0
0
ԳԷՈՐԳ ԹՈՐՈՅԵԱՆ
1988-ին արցախեան շարժումը ազգային զարթօնքի մը ազդանշանը տուաւ համայն հայութեան: Հայրենիքէն սփիւռք` հայութիւնը միահամուռ կերպով արձագանգեց հայրենի Արցախը մայր Հայաստանին վերամիացնելու պահանջին: Սփիւռքահայութեան բոլոր շերտերը խանդավառուեցան: Հայաստանի անկախացումը եւ միացեալ Հայաստանի ստեղծումը երազանքէն սկսաւ իրականութեան ցոլքեր տալ, եւ յոյսը վերազարթնեցաւ բոլորին մէջ անխտիր:
Արցախեան շարժումը չմնաց խաղաղ ցոյցերու շրջագիծին մէջ: Ազրպէյճանի կողմէ շղթայազերծուած պատերազմը օրըստօրէ ծաւալեցաւ եւ տեւեց ամբողջ երեք տարի` աւարտելով հայկական կողմին յաղթանակով, եւ 12 մայիս 1994-ին կնքուեցաւ զինադադար:
Արցախեան պատերազմը անտարբեր չէր կրնար ձգել սփիւռքահայ երիտասարդութիւնը եւ մասնաւորաբար դաշնակցական երիտասարդութիւնը: Բազմաթիւ երիտասարդներ փութացին Արցախ` մասնակցելու ազատագրական պայքարին եւ տէր կանգնելու դաշնակցականի իրենց երդումին` անձնական օրինակով եւ կեանքի գնով ծառայելու Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին:
Այս փաղանգին մաս կը կազմէր նաեւ Վիգէն Զաքարեան:
Վիգէն ծնած է Պէյրութ, 15 մարտ 1969-ին, Լիբանանի հայահոծ Պուրճ Համուտի թաղամասը: Յաճախած է Պէյրութի Նշան Փալանճեան ճեմարանը: Կարճ ժամանակ մը նաեւ հետեւած է Հայկազեան համալսարանի տնտեսագիտութեան դասընթացքներուն: Ապա, ստիպուած, նետուած է գործի ասպարէզ` իբրեւ ոսկերիչ:
Վիգէն հասակ առաւ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ընթացքին: Ան իր սերնդակիցներուն նման` տեսաւ, ապրեցաւ այդ պատերազմին ամէնէն զարհուրելի պահերը` քանդում, աւեր, սպանութիւն եւ այլն: Այս պայմաններուն մէջ կազմաւորուեցաւ անոր գիտակցական եւ հոգեմտաւոր աշխարհը, որուն հիմքը կը հանդիսանար զոհողութեան գնով տէր կանգնիլ հայութեան ֆիզիքական ապահովութեան: Հակառակ պատերազմի թոհուբոհին, Վիգէնը, դպրոցի կողքին, անդամակցած էր Հ.Մ.Ը.Մ.-ին` իբրեւ գայլիկ, իսկ հետագային արդէն` սկաուտ: Ան հեծելանւորդ էր եւ մաս կը կազմէր ՀՄԸՄ-ի հեծելանւորդներու խումբին եւ քանի մը առիթներով մասնակցած է Լիբանանի մէջ կայացած տարբեր մրցումներու:
1975-ին սկսած պահանջատիրական զինեալ պայքարը ոչ միայն կը խանդավառէ սփիւռքահայ նորահաս սերունդները, այլեւ անոնց կը ներարկէ հայ ժողովուրդի դարաւոր իրաւունքներուն տէր կանգնելու եւ քաղաքական աշխարհէն արդարութիւն պահանջելու գիտակցութիւնը: Միջին Արեւելքի մէջ հասակ առած այդ սերունդին կը պատկանէր նաեւ Վիգէնը:
Շրջադարձային եղաւ Վիգէնի անդամակցութիւնը Հ․Յ․Դ․ Լիբանանի Երիտասարդաց Միութեան «Դրօշակ» մասնաճիւղին: Ան ակումբի թաղի բնակիչ ըլլալով` իր հեծանիւով արդէն ծանօթ էր ակումբի տղոց եւ ճանչցուած էր իբրեւ «ճեմարանական»: ԼԵՄ-ական իր կեանքը կը դրսեւորուի աշխատանքով, նուիրումով եւ գործօն մասնակցութեամբ` գրեթէ ամէն ինչի, ներառեալ` պահակութեան պարտականութեան, որ հայկական թաղերու ապահովութեան համար կը կատարուէր: Ան կը ստանձնէ պատասխանատու պարտականութիւններ: Այս մթնոլորտին մէջ կը կազմաւորուի Վիգէնի գաղափարական-դաշնակցական ներաշխարհը, եւ հայրենիքին ծառայելու անսակարկ նուիրումը կ՛ամրապնդուի անոր մէջ: Անոր ԼԵՄ-ի անդամակցութեան զուգահեռ, կը սկսի արցախեան շարժումը, որ ինչպէս ամբողջ դաշնակցական երիտասարդութեան, նոյնպէս Վիգէնին մէջ կը բորբոքէ ազատ, անկախ Հայաստանը իրագործելու երազանքին հնարաւորութիւնը:
Արցախեան պատերազմի առաջին տարին զինուորական գործողութիւնները հայկական կողմին համար բարենպաստ չէին: Արցախը ամբողջութեամբ պաշարուած էր: Շուշին կը գտնուէր ազրպէյճանական տիրապետութեան տակ, ուրկէ անդադար կը ռմբակոծուէր մայրաքաղաք Ստեփանակերտը: Մէկ տարի առաջ ամբողջութեամբ գրաւուած էր Արցախի հիւսիսային բաժինը (Գետաշէն, Մարտունաշէն, Շահումեան), իսկ աւելի ուշ` Հադրութի կէսէն աւելին անցած էր թշնամիին վերահսկողութեան տակ: Վտանգուած էր ամբողջ արցախահայութեան կեանքը: Այս պայմաններուն մէջ Արցախի ղեկավարութիւնը կ՛որոշէ ազատագրել Շուշին եւ ապա` Բերձորը, ցամաքային կապ հաստատելու համար Հայաստանի հետ:
Վիգէնը` իբրեւ զինուորագրեալ կամաւոր, 1992 ապրիլ 17-ին կը մեկնի Հայաստան` միանալու բազմահազար կամաւորներուն, որոնք կ՛երթային Արցախ` կռուելու եւ ազատագրելու հայրենի հողը: Մեկնելէն առաջ տնեցիներուն կը յայտնէ, որ գործով պիտի ճամբորդէ Պելճիքա: Մայիսի սկիզբին կամաւորներուն հետ կը հասնի Արցախ եւ մայիս 7-8-ի լոյս գիշերը կը սկսի «Հարսանիք լեռներում» Շուշիի ազատագրութեան գործողութիւնը: Վիգէնը կը մասնակցէր այս կռիւներուն եւ կը գտնուէր Լիսագորի ճակատին վրայ: Մարտի ընթացքին կողէն կը ստանայ փամփուշտ մը, որ մահացու կը դառնայ անոր համար: Իր զինակից ընկերներէն մէկուն վկայութեամբ, շտապ օգնութեան բացակայութեան պատճառով, ան մեծ քանակութեամբ արիւն կը կորսնցնէ, որուն պատճառով կը մահանայ: Անոր դիակը կը տեղափոխուի Երեւան եւ կ՛ամփոփուի Եռաբլուրի պանթէոնին մէջ:
Վիգէնի նահատակութեան լուրը գաղափարակից երիտասարդական ընկերներուն հասաւ յաջորդ օրը, երբ արդէն ամէն մարդ մեծ ոգեւորութեամբ զիրար կը շնորհաւորէր Շուշիի ազատագրութեան առիթով: «Նիկոլ Դուման» ակումբը` Վիգէնի վերջին տարիներու մնայուն կայանը, համակ սուգի մէջ մտաւ: Առաջին վայրկեաններու վիշտին զուգահեռ, հպարտութեան եւ յաղթանակողի տրամադրութիւնը համակեց բոլորը:
Վիգէնին մօտէն ճանչցողներուն համար անոր նահատակութեան երթալու այս որոշումը անակնկալ չէր: Վիգէնը կը հաւատար, որ Արցախի փրկութիւնը կ՛ապահովուի զէնքով եւ հայկական բազուկի յաղթանակով: Ան այս համոզումը իր մէջ գոյացուցած էր արցախեան շարժման առաջին օրերէն:
Վիգէնը եղաւ նախակարապետը հայրենի հողը ազատագրելու եւ զայն անկախ տեսնելու սփիւռքահայ երիտասարդութեան: Ան պիտի մնայ խորհրդանիշը հայկական հարուածող բազուկի հաւատամքին եւ հայրենիքին կեանքի գնով ծառայելու գիտակցութեան:
