0
0
Ուրբաթ, Օգոստոս 13-ի երեկոյեան ըստ Համազգայինի Նիւ Եորք մասնաճիւղի սովորական ժամադրութեան՝ 8:35-ին Ուուտսայտի Հայ Կեդրոնէն ներս յայտնի մտաւորական Յակոբ Պալեան եղաւ զեկուցաբերը Հայաստանի մէջ վերջերս կայացած համագումարին, որուն նիւթն էր Արեւմտահայերէնն ու անոր ուսուցումը Հայրենի դպրոցներէն ներս:
Յակոբ Պալեան բեմ հրաւիրուեցաւ իր վաղեմի դասընկերոջ՝ Ռուբէն Պարսումեանի կողմէ դեռ ճեմարանական օրերու գողտրիկ յուշի մը վերապատմումով:
Պալեան բարձր գնահատեց Սփիւռքի նախարարուհի՝ Հրանոյշ Յակոբեանի տարած աշխատանքը եւ բծախնդիր մօտեցումը այդ ժողովներուն, որոնք կայացած են խօսքի բացարձակ ազատութեան մթնոլորտի մէջ:
Պարոն Պալեան իր զեկոյցը տուաւ խառն իր մտահոգութիւններով, վերլուծումներով ու թելադրանքներով:
Ժողովներուն մասնակցած են սփիւռքի զանազան գաղութներէն ներկայացուցիչներ, որոնցմէ ոմանք եկած են գեղեցիկ ծրագիրներով:
Ըստ Պալեանի երկլեզու դասաւանդման հարցը, որ սփիւռքի մէջ հրամայական մըն է՝ հայերէնը որպէս կենդանի լեզու պահելու պարագային, պէտք է վստահուի մեթոտագէտներու ծրագրաւորումին եւ մասնագէտ ուսուցիչներու դասաւանդման:
«Սիրայօժար բառը ազգային առաքինութեան վերածած ենք ու նուազագոյնով կը գոհանանք, այսպիսով գործ առաջ չերթար»,- շեշտեց ան: Սփիւռքի մէջ հսկայ թիւով դպրոցներ կան, այդ հսկայ դրամագլուխ կþենթադրէ, սակայն հայերէնը կը նահանջէ ծրագրաւորման չգոյութեան պատճառով:
Ուսուցչանոցներու չգոյութենէն տառապող կամ նուազագոյնով գոհացող սփիւռքը միայն մահուան կը դատապարտէ ինքզինք:
Իսկ սփիւռքի երիտասարդութիւնը գրականութենէն ընդհանրապէս հեռու կը մնայ, որովհետեւ գրականութեան էջերը հասկնալու, ապա ըմբոշխնելու բաւարար հայերէն չի գիտեր:
Սփիւռքի մէջ հայերէնի ուսուցման կերպերը շատ տարբեր են տեղէ տեղ, որովհետեւ սփիւռքի շերտերը եւ իրենց կեանքերը շատ տարբեր են իրարմէ: Այդտեղ կան հայեր, որոնք հայախօս իսկ չեն: Կայ հնչիւնական համակարգը կորսնցուցած սփիւռք, հետեւաբար կայ այդ վերականգնելու հարց: Կայ հիմնական բառապաշարի հարց: Հայ մարդու առօրեային մաս կազմող բառամթերքին հայերէնը օգտագործելի դարձնելու հարց, բառապաշարի աղքատութենէն ձերբազատուելու համար: Իսկ դպրոցներն ալ երբեմն միօրեայ են ու երբեմն ամենօրեայ: Հետեւաբար դասագիրքերու պատրաստութիւնը շատ լուրջ եւ կազմակերպուած աշխատանքի կը կարօտի: Այդ աշխատանքին ամենահիմնականը որոշ ոճ մը մէջտեղ բերելն է դասագիրքի պատրաստութեան համար, որուն վրայ տեղական պայմանները լրացնող պրակ մը պէտք է աւելնայ միշտ:
Մեծ մտահոգութիւն է մանաւանդ Հայաստանի այսօրուան հայերէնը, որուն շարահիւսութիւնն ու բառապաշարը այնքան օտարացած է. ըստ Պալեանի այդտեղ կայ աղաւաղուած ու ձեւով մը «երեւանեան բարբառ»ի վերածուած հայերէն մը: Այդ մաքրագործելու պարտքը կþիյնայ լեզուի ակադեմիայի ճիտին, ինչպէս նաեւ նոր հայերէն բառեր՝ փոխան օտար բառերու ստեղծելն ու հետապնդելը: Նոյնքան մեծ պարտք դասական ուղղագրութեան վերականգնման հարցը կը դասէ Պալեան: Հայութեան երկու հատուածները մօտեցնելու գործը կը սկսի ուղղագրութեամբ, քանի որ հայերէնի երկու ճիւղերը իրարմէ այնքան ալ հեռու չեն:
Պալեան հաղորդեց թէ Հայաստանի մէջ արեւմտահայերէն կը սորվեցնեն երբեմն ու մինչեւ իսկ Արցախի մէջ: Եւ այդ պայման է, որպէսզի ժողովուրդի երկու հատուածները չօտարանան իրարու հանդէպ:
Իսկ ժողովներու աւարտին կազմուած է մարմին մը, որուն աշխատանքները պէտք է հետապնդել որպէսզի գործնական դառնայ, ու չմնայ սոսկ ժողովէ ժողով կրկնուող մտահոգութիւններու, կցեց պարոն Պալեան:
Հետեւաբար եզրակացուց ան.- «ժողովը դրական էր որպէս ժողո°վ… բայց պէտք է սպասել գործնականի անցնելուն… այլապէս պիտի համարուի ձախո°ղ»:
* *
Այսօրուայ սփիւռքահայուն սրտցաւ շերտին ամենօրեայ մտահոգութիւնն է հայերէն լեզուի պահպանումը, քանի որ անոր համար իրեն եւ իր սերունդին ամրութիւն տուող հողն է այդ, գլխու վերեւի երկինք է ու շնչելու օդն է այդ ու պապակը հագեցնող ջուրն է լեզուն. մէկ խօսքով՝ լեզուն փոխ-հայրենիքն է, որ զինք պիտի պահէ դարեր ընդառաջ: Մամլոյ միջոցներու այսքան յառաջացած դարուն այս մտահոգ թիւը հայութեան՝ օրը օրին տեղեկացած էր արդէն Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած ժողովներու անցուդարձերէն. ան եկած էր ի°ր՝ մտաւորական Պալեանին խրոխտ վերլուծումները ըմբոշխնելու, ինչպէս միշտ:
Վարձքերնիդ կատար պարոն Պալեան, ժողովէն ետք ձեր հետապնդումները մեր՝ ներկաներուս կողմէ ալ ստորագրեցէք:
ԹՂԹԱԿԻՑ
