0
0
Ստորեւ, Նիւ Եորքի մէջ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի հետ կատարուած հանդիպումի ընթացքին, Ա.Մ.Ն. Արեւելեան շրջանի Հ.Յ.Դաշնակցութեան Կեդրոնական Կոմիտէի ներկայացուցիչ Անդրանիկ Գասպարեանի փոխանցած խօսքը.–
Պիտի ուզէի մի երկու բառ անգլերէնով փոխանակել ձեզ հետ յետոյ հայերէնով շարունակել.-
I want to be clear about two things, I’m Antranig Kasbarian and I’m here on behalf of the Armenian Revolutionary Federation. You’ve heard many views today some which I strongly agree with, some which I strongly disagree with, and many views on which I haven’t decided. But I want to be clear… We’re here today for the Armenian Turkish relations. I agree with what Noubar (Afeyan, the previous speaker) said, we should try not let other issues creep into the discussions. Evaluating Armeno-Turkish relations… I have read the protocols and I have studied them and I wanted to say that I’m deeply disappointed because I don’t think these protocols represent the best we can do. We could have, and should have done much better and I’ll explain some of the ways in which I think we could’ve done much better. I think now it’s not too late to have serious discussions and critical examination. I don’t believe this sort of publicity is needed at this time, national reaction… state department and NATO and foreign history are lobbying the protocols. This means nothing to us. In fact, when the state department or NATO begins to applaud Armenia’s foreign policy, I worry. Since we’re having an in-house discussion here, let’s talk about what the real values are, not for outside applause of the superpowers that don’t have our interest in mind.
Կ’ուզեմ յստակացնել երկու կէտեր, ես Անդրանիկ Գասպարեանն եմ եւ եկած եմ Հ.Յ.Դ.ն ներկայացնելու: Դուք շատ մը տեսակէտեր լսեցիք այսօր, ոմանց հետ ուժգին կը համաձայնիմ, ոմանց ուժգին կը մերժեմ, եւ շատերու մասին դեռ եզրակացութեան չեմ հասած: Բայց կ’ուզեմ յստակացնել… Մենք հոս ենք այսօր հայ-թրքական արձանագրութիւններուն համար: Համաձայն եմ Նուպարի (Աֆէյեան, որ նախապէս խօսք առած էր) խօսքին հետ, պէտք է փորձենք չթոյլատրել ուրիշ հարցերու մասին զրոյցը: Քննելով հայ-թուրք յարաբերութիւնները… արձանագրութիւնները կարդացի եւ ուսումնասիրեցի, եւ կ’ուզէի յայտնել թէ խորին յուսաթափուած եմ, քանի որ չեմ կարծեր որ այս արձանագրութիւնները մեր լաւագոյն ջանքերու արդիւնքն են: Կրնայինք, եւ պէտք էր որ շատ աւելի լաւը ընէինք, եւ պիտի բացատրեմ այն կարգ մը ձեւերը որոնց միջոցաւ աւելի լաւ արդիւնքներ պիտի ստանայինք: Կը կարծեմ որ հիմայ դեռ շատ ուշ չէ լրջօրէն զրուցելու եւ քննադատելու: Իմ կարծիքովս այս տեսակի քարոզչութեան կարիքը կայ ներկայիս, ժողովուրդին պատասխանը… Ա.Մ.Ն.ի արտաքին քաղաքականութիւնը եւ ՆԱԹՕն եւ օտար պատմութիւնները Լօպպի կ’ընեն արձանագրութիւնները: Այս մեզի ոչինչ կը նշանակէ: Փաստօրէն, երբ Ա.Մ.Ն.ի արտաքին քաղաքականութիւնը եւ ՆԱԹՕն կը սկսին ծափահարել Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը, ես կը մտահոգուիմ: Քանի որ մենք տնեկան զրոյց մը կ’ունենանք հոս, խօսինք մեր իրական արժէքներուն մասին, ոչ օտար գերիշխանութիւններու ծափահարութեան համար որոնք մեր շահերով չեն հետաքրքրուած:
***
Շարունակեմ հայերէնով: Այս արձանագրութիւնները, այս փրոթոքոլները, մեր լաւագոյն ճիգը չեն ներկայացներ պարոն նախագահ: Ես շատ աւելի լաւ արդիւնքներ կը սպասէի: Նախ եւ առաջ, քանի առիթներով, ըսուած է եւ ձեր կողմէ եւ ներկաներուն կողմէ որ փոխյարաբերութիւններ պիտի ստեղծուին առանց նախապայմաններու: Երանի թէ այդ խօսքերը ճիշդ ըլլան. բայց ես չեմ ուզեր միայն խօսքերու վրայ հիմնուիլ, կ’ուզեմ այս փաստաթուղթերուն վրայ հիմնուիլ, եւ այս փաստաթուղթերուն մէջ կան յստակ նախապայմաններ: Երբ որ կ’ըսուի որ պատմական յանձնաժողով պիտի ստեղծուի, այդ մե՞ր նախաձեռնութիւնն էր, կը կասկածիմ: Ասիկա Թուրքիոյ դրած նախապայմանն էր: Երբ որ հողային անձեռմխելիութիւն կ’ըսուի, առանց ազգային ինքնորոշման իրաւունքի, աս ալ մեզի համար կը նշանակէ որ նախապայման դրուած է Թուրքիոյ կողմէ: Դրուած է ամէն տեսակի սկզբունքներ բայց ազգային ինքնորոշման սկզբունքը չկայ այստեղ: Երբ որ կը խօսուի համապատասխան դաշնագիրներու մասին, ուր հողային անձեռնմխելիութիւնը կը պահպանուի, կարծեմ խօսքը Սեւրի դաշնագրի մասին չէ. շատ հաւանական է հարիւրէն իննիսուն տոկոս Կարսի դաշնագրի մասին է խօսքը եւ նորէն ասիկա մեզի համար մեծ վնաս կը հասցնէ եւ մտավախութիւններ կը ստեղծէ: Ուրեմն ըսել առանց նախապայմանի եւ յետոյ փաստափուղթը քննարկել, ինծի երկու տարբեր եզրակացութիւններու կ’ուղղէ. նաեւ պէտք է խոստովանիմ, պարոն նախագահ, ես մեծ թերահաւատութեամբ եկայ այս ժողովին, որովհետեւ չկարծեցի որ որեւէ որոշում մը պիտի լսեմ. ուրախ եմ ըսելու որ ինչ որ ջնջին սխալմունք կատարեցի քու ասածներուդ մէջ մեր ազգային պատկանելիութեան մասին խօսեցաք, շատ լաւ ձեւով.. դիպուկ. բայց նորից պէտք է ըսեմ, բոլոր իմ յարգանքովս, նախագահին խօսքը եւ պայմանագիրը որ պիտի ստորագրուին երկու տարբեր բաներ են: Իմ մտավախութիւնս այն է, որ այս փաստաթուղթը այդ երաշխիքները չեն տար, հակառակը, մեծ վտանգներ կը յառաջացնեն: Բացատրեմ շատ լաւ, ինչ կերպով: Ես չեմ ուզեր որեւէ խեղաթիւրումի տեղի տալ, բայց կը կարծեմ թէ ձեր խօսքերուն մէջ խեղաթիւրումներ կան: Ես, օրինակ, եւ շատ մը համակիրներ, երբէք չեն ըսեր, որ Սերժ Սարգիսեանը, Հայաստանի նախագահը, կ’ուրանայ Ցեղասպանութեան փաստը, բոլորս ալ գիտենք, որ չես ուրանար Ցեղասպանութեան փաստը, բայց այդ փրոթոքոլը դուռ կը բանայ նոր պարունակութեան, նոր իրավիճակի ուր Ցեղասպանութեան հարցը կրնայ վիճելի թուիլ. ասիկայ շատ վտանգաւոր կրնայ ըլլալ եւ այդ է իմ եւ շատերու մտավախութիւնը ուրեմն իրար ճիշդ հասկնանք, ես երբէք պիտի չկարծէի, որ դուք Ցեղասպանութեան փաստը պիտի ուրանաք: Ատիկա սրբենք մեր բառամթերքէն, նման բան չկայ: Բայց այս փրոթոքոլին տուած արդիւնքը մեծ վտանգներու դուռ կը բանայ: Պէտք է նաեւ ըսեմ, որ այս վերջին վեց ամսուայ Հայաստանի վարած դիւանագիտութիւնը չափազանց տկար եւ պաշտպանողական էր: Անկեղծօրէն, պէտք է խոնարհիլ թրքական դիւանագիտութեան առջեւ: Շատ հանճարեղ, շատ ճարպիկ, շատ համարձակ քայլերով Թուրքիան կրցած է կացութիւններ ստեղծել ուր Հայաստանը շատ նեղ վիճակի մէջ գտնուեցաւ: Օրինակի համար, բոլորս ալ կը յիշենք Ապրիլ 24ին հռչակումը ճանապարհային քարտէսին, որ տեղի տուաւ, որ Մ.Նահանգներու նախագահը չճանչնայ Ցեղասպանութեան փաստը եւ ինքը ուղղակի յիշեց roadmap-ի գոյութիւնը որպէս պատճառաբանութիւն: Անկեղծօրէն, Ապրիլ 24ը այս տարի ինծի համար տխուր օր էր, որովհետեւ ոչ միայն Օպաման չճանչցաւ Ցեղասպանութիւնը, այլ Թուրքիան այդ հանճարեղ քայլը առաւ, անմիջապէս նամակ գրելով Օպամային ըսելով, որ մենք վշտացած ենք Ամերիկայէն: Ինչո՞ւ, որովհետեւ ան բաւական հեռու չէր գացած, պէտք է նաեւ յիշէր հայերուն ցեղասպանութիւնը՝ Թուրքիոյ դէմ: Թուրքիա միշտ իր չունեցածէն աւելին կ’ուզէ, իսկ Հայաստանին պատասխանը՝ լռութիւն: Ասիկա անընդունելի է պարոն նախագահ, անընդունելի է: Մենք պէտք է նախաձեռնողը ըլլանք մեր դիւանագիտութեան, ոչ միշտ սպասել Թուրքիոյ քայլերուն իր նախաձեռնութիւններով եւ յետոյ րէակցիա ունենալ: Այս այլ խնդիր է: Յաջորդ եւ թերեւս ամենէն ծանր խնդիրը , ողջունէիք երկխօսութիւնը Հայաստանի եւ Սփիւռքի միջեւ, եւ իսկապէս այսպիսի քննարկումներ պէտք է յաճախակի տեղի ունենան, բայց դժբախտաբար, այս վերջին վայրկեանին հապճէպով կազմակերպուած այցելութիւնը չի համապատասխաներ մեր պատկերացումներուն: Եթէ անաչառ եւ լուրջ երկխօսո
