0
0
Կեդրոնականցին Երեւանէն վերադարձաւ թերթերերով: Խմբագրութիւններ եւ կուսակցութիւններու կեդրոններ այցելած է, հեռատեսիլին առջեւ նստած հայերէն մտիկ ըրած է: Եկաւ Աշտարակի մեղրով, որպէսզի թէյը Հայաստանի համ տայ:
– Մակա՛րս, համոզուեցայ, որ Հայաստան նոր լեզու կը ստեղծուի եւ մեր գիտցած հայերէնը գրաբարի կողքին պիտի դրուի: Այդ լեզուն հասկնալու համար բառարան փնտռեցի եւ չգտայ:
– Ո՞ր հայերէնին համար, գրաբա՞ր, արեւելահայերէ՞ն, արեւմտահայերէ՞ն, սփիւռքահայերէ՞ն:
– Հայաստանի բանգէտներու հայերէնի: Կարեւոր մարդոց ժողովներուն ներկայ եղայ, սիրով տեղ տուին ինծի, բայց չհասկցայ թէ ի՞նչ կ’ըսէին: Երրորդ հանդիպումէն ետք արձանագրեցի այն բառերը, զորս չէի հասկնար: Տետրակ մը լեցուցի: Այսօր քեզի նմուշ մը բերի, Ի տառով սկսող բառեր, որոնց ո՛չ Կեդրոնականի մէջ հանդիպած եմ եւ ո՛չ Փարիզ, Պէյրութ, Լոս, ո՛չ այլուր, ո՛չ ալ եկեղեցիի խորանէն լսած եմ: Հոս ալ նորահայերէնի բառարան փնտռեցի, եւ չգտայ: Դուն գրէ՛ Հայաստանի եւ սփիւռք(ներ)ի ընկերներուդ, որ բառարան մը ճարեն, կամ ըսեն, թէ ո՞ր կայքէջին վրայ կրնամ գտնել իմաստները՝ իմ գիտցած հայերէնովս:
Արմենակ լուրջ էր: Մտահոգ էր, որ կարեւոր վայրերու մէջ խօսուածները չէր հասկցած: Ըսաւ, որ «մարդիկ զինք խուլ կրնան կարծած ըլլալ, կամ անբան տգէտ մը»:
Էջ մը թուղթ դրաւ սեղանին վրայ:
– Ահա չհասկցած բառերէս ցանկ մը: Զանազան բաներու հաւաքածոյ կազմողներու հետեւութեամբ, արդէն ունիմ 2300 բառերու ցանկ մը, որ դեռ կրնայ աճիլ:
Խնդրեց որ բարձրաձայն կարդամ: Կարդացի քանի մը տող: Արմենակ լուռ հետեւացաւ:
– Ի՞նչ կ’ուզես որ ընեմ: Հոն յաճախ լսած եմ լեզուափիլիսոփայական այն միտքը, որ լեզուն կը յառաջդիմէ: Կ’ենթադրեմ, որ ինքնահաստատման համար, ոգի ի բռին նուիրուած են լեզուի յառաջդիմութեան գործին, որպէսզի աշխարհը հասկնանք եւ աշխարհն ալ հայերը հասկնայ:
– Ամէն բանի պատշաճող դարձեր ես: Գոնէ այս բառերը ղրկէ խմբագիր ընկերներուդ, եւ խնդրէ, որ ամէն օր անոնց մէկ մասին մեր գիտցած հայերէնները հրատարակեն, մենք ալ սորվինք, որ երբ Հայաստան կարեւոր մարդոց հանդիպինք կամ կարեւոր ժողովներու ներկայ ըլլանք, տխմարի պէս չնստինք:
Աշտարակի մեղրով թէյը խմեց եւ շուտ իրիկնացող ցուրտին կուրծք տալով գնաց Արմենակ:
Ահաւասիկ ցանկը, որ ամբողջական ըլլալու յաւակնութիւն չունի.
…իդեա, իդենտիֆիկացիա, իդէոկրատիա, իդիոդիզմ, իզոլացիոնիզմ, իզոլացրին, իլյուզիա, իլյուստրացիա… իմիգրացիա, իմիջ, իմիջափոխություն, իմիջմեյքեր, իմիտացիա, իմիտացիոն, իմունիտետ, իմպերատիվ, իմպլանտոլգիաթ, իմպորտ, իմպրովիցուած, իմպլեմենտացիա, իմպլիցիտ, իմպուլս, իմպուլսիվ, իմպոտենտութիւն, իմպրովիզ, իմպերիա կոնֆերանս, իմպիչմենտ, ինաուգուրացիա, ինդենսիվ, ինստրուկտաժ, ինստրուկտոր, ինվենտարիզացիա, ինտեգրացիոն, ինտերվենցիա, ինտւիվիտիվ, ինդեքս, իներտ, իներցիա, ինդիգենացում, ինդիմ, ինկուբացիոն, ինդիկատոր, ինդիվիտ, ինդուլգենցիա, ինդուստրիա, ինդրիգ, ինժիներ, ինդուլգենցիա, ինդուստրիա, ինդուստրիալ, ինժիներ, ինկվիզիցիա, ինկիվիցիոն, ինովացիոն, ինսինուիցիա, ինվենտարիզացիա, ինստինգտ, ինստանցիա, ինստիտուցիոնալ, ինստիտուտ, ինտեգրացիա, ինտենսիվորեն, ինսայդ, ինստանցիա, ինվեստիցիոն, ինվեստոր, ինստիտիոնալիզացուած, ինտեգրացիա, ինտեգրացիոն, ինտեգրվում, ինտելեկտուալիզմ, ինտելեկտուալներ, ինտերեէր, ինտերնացինալ, ինտերվենցիա, ինտերսեքս, ինտեքսացիա, ինտիմ, ինտոսպեկցիա, ինտուիցիա, ինտուիտիվ, ինտենսիվ, ինտերպրետացիա, ինստինկտ, ինստիտիցիոնալ, ինտրոսպեկցիա, ինտրիգ, ինտրովերտ, ինցիդենտ, ինքնասաբոտաժ, ինքնափիառ, ինֆանտիլություն, ինֆարկտ, ինֆոգրաֆիկա, ինֆորմացիա, ինֆրակոռոյցներ, իշխանազավթում, իտենտիֆիկացիա, իրոնիա, ինֆեկցիոն, ինֆլիացիա, ինֆրաստրուկտուրա, իռացիոնալ, իսաններ, իտանտիֆիքացիա, իրավանորմ, իմպլանտոլգիաթ, իմպլիցիտ, իմպուլսիվ, իմպրովիզացիա, ինաուգուրացիա, ինկվիզիցիա, ինովացիոն, ինսինուիցիա, ինստինգտ, ինտեգրացիա, ինտենսիվ, ինտենսիվորեն, ինովացիա, ինստանցիա, ինստիտուցիոնալ, ինստինկտ, ինստիտուտ, ինվեստիցիոն, ինստիտիցոոնալիզացուած, ինտեգրացիա, ինտեգրացիոն, ինտեգրվում, ինտելեկտ, ինտելեկտուալիզմ, ինտելեկտուալներ, ինտենսիվ, ինտերնացիոնալ, ինտերվենցիա, ինտերսեքս, ինտեքսացիա, ինտիմ, ինտիվիտուալիզմ, ինտրոսպեկցիա, ինտուիցիա, ինստինկտ, ինտրովերտ, ինցիդենտ, իվենթ, իտենտիֆիկացիա, ինֆանտիլություն, ինֆեկցիոն,, ինֆոգրաֆիկա, ինֆորմացիա, ինֆրակառոյցներ …
Այս ցանկը վերջնական չէ, կ’աճի: Այբուբենի իւրաքանչիւր տառով այսպէս բազփաթիւ թխածոյ բառեր կը խաթարեն հայերէնը:
Եթէ այս բառերուն համար բառարան ունեցողներ կան, բարի թող ըլլան եւ ղրկեն Կեդրոնականցիին, որ չ’ուզեր տգէտ մնալ:
Եթէ թերթերը այս բառերը իրենց հայերէններով հրատարակեն, Կեդրոնականցիին ցաւը բաժնած կ’ըլլան, ինք ալ կը մխիթարուի: Ընթերցողները կը զարգանան, կ’արդիականան, նորհայերէնով աւելի հայրենասէր կ’ըլլան եւ կը խօսին նոր եւ մէկ տուրիստական լեզու:
Արդէն հայերէն գրականութեամբ զբաղող չկայ:
Մակար ի Գաղիա, 3 Փետրուար 2022
