0
0
Այս տարի կը նշուի ամերիկահայ նշանաւոր գրագէտ Յակոբ Կարապենցի (19251995) ծննդեան 85ամեակը: Կարապենց եղած է 20րդ դարու երկրորդ կէսի սփիւռքահայ արձակի տիրական անուններէն մէկը: Իր պատմուածքներն ու վէպերը« որոնք առանձին գիրքերով սկսած են հրատարակուիլ 1970ին« դարձած են տեսակ մը հայելի՝ սփիւռքահայ անհատի ինքնութեան հարցականներուն եւ տագնապներուն: Անոնք« իրենց գեղարուեստական արժէքով« հայ գրականութեան մնայուն էջերուն մաս կը կազմեն:
Այս յոբելեանին առիթով կազմուած է յանձնախումբ մը Պոսթընի մէջ« որ ծրագրած է կարգ մը ձեռնարկներու կազմակերպումը:
Մեր նորահաս սերունդին մէջ գրագէտին անունն ու գործը ծանօթացնելու նպատակով« այդ ձեռնարկներուն շարքին կազմակերպուած է շարադրական մրցոյթ մը: Այս մրցոյթին կրնան մասնակցիլ 9էն մինչեւ 18 տարեկան ամերիկահայ մանուկներ ու պատանիներ« բաժնուած՝ երկու խումբերու. ա) 9էն 13 տարեկան« բ) 14էն 18 տարեկան: Նիւթը՝ «Ապրիլ որպէս հայ Սփիւռքի մէջ»« կը ցոլացնէ այն որոնումները« որոնք Կարապենցի գրականութեան հիմնական տարրը եղած են: Վստահ ենք« որ մեր նորահաս սերունդը« ըստ իր տարիքային հասկացողութեան« կրնայ խորհրդածել եւ ազատօրէն արտայայտուիլ այս նիւթին շուրջ: Շարադրութիւնները կարելի է ներկայացնել պատմուածքի կամ փորձագրութեան (essay) ձեւին տակ՝ 500 բառի սահմաններուն մէջ: Գրութիւնները կ’ընդունուին թէ’ հայերէն եւ թէ’ անգլերէն լեզուներով:
Մասնակցութեան պայմանաժամը Հոկտեմբեր 31« 2010ն: Լաւագոյն նկատուած երեք շարադրութիւնները կ’արժանանան պատշաճ գնահատումի եւ պիտի ներկայացուին Նոյեմբեր 21ին« Պոսթընի մէջ՝ Կարապենցի յիշատակին նուիրուած ցերեկոյթին ընթացքին:
Մասնակիցները իրենց գործերը պարտին ուղղարկել հետեւեալ հասցէին՝
Armenian Cultural Foundation
441 Mystic Street
Arlington, MA 024741108
ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 85ԱՄԵԱԿԻ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՈԳԻՆ
ՅԱԿՈԲ ԿԱՐԱՊԵՆՑ
Միշտ թուացել է, թէ Հայաստանի ոգին հեռաւոր բլուրների ու լեռների թիկունքին է, ծովերից ու ովկիանոսներից անդին, մի տեսակ հոգեղէն հայրենիք, որը շարունակ սպասում է յայտնաբերուելու եւ շօշափելի կերպարանք ստանալու, երբ փաստօրէն ամէն մի հայ եւ աշխարհի ամէն մի քաղաքացի իր ներաշխարհում կրում է այդ ոգին, որը ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ մարդկութեան յաւերժական սխրանքը դէպի ազատութիւն ու արարչագործութիւն:
Այդուհանդերձ, կայ շօշափելի հողը, տունը, նահապետական բազմաճիւղ գերդաստանն ու երկիրը, որի անձեռնմխելիութեան համար, բիբլիական ժամանակներից մինչեւ այսօր, պայքարում է հայ ժողովուրդը՝ յարատեւ ու անվհատ, թէեւ ազատութեան իր դարաւոր ճանապարհին նաեւ տեսել է բազում սպանդ, զոհ ու զրկանք:
Հայաստանի ոգին այնտեղ է, ուր մարդը, անկախ իր ազգային, ցեղային կամ կրօնական պատկանելիութիւնից, անկախութեան ու արդարութեան է ձգտում: Այդ ոգին Արարատի գագաթից տարածուել է դէպի լեռնալանջերն ու հովիտները, դէպի ծովերն ու ցամաքամասերը՝ յոյս ու յաւերժութիւն ներշնչելով վհատին ու տկարին զրկուածին ու տառապեալին:
Ամէն բանից առաւել՝ այդ ոգին բարոյականութեան այն ակունքն է, որտեղից գոյանում է մարդուն հոգեղէն շաղախը, մերձենալու իր ստեղծած հանգանակներին, հաւատալու իր ճակատագրին եւ կերտելու լուսէ կամուրջր իր Աստուծոյ միջեւ: Այդ է ապացուցում իր մշտնջենական փնտռտուքը մթին անձաւներուն, մեկուսի վանքերում ու գիտութեան կաճառներուն, հազարամեակներ շարունակ, անդուլ ու անդադար, իմաստ պարգեւելու իր գոյութեանը, խարիսխ իր հաւատամքներին եւ յաւերժութիւն այդ հողին, որ կոչւում է Հայաստան:
Եթէ լոկ նիւթերէն գոյատեւման հարց լինէր, հայն այսօր լեռնալանջերից հովիտ իջած կը լինէր, տարածուած դէպի ծովերն ու նաւահանգիստները, նոյնիսկ ազգափոխ ու դաւանափոխ, յղփացած ու հարուստ, ինչպէս է պարագան բազմաթիւ ցեղերի ու ցեղախմբերի: Սակայն, նա կառչեց լոյսին եւ վէմերի վրայ արձանագրեց իր հաւատքի խորհուրդը: Մնաց հայ, մնաց հաւատարիմ գաղափարին եւ գաղափարապաշտութեան վերածեց իր կեանքը: Խորքի մէջ հայկականութիւնը աղօթք է ու ստեղծագործութիւն, աշխատանք է ու ներքին բանաստեղծութիւն, մէկը լրացնելով միւսին՝ ամէն մի հայ լուսաւորութեան անխոնջ մի առաքեալ:
Հայաստանի ոգին նաեւ մրրիկ է, երբ ոսոխը փորձել է քանդել հայութեան տունը: Շանթել է Հայաստանը երբ վայրենի հորդաններն ու կայսերական բանակները ասպատակել են հայրենի հողը, զոհուել է ու պատժել, զարկել ու նահատակուել, սակայն երբեք չի նահանջել իր բարոյական սկզբունքներից: Հայը գիտակցել է մահը եւ գիտակցաբար մարտնչել է մէկը տասի դէմ, տասը՝ հարիւրի, հարիւրը՝ հազարի, Աւարայրից մինչեւ Սարդարապատ, Սասուն ու Մուսա Լեռ, Բաշ Ապարան ու Ստեփանակերտ, Զանգեզուր ու Մարտակերտ, յանուն ազատութեան ու հայրենեաց, Արեւմտեան Հայաստանից մինչեւ Արեւելեան Հայաստան, մինչեւ արծուեբոյնը Արցախի: Հեզ առաքեալը կարող է նաեւ նեմեսիս դառնալ, վկայ Հայաստան աշխարհը, որի ամէն մի մատնաչափ հողը սրբացած է խիզախ որդիների արիւնով:
Միայն Արարատի կատարից չէ, որ ծագում է նաեւ խոնարհ նկուղներից, ուր մոմի ու կանթեղի լոյսի տակ լուսէ ակօսներ են պեղել Մեսրոպ Մաշտոցն ու Խորենացին, Ներսէս Շնորհալին ու Նարեկացին եւ դեռ հոյլը լուսաճաճանչ միւս սուրբերի, ամէն մէկը հաւատաւոր մի ուխտաւոր, մագաղաթի վրայ դրոշմելով ցեղի իմաստութեան աստղափոշին՝ որպէս առհաւատչեայ լինելութեան ու գալիքի վկայ՝ Մխիթար Սեբաստացի, Աբովեան, Նալբանդեան ու Խրիմեան Հայրիկ, ապա Րաֆֆին փոթորկաշունչ եւ Վարուժանը դիւցազնատիպ, որոնք մարդկութեան հոգու քարտէսի վրայ արիութեան ու ազատութեան նոր ուղիներ քանդակեցին: Կարմիր Վարդանի երթէն աւետող շեփորի ձայնը արձագանգում է տակաւին Շահումեանից մինչեւ Մարտակերտ ու Ստեփանակերտ, մինչեւ Շուշի, Արտունի ու Հադրութ, մինչեւ սիրտը Հայաստանի:
Հայաստանի ոգին նաեւ հեթանոսական հին աստուածներն են, որոնք փոթորիկ հեծած լեռից լեռ էին բարձրանում, բագիններ կառուցում ու նաեւ առաւել՝ քրիստոնէութեան ուխտեալ լուսարարները Աստուծոյ խօսքը տարածելով գիւղից գիւղ ու աւանից աւան, հացի հետ աղօթք, սէր ու խաղաղութիւն, խունկի ծուխի հետ հաւատք ու առաքինութիւն, որպէսզի բարութեամբ լցուի աշխարհը եւ քաղաքներում հոգեկան սով չլինի: Եւ հենց այդպէս ալ, Քրիստոսի օրինակին հետեւելով, մի ամբողջ ժողովուրդ խաչի ճամբան բռնեց՝ Գողգոթայից Գողգոթայ, մինչեւ վերջնական փրկութիւն:
Հայաստանի ոգին յեղափոխական հրաշէկ այն շունչն է, որ կենդանութիւն պարգեւեց ստրկութեան դարաւոր թմբիրի մէջ ընդարմացած ժողովուրդին եւ մէկ օրուայ մէջ Քրիստափորներ ու Անդրանիկներ, Նժդեհներ, Արամներ ու Մուրատներ ստեղծեց: Մայիս 28 ստեղծեց: Հայաստանի Հանրապետութիւն ստեղծեց: Ազգ ու պետութիւն ստեղծեց: Այդ ոգու շնորհիւ էր նաեւ, որ եօթանասունամեայ բռնատիրութիւնից յետոյ փիւնիկի պէս վերակենդանացաւ Հայաստանը, անկախութիւն հռչակեց ու ժողովրդավարութեան դժուարին, սակայն ճշմարիտ ճամբան բռնեց: Հրաշքը ազգային ոգին է, որն առկայծ մնաց համայնավար բռնատիրութեան ծանր թաթի տակ: Փա~ռք հայ ընտանիքներին, ուսուցիչներին ու հայոց արթուն ու հեռատես աստուածներին:
Եւ վերջապէս ու առաւելապէս, Հայաստանի ոգին հե’նց ազատութիւնն է, հայի’ ազատութիւնը, աշխարհի բոլոր ազգերի’ ազատութիւնը, մէկ ու միասնական, առանց Հայաստանի ազատութեան, կը խախտուի ամբողջ մարդկութեան ազատութիւնը, առանց հայ ժողովուրդի ազգային իրաւունքների յարգման, իրաւազուրկ կը լինեն բոլոր ժողովուրդները, որովհետեւ մէկ է ազատութեան ոգին, մէկ ու անբաժան, որպէս տիեզերական արշալոյս համայն մարդկութեան:
