցին, թէ Պաշ­շար Ասատ հար­ցաքն­նու­թեան պի­տի կանչ­ուի եւ անոր ու ըն­տա­նի­քին դի­մաց Սուր­ի­ան լքե­լու առ­կայ բո­լոր առիթ­նե­րուն վերջ պի­տի տրուի, եթէ ան քիմ­ի­ա­կան զէն­քեր օգ­տա­գոր­ծէ“:

  Նոյն ծի­րին մէջ, Լոն­տոն հրա­տա­րա­կուող Սէ­ու­տա­կան “Ալ Հա­յաթ“ օրա­թեր­թին հա­մա­ձայն, քա­ղա­քա­կան արեւմտ­եան վեր­լու­ծա­բան­ներ կը յայտ­նեն, որ Սուր­իոյ վար­չա­կար­գին ան­կու­մով, վերջ պի­տի չգտնեն քա­ղա­քաց­ի­ա­կան խռո­վու­թիւն­նե­րը, այլ նոր հանգր­ուան մը պի­տի սկսի, որ շատ աւե­լի վտան­գա­ւոր պի­տի ըլ­լայ Սուր­իոյ հա­մար: Ըստ անոնց,վար­չա­կար­գին ան­կու­մը մօտ է, եթէ նկա­տի առն­ուի ընդ­դի­մու­թեան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու յա­ռաջ­խա­ղաց­քը դէ­պի Դա­մաս­կոս: Անոնք դի­տել կու տան, որ Սուր­ի­ան քա­ո­սա­յին վի­ճա­կի պի­տի մատն­ուի, եթէ նա­խո­րօք չճշդուի յետ-ասատ­եան կար­գա­վի­ճա­կը: Նոյն վեր­լու­ծա­բան­նե­րու հա­մա­ձայն, եթէ իշ­խա­նու­թեան ու­ժե­րը շա­րու­նա­կեն ամուր մնալ եւ հանգր­ուա­նա­յին կեր­պով պարտ­ուած քաշ­ուին տար­բեր գիւ­ղե­րէ եւ քա­ղաք­նե­րէ, ապա այդ պա­րա­գա­յին ընդ­դի­մու­թիւնը առի­թը պի­տի ու­նե­նայ ազա­տագր­ուած շրջան­նե­րուն մէջ նոր կա­ռոյց­ներ հիմ­նե­լու: Դարձ­եալ նոյն աղ­բիւր­նե­րուն հա­մա­ձայն, Սուր­իոյ մեծ մա­սը ար­դէն իշ­խա­նու­թեան հա­կակշ­ռէն դուրս է եւ կը ղե­կա­վար­ուի տե­ղա­կան մար­մին­նե­րու կող­մէ: “Եթէ իշ­խա­նու­թիւնը անխ­նայ շա­րու­նա­կէ Դա­մաս­կո­սի մէջ զի­նուո­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը, ապա ան մեծ աւեր­ներ պի­տի գոր­ծէ: Իսկ եթէ ան քաշ­ուի եւ հաս­տատ­ուի Ալե­ւի գե­րիշ­խա­նու­թեան են­թա­կայ շրջան­նե­րուն մէջ (հիւ­սիս-արեւ­մուտք), այդ պա­րա­գա­յին կեդ­րո­նա­կան նոր կա­ռա­վա­րու­թեան մը յա­ռա­ջա­ցու­մը կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ, սա­կայն եր­կար ժա­մա­նա­կի պի­տի կա­րօ­տի: Իշ­խա­նու­թեան արագ եւ անակն­կալ փլու­զու­մը պի­տի ստեղ­ծէ քա­ո­սա­յին վի­ճակ եւ ընդ­դի­մա­դիր ու­ժե­րուն մի­ջեւ պի­տի յա­ռա­ջաց­նէ ներ­քին պայ­քար­ներ“, կ՛ը­սեն աղ­բիւր­նե­րը: Աղ­բիւր­նե­րը կը յայտ­նեն, որ “քա­ղա­քաց­ի­ա­կան կռիւ­նե­րէ ետք ան­հա­ւա­նա­կան է որ զօ­րա­ւոր կա­ռա­վա­րու­թիւն մը յա­ռա­ջա­նայ :   Ընդ­դի­մա­դիր ու­ժե­րը պա­ռակտ­ուած են եւ ար­տա­քին ընդ­դի­մու­թեան հետ սերտ կա­պեր չկան: Նո­րաս­տեղծ կա­ռա­վա­րու­թիւնը մեծ դժուա­րու­թիւն­ներ պի­տի դի­մագ­րա­ւէ եւ անոր դժուար ըլ­լայ հա­կակշ­ռել պա­տե­րազ­մի տե­ղա­կան ղե­կա­վար­նե­րը, որոնք ար­դէն իսկ իրենց իշ­խա­նու­թեան տակ պա­հած են եւ անհ­րա­ժեշտ օժան­դա­կու­թիւն­նե­րը կը տրա­մադ­րեն ժո­ղո­վուր­դին: Մէկ խօս­քով, հնա­րա­ւոր է Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քաց­ի­ա­կան պա­տե­րազ­մի օրի­նա­կին կրկնու­թիւնը“: Նոյն աղ­բիւր­նե­րը նկա­տել կու տան, որ Ալաուի պե­տու­թիւն մը ստեղ­ծու­մը հա­ւա­նա­կան է “եթէ ներ­քին տա­րա­կար­ծու­թիւն­ներ ի յայտ չգան“: Աւե­լին անոնք կը յայտ­նեն, որ այս պե­տու­թիւնը կրնայ իշ­խել սուր­ի­ա­կան բա­նա­կի մնա­ցոր­դա­ցին, Լա­թաք­իոյ մի­ջազ­գա­յին օդա­կա­յա­նին եւ նա­ւա­հան­գիս­տին, ինչ­պէս նա­եւ Թար­թու­սի նա­ւա­հան­գիս­տին վրայ:

Նկա­տի ու­նե­նա­լով Սուր­իոյ մէջ քիմ­ի­ա­կան զէն­քի օգ­տա­գործ­ման մտա­վա­խու­թիւն­նե­րը, Լի­բա­նան­եան “Տի­ար“ օրա­թեր­թին մէջ կը նշուի նա­եւ այլ վար­կած մը, որուն հի­ման վրայ կը հաս­տատ­ուի, որ Թուրք­իա կրնայ Սուր­իոյ մէջ քիմ­ի­ա­կան զէն­քեր օգ­տա­գոր­ծել եւ այդ արար­քը վե­րագ­րել սուր­ի­ա­կան բա­նա­կին: Իր տե­ղե­կու­թիւն­ներ­կը քա­ղե­լով ամե­րիկ­եան աղ­բիւր­նե­րէ “Տի­ար“ օրա­թեր­թը կը գրէ, թէ Թուրք­իա` ամե­րիկ­եան եւ քա­թար­եան գաղտ­նի սպա­սար­կու­թեան հետ գոր­ծակ­ցա­բար, կրնայ Սուր­իոյ մէջ քիմ­ի­ա­կան զէն­քեր օգ­տա­գոր­ծել եւ այդ արար­քին պա­տաս­խա­նա­տու նկա­տել սուր­ի­ա­կան բա­նա­կը, որ­պէս­զի առիթ տայ Սուր­իոյ դէմ զի­նուո­րա­կան ար­տա­քին մի­ջամ­տու­թեան:   Ըստ նոյն օրա­թեր­թին, այս տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը սուր­ի­ա­կան գաղտ­նի սպա­սար­կու­թեան ճամ­բով հա­սած են նա­խա­գահ Պաշ­շար Ասա­տի, որ իմա­ցու­ցած է Ռուս­իոյ նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նը, թէ ինք եր­բեք միտք չու­նի քիմ­ի­ա­կան զէն­քեր օգ­տա­գոր­ծե­լու, ինչ­պէս նա­եւ առա­ջար­կած է Ռուս­իոյ, որ իր հսկո­ղու­թեան տակ պա­հէ Սուր­իոյ քիմ­ի­ա­կան զէն­քե­րը` երաշ­խա­ւո­րե­լու հա­մար զա­նոնք չօգ­տա­գոր­ծե­լու որո­շու­մը: Սուր­իոյ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը վստահ են նա­եւ այլ դա­ւադ­րու­թե­նէ մը, որ յար եւ նման է Սատ­տամ Հիւ­սէյ­նի դէմ գործ­ուած դա­ւադ­րու­թեան: Այդ հանգր­ուա­նին ակ­նար­կու­թիւն կը կա­տար­ուէր նա­մակ­նե­րու պա­հա­րան­նե­րուն վրայ զե­տեղ­ուած Անթ­րաքս քիմ­ի­ա­կան նիւ­թին, իսկ այ­սօր­ուան դրու­թեամբ շրջա­նա­ռու­թեան մէջ դրուած են այն լու­րե­րը, թէ սուր­ի­ա­կան օդու­ժը ռմբա­կո­ծում­ներ կը գոր­ծէ այն­պի­սի ռում­բե­րով, որոնք Սա­րին քիմ­ի­ա­կան նիւթ կը պա­րու­նա­կեն: “Տի­ար“-ի հա­մա­ձայն, Սուր­իա Մ.Ա.Կ.-էն պի­տի խնդրէ պատ­ուի­րակ­ներ ուղ­ղար­կել Սուր­իա, վստահ ըլ­լա­լու հա­մար, որ Սուր­իոյ մէջ քիմ­ի­ա­կան ոչ մէկ զէնք կ՛օգ­տա­գործ­ուի: Այս նպա­տա­կով սուր­ի­ա­կան իշ­խա­նու­թիւնը ար­տօ­նեց հա­րիւր արաբ դէ­տե­րու Սուր­իա մուտ­քը, ինչ­պէս նա­եւ աւե­լի ուշ անոնց մի­ա­ցան ամ­բողջ աշ­խար­հէն Սուր­իա եկած 400 դէ­տեր: Այ­սօր­ուան դրու­թեամբ Սուր­իա տա­կա­ւին կառ­չած կը մնայ իր կեց­ուած­քին եւ պատ­րաստ է այս նպա­տա­կով ըն­դու­նե­լու նա­եւ մի­ջազ­գա­յին յա­ւել­եալ դէ­տեր:

Միւս կող­մէ, հարկ է շեշ­տել նա­եւ, որ Եգիպ­տո­սի նա­խա­գահ Մո­հա­մետ Մուրսիի առած քայ­լե­րը կը բազ­մա­պատ­կեն Սուր­իոյ հան­դէպ զգուշ ըլ­լա­լու կա­րե­ւո­րու­թիւնը:

  Դարձ­եալ “Նա­հար“-ի խմբա­գիր­նե­րէն Ռու­զա­նա պու Մուն­սեֆ կը գրէ, որ դիւա­նա­գի­տա­կան աղ­բիւր­ներ մտա­հոգ են, թէ Եգիպ­տո­սի նա­խա­գահ Մուրսիի կող­մէ Կա­զա­յի մէջ ապա­հով­ուած քա­ղա­քա­կան շա­հե­րը կ՛օգ­տա­գործ­ուին` հզօ­րաց­նե­լու իր իրա­ւա­սու­թիւն­նե­րը եւ անոր կու տան ամ­բող­ջա­կան ան­ձեռնմ­խե­լիու­թիւն, որ կրնայ իր ազ­դե­ցու­թիւնը ու­նե­նալ նա­եւ Սուր­իոյ փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն վրայ: Մուր­սի իր խա­ղա­քար­տե­րը շու­տով բա­ցա­յայ­տեց եւ շատ մը եգիպ­տա­ցի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րուն մեկ­նա­բա­նու­թեամբ, Մուր­սի իր տուած որո­շում­նե­րուն ընդ­մէ­ջէն եր­կի­րը մղեց դէ­պի նոր բռնա­տի­րու­թիւն մը, որ այս պա­րա­գա­յին իս­լամ եղ­բայր­նե­րու բռնա­տի­րու­թիւն է եւ կրնայ բար­դաց­նել Եգիպ­տո­սի կա­ցու­թիւնը եւ քան­դել եգիպ­տա­կան ժո­ղովր­դա­յին յե­ղա­փո­խու­թիւնը: Եգիպ­տո­սի մէջ առ­կայ այս իրա­կա­նու­թիւնը կրնայ նա­եւ բար­դաց­նել Սուր­իոյ պա­տե­րազ­մին լու­ծում­նե­րը, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ Եգիպ­տոս նմուշ մըն է եւ հա­կա­ռակ Սուր­իա­յէն տար­բեր ըլ­լա­լու իր կա­ցու­թեան, ան կրնայ Դա­մաս­կո­սի մէջ նոր վար­չա­կարգ փա­փա­քող կող­մե­րը մղել զգու­շա­նա­լու վե­րա­ցա­կան ժո­ղովր­դա­վա­րու­թե­նէն:

ՄԻՋԻՆ ԱՐԵՒԵԼՔԻ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ

ՆՈՅԵՄԲԵՐ-ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ 2012

About Post Author

admin

acaa@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %