0
0
Երեւանի «Մոսկուա« շարժապատկերի սրահին մէջ, անցեալ շաբաթավերջին տեղի ունեցաւ Հ.Յ. Դաշնակցութեան կազմակերպած «Քուէն ուժ է« ընտրական իրաւունքի պաշտպանութեան հասարակական շարժման սկիզբը ազդարարող ձեռնարկը: Հ.Յ.Դաշնակցութեան նախաձեռնութեան միացած էին այլ բազմաթիւ հասարակական կազմակերպութիւններ: Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութեան« «Բարգաւաճ Հայաստան«ի եւ եՕրինաց Երկիր«ի միջեւ ստորագրուած յուշագիրը, յաւելեալ առիթ մը ստեղծած էր, որ հարցը մօտէն քննարկուի եւ պարզաբանուի: Այս առթիւ, խօսք առաւ Հ.Յ.Դ. Հայաստանի Գերագոյն մարմինի ներկայացուցիչ Արմէն Ռուստամեան: Ստորեւ, անոր արտասանած խօսքը.-
Կանգնած ենք նոր ընտրութիւնների նախաշէմին եւ կրկին նոյն հարցի առջեւ ենք՝ ընտրութիւնները ի վիճակի՞ են ինչոր բան փոխել, թէ՞ մեզնից կախուած չէ եւ ամէն ինչ կանխորոշուած է:
Սակայն, այնուամենայնիւ ընտրութիւնները միջոց են թէ’ իշխանութիւնը պահելու, թէ’ փոխելու համար, պարզապէս խնդիրն այն է, թէ ո’վ է աւելի լաւ տիրապետում այդ հնարաւորութեանը եւ օգտւում դրանից՝ իշխանութիւն պահողնե՞րը, թէ՞ փոխողները:
Իշխանութիւնը պահողների կողմից, այս միջոցը մշտապէս կարեւորուելով, արուել է ամէն ինչ, որպէսզի նախորդ գրեթէ բոլոր ընտրութիւններում կատարելագործուեն իշխանութեան վերարտադրման մեքանիզմները եւ շեշտակիօրէն նուազեցուեն իշխանափոխութիւն իրականացնելու հնարաւորութիւնները:
Հրատապ անհրաժեշտութիւն է կասեցնել այս ընթացքը եւ շրջադարձ կատարել՝ արմատախիլ անելով իշխանութեան վերարտադրման համակարգը եւ ձեւաւորել իշխանափոխութեան հնարաւորութիւնն ապահովող ընտրական համակարգ:
Դա յաջողելու բանալին ընտրական իրաւունքի պաշտպանութեան գաղափարի շուրջ ժողովուրդի ինքնակազմակերպումն է: Հէնց դրան է կոչուած ծառայելու այնպիսի շարժման առաջացումը, երբ ամէն քաղաքացի իր գործը կը համարի դառնալ լիիրաւ մասնակիցը ինքնակազմակերպման այս գործընթացի, փոխանակ հանդէս գալու իշխանութեան վերարտադրումը սպասարկողի կամ մի կողմ քաշուած դիտորդի դերերում:
Այսպիսի շարժման առաջացման եւ ծաւալման համար գլխաւոր արգելքը տարիների ընթացքում հասարակական գիտակցութեան մէջ ընտրութիւնների հանդէպ ձեւաւորուած կարծրատիպերն են, որոնց հետեւանքով մարդիկ չեն հաւատում ընդհանրապէս ընտրութիւններին: Բայց ինչպէս յայտնի է՝ հաւատն առանց գործի միշտ էլ մնում է մեռած:
Շարժումը հէնց այն գործը պէտք է լինի, որ վերականգնի ժողովրդի հաւատը իր ուժերի նկատմամբ՝ համախմբելով հասարակութեանը կարեւորագոյն մի գաղափարի շուրջ՝ տիրել իշխանութեանը տէր կանգնելով իւրաքանչիւրի ընտրական իրաւունքին:
Իրողութիւն է նաեւ այն, որ ով տիրում է իշխանութեանը, նրան էլ այն պատկանելու է, նրան էլ այն ծառայելու է: Ուստի իշխանութեան պէտք է գայ ոչ թէ մի խումբ, որ սպասարկի այդ խմբի շահերը, այլ հէնց ժողովուրդը:
Ոչ մի խումբ կամ վարչախումբ ինքնին շահագրգռուած չէ հաստատել ժողովրդի իշխանութիւն, այլ ձգտում է հաստատել կամ պահել իրենը: Դա պէտք է կատարի ժողովուրդը, ինքնակազմակերպման եւ համապատասխան ներուժի ամբողջացման միջոցով՝ այն համոզումով, որ իւրաքանչիւրի գիտակցուած քուէն է հէնց այդ ուժի կուտակման աղբիւրը:
Այս պարզ իմաստն է պարունակում եՔուէն ուժ է« շարժման կարգախօսը եւ նոյնքան յստակ է շարժման նպատակը՝ «Ընտրական իրաւունքի իրացման միջոցով հասնել ժողովրդի իշխանութեան հաստատմանը«: Այս նպատակին հասնելու համար շարժումը պէտք է ձեւաւորի համապատասխան միջավայր եւ առաջնահերթօրէն լուծի որոշակի խնդիրներ: Ինչպիսի՞ք են ընտրական իրաւունքի նշանակութեան կարեւորումը, դրա արդիւնաւէտ պաշտպանութիւնը եւ ամբողջական իրացումը:
Ըստ այդմ, ակնյայտ է, որ առանց ժողովրդավարական ընտրութիւնների չկայ ժողովրդավարութիւն: Ուստի եւ չկայ երաշխիք ապահովելու քաղաքացու որեւէ իրաւունք՝ լինի դա քաղաքացիական, ընկերային, իրաւական, թէ քաղաքական: Հետեւաբար ժողովրդավարական ընտրութիւնների անցկացման համար անհրաժեշտ ընտրական իրաւունքի պաշտպանութիւնից է սկսւում մնացած բոլոր իրաւունքների պաշտպանութիւնը:
Ընտրական իրաւունքի այսպիսի նշանակութեան գիտակցումով է սկսւում նաեւ ճանապարհը դէպի իշխանափոխութիւն:
Հակառակ պարագայում ձայնը չկարեւորելով, ընտրողը կա’մ այն վաճառում է, կա’մ ճնշումներին տեղի տալով զիջում է ուրիշին, կա’մ էլ հիասթափուած մի կողմ քաշուելով պարզապէս մսխում իր քուէն՝ այսպիսով կամայ թէ ակամայ նպաստում իշխանութեան վերարտադրմանը: Ցաւալին այն է նաեւ, որ այդ քաղաքացին չգիտակցելով դրա մասին յաջորդ հինգ տարիներին անընդհատ դժգոհում է՝ ստիպուած լինելով քաղել իր իսկ արածի դառը պտուղները:
Ահա այս իրավիճակը արմատապէս փոխել եւ ընտրական գործընթացների նկատմամբ իշխանութիւնների լիակատար վերահսկողութիւնը հակակշռել հնարաւոր է միայն ընտրական իրաւունքի պաշտպանութեան եւ ամբողջական իրացման շնորհիւ:
Այդպիսի ամբողջական իրացմանը հասնելու համար անհրաժեշտ է շարժմանը հասարակական լայն աջակցութիւն ապահովել: Ըստ այդմ, շարժմանը մաս կազմելու համար բացարձակապէս կարեւոր չէ թէ անձն ո’ւմ օգտին է քուէարկելու: Կարեւորը, որ նա պատրաստակամ է տէր կանգնելու իր ձայնին եւ քուէարկելու իր կամքով:
Չկայ նաեւ ոչ մի խոչընդոտ, որպէսզի այս շարժման մէջ ընդգրկուեն հասարակական տարբեր շերտեր, կազմակերպութիւններ, անհատներ եւ քաղաքական ուժեր: Գլխաւորը, որ ամէն մէկը իւրովի իր նպաստը բերի շարժման առաջ քաշած խնդիրները արդիւնաւէտ լուծելու գործին:
Շարժման յաջողութիւնը յատկապէս բխում է բնականոն ընտրութիւններ անցկացնելու խնդրով մտահոգ բոլոր քաղաքական ուժերի շահերից: Քանզի, եթէ սա էլ նրանց չմիաւորի, ուրիշ որեւէ այլ գաղափար դժուար թէ կարողանայ այսքան միանշանակ լինելով միաւորել տարաբնոյթ քաղաքական ուժերին:
Բնականաբար, նկատի ունենալով ընտրական գործընթացների տարբեր փուլերում առաջացող խնդիրների առանձնայատկութիւնները, շարժումը եւս պէտք է մշակի եւ պատրաստ լինի գործել համապատասխան մարտավարութեամբ՝ մինչեւ ընտրութիւնները, ընտրութեան օրը եւ յետընտրական ժամանակահատուածում:
Շարժման յաջող մեկնարկի համար Դաշնակցութիւնը ստեղծել է անհրաժեշտ նախադրեալներ եւ իր ամբողջական աջակցութիւնն ու օժանդակութիւնն է բերելու շարժման հետագայ ծաւալման համար:
Քաղաքական ուժերի կողմից ընտրական գործընթացները վերահսկելու համար միասնական ճակատ ձեւաւորելու փորձ անցեալում եւս ունեցել ենք: Ինչպէս գիտէք 2003 թուականին տեղամասերից ընտրակեղծիքների մասին ստացուող ահազանգերի իսկութիւնը միասնական կեդրոնի միջոցով հաստատելու գաղափարին սկզբունքօրէն պատրաստ էին միանալ մօտ երկու տասնեակ կուսակցութիւններ, սակայն, դժբախտաբար, կուսակցական շահերը հետագայում գերակայեցին եւ նախաձեռնութիւնը մնաց կէս ճանապարհին: Բայց աւելի տեղին է հիմա յիշատակել «Ոչ«ի շարժման յաջողուած օրինակը: Այն եւս սկզբնական շրջանում չէզոքացնելով պաշտօնական քարոզչութեան միջոցով հետեւողականօրէն իրականացուած հասարակական կարծիքի խեղաթիւրման հետեւանքները, ապահովեց հետագայում ժողովրդի լայն աջակցութիւնը եւ հասաւ որոշակի արդիւնքների:
Մենք հաւատում ենք, որ այս շարժումն էլ լիովին իրատեսական է եւ կարող է հասցնել ցանկալի արդիւնքների:
Առաւել եւս, որ շարժման չյաջողելը նշանակում է ոչ այլ ինչ, քան հաշտուել իշխանութեան վերարտադրման հետ, որի համար ի դէպ արդէն բացայայտ ընտրական դաշինք է ստեղծուել, կամ էլ տանել երկիրը դէպի պետականութեանը սպառնացող յետընտրական առճակատումների:
Ահա այսքան մեծ է շարժման առաքելութիւնը եւ այն յաջողելու համար բոլորիս քաղաքացիական պարտքը: Բարի երթ մեր շարժմանը:
