0
0
ԱՐՍԷՆ ՍԱՅԵԱՆ
“Ազգային Սահմանադրութեան“ հաստատումէն ետք, Կ. Պոլսոյ մէջ` հայութիւնը հնարաւորութիւն ունեցաւ մամուլի, գրականութեան, արուեստի եւ կրթական հաստատութիւններու զարգացման համար: Այսպիսով բոլոր բնագաւառներէն ներս սկսաւ աշխոյժ եւ եռանդուն աշխատանք:
Այդ աշխուժութիւնն իր ընթացքը գտաւ նաեւ երաժշտութեան մէջ: Սկսան շարք մը երաժշտական պարբերականներ հրատարակուիլ: Առաջինը եղաւ “Քնար Արեւելեան“ պարբերաթերթը, որ սկսաւ լոյս տեսնել 1858 թուականին: Պարբերաթերթի հրատարակիչներն էին Արիստակէս Յովհաննէսեանը, որ Համբարձում Լիմոնճեանի ամենաընդունակ եւ գործունեայ աշակերտն էր եւ Գաբրիէլ Երանեանը, որ աշակերտած էր Արիստակէս Յովհաննէսեանին: Անոնց նպատակն էր հասարակութեան ծանօթացնել արեւելեան երաժշտութիւնը:
Այդ պատճառով պարբերաթերթին միջոցով սկսան հրատարակել, եւրոպական ձայնագրութեամբ երաժշտական գործեր, իւրաքանչիւր համարի մէջ լոյս ընծայելով իրենց ձայնագրած, այսպէս կոչուած “Թաքսիմները“, “Բեխրեֆները“, “Սեմայիներն“ ու “Շարքիները“:
Այդ նպատակն իրագործելէ բացի, անոնց պարբերաթերթը սկիզբ դրաւ մշակութային կարեւոր ձեռնարկութեան մը, եւրոպական ձայնագրութեան տարածման` հայկական շրջանակներէ ներս:
Աւելի կարեւոր գործ կատարեցին միւս պարբերաթերթերը, որոնք յաջորդաբար անհրաժեշտ տեղեկութիւններ կը հաղորդէին Եւրոպական եւ հայկական ձայնագրութեան մասին: Օրինակ “Քնար Հայկական“ը, որ սկսաւ հրատարակուիլ 1861 թուականին:
Այս անգամ նախաձեռնողը Գաբրիէլ Երանեանն էր, իր աշակերտ Նիկողոս Թաշճեանի հետ: Բացի հայկական եւ եւրոպական ձայնագրութեան մասին տարրական գիտելիքներ հրատարակելէ, անոնք կը տպագրէին նաեւ ազգային երգեր ու պարեղանակներ` եւրոպական ձայնագրութեամբ:
“Քնար Հայկական“ պարբերաթերթը կը հանդիսանար նոյնանուն երաժշտական ընկերութեան խօսնակը: Ասիկա երաժշտական առաջին ընկերութիւնն էր հայ երաժշտութեան պատմութեան մէջ: Ընկերութեան նպատակն էր երաժշտական ոգին արթնցնել ազգին մօտ, իսկ այդ նպատակին հասնելու համար ընկերութեան շուրջ համախմբուած գործիչները, ոչ միայն կ՛օգտագործէին իրենց հանդէսը, այլեւ կը կազմակերպէին դասախօսութիւններ այդ հանդէսի բաժանորդներուն համար:
Կազմած էին Սիմֆոնիկ նուագախումբ եւ համերգներ կը ներկայացնէին գլխաւորաբար եւրոպական դասական երգահաններու ստեղծագործութիւններով, այս` եւրոպական երաժշտութեան տարածումով կը ջանային զարգացնել ժողովուրդին ճաշակը, յօրինել եւ ժողովրդականացնել ազգային, սիրային եւ քնարական նոր երգեր:
“Քնար Հայկական“ երաժշտական ընկերութիւնը բաւական ծաւալուն գործունէութիւն ստեղծեց, գրեթէ ընդգրկելով Պոլսոյ բոլոր հայկական շրջանակները: Հակառակ այդ իրողութեան` “Քնար Հայկական“ ընկերութիւնը չկարողացաւ լուծել ազգային երաժշտութեան զարգացման հիմնական սկզբունքային հարցերը` որովհետեւ անոր գործունէութիւնն ընդհանրապէս կը կայանար լոկ մշակութային մթնոլորտ ստեղծելու մէջ:
Ընկերութեան շուրջ համախմբուած անդամները մեծ մասամբ դիմեցին հեշտ միջոցի, հայերէն խօսքեր յարմարցնելով եւրոպական երգահաններու երգերուն, տպագրեցին եւ տարածեցին որպէս “Ազգային երգեր“, փոխանակ իւրացնելու եւրոպական երաժշտութեան նուաճումները եւ ստեղծելու իսկական ազգային երգեր, հիմք ունենալով հայ ժողովրդական երաժշտութեան ոճական առանձնայատկութիւնները:
Այս մարզին մէջ բացառութիւն կը կազմէր Տիգրան Չուխաճեան, որուն ստեղծագործութիւնը հանդիսացաւ այս շրջանի հայկական երաժշտութեան գագաթնակէտը` իր մակարդակով եւ գեղարուեստական յատկանիշներով:
Ազգային ոճի ձեւաւորման հարցը, որոշ շրջան մը մնաց սեղանի վրայ, մինչեւ որ հանդէս եկաւ մեծն Կոմիտասը:
Ահա, այդ ժամանակաշրջանի երգերէն “Ով Մեծասքանչ“ը, Կոմիտաս Վարդապետի մշակումով:
