Հայոց Ցեղասպանութեան, Հայ Դատի եւ առ հասարակ հայ ժողովուրդի պահանջատիրութեան գործընթացը, շարունակ քայլ կը պահէ ներկայ կացութեան հետ, եւ հետեւողական դրութեամբ կը թեւակոխէ նոր հանգրուաններու շարքէն ներս: Բնականաբար, քաղաքական գործօններու արդիւնք, ՀԱՐՑը դուրս եկած է, տարիներ շարունակ սեղմուած հայ եւ թուրք աւանդական միջավայրէն եւ քայլ պահելով համաշխարհայնացման հետ, ստացած է աշխարհաքաղաքական միջազգային բնոյթ, որուն մէկ ցայտուն օրինակն է, քանի մը ամիս առաջ, Ֆրանսայի մէջ արծարծուած Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրինագծի որդեգրման ոդիսականը, իր դրական եւ ժխտական ընթացքով, գործնական մօտեցումով, աղաւաղուած ենթադրութիւններով, հոգեպարար եզրակացութիւններով եւ անշուշտ յուսախաբութիւններով լի` աւարտով:
97 տարիներ առաջ…այս օրերուն կը սփռուէին այդ հայրենի բանաստեղծին նկարագրած կարմիր լուրերը: Տարագրուած, ջարդուած ու կոտորուած էր հայութիւնը, արմատախիլ եղած էին կառոյցներ եւ անշուշտ ամենէն աւելի տարրականն ու կարեւորը` հողն ալ խլուած էր:
Ոճիր մը գործուած էր, այնպիսի ոճիր մը` որուն համար քաղաքագէտներ, ընկերաբաններ ու մասնագէտներ, յատուկ ուսումնասիրութիւններ կատարեցին
եւ այն եզրակացութեան եկան թէ պատահածը շատ աւելի սարսափելի էր, եւ որ կարելի էր բացատրել ու բնութագրել` “Ցեղասպանութիւն“ բացատրութեամբ:
Ապրիլեան պահանջատիրութեան հանգրուանը` ազգային, յարանուանական, կուսակցական եւ միութենական մարզերէ ներս, շնորհիւ տարիներ շարունակ կատարուած ժրաջան աշխատանքի արդիւնք, ստացած է մասսայական բնոյթ եւ տարածուն բնագաւառ, ուր կարեւորագոյն բանալի` քաղաքական անցուդարձերուն կողքին, նաեւ տնտեսական, դաստիարակչական, գրական, գեղարուեստի, մշակոյթի եւ այլ ոճերով կը մղուի պայքար:
Միա՛յն հրապարակային ձեռնարկներ, հանդիսութիւններ, հսկումներ, հաւաքներ, եկեղեցական արարողութիւններ, ուխտագնացութիւններ չեն կատարուիր: Այլ նաեւ հրատարակութիւններ, պատկերասփռուած քարոզչական պատրաստութիւններ, վաւերագրական ժապաւէններ:
Քաղաքական բնագաւառէն բոլորովին հեռու գործող հայ արուեստագէտն անգամ ցնցուած է այդ Ցեղասպանութենէն: Բառ մը, կացութիւն մը որ զինք հալածած ու մուտք գործած է իր արուեստագէտի աշխարհէն ներս: Այս գծով, շատ են ցայտուն օրինակները, սկսելով մեծ հռչակ սփռած եւ բազմիցս ուսումնասիրութիւններու դուռ բացած Արշիլ Կորքիէն մինչեւ “մահասփիւռ“ բժիշկ Ճէք Գէորգեան, որ բազմաթիւ գեղանկարչական գործեր ալ արտադրած է իր բժշկական գործունէութեան կողքին: Կորքիի անուան ետին թաքնուած Ոստանիկ Աթոյեան, որք՜ան տառապած է իր մօր գուրգուրացող ձեռքերը վրձնահարելու, իսկ Գէորգեան` կարմիր գոյները պատրաստած է…օգտագործելով շօշափելի քանակ մը` իր արիւնէն:
Հայ լուսանկարիչն ալ Ցեղասպանութեան հալածախտէն տառապած կը նկարէ …մինչեւ իսկ բռնագրաւուած հողերու մէկ կորսուած շերտին վրայ գտնուող ամենաթոյզն հայրենի երանգը: Պարագան նոյնն է եօթներորդ արուեստին,
ուր կը պատրաստուին ներկային վրայ ազդած ամէն մէկ անցեալի բիծ, դէպք եւ դաջուածք:
Ցեղասպանութեան զոհ` հայորդին պահանջատէր է՛:
Ի վերջոյ ո՛չ թէ միայն հողին ձայնն է…այլ նաեւ հողատիրոջ: