0
0
«Հայրենիք» – Պոսթըն
Խմբագրական
Երեւակայեցէ՛ք, թէ ի՞նչ կը պատահի, երբ աղուէսին պարտականութիւն տրուի ստանձնելու հաւնոցին պահակութիւնը․․․։
Արդիւնքը յստակ է։ Ո՛չ հաւ, ո՛չ ալ հաւկիթ կը մնայ։ Աւելորդ կ’ըլլայ մինչեւ իսկ մտածել երկրորդ դարու յոյն փիլիսոփայ Պղուտարքոսի (Plutarch) այն հարցումին մասին, թէ արդեօք հա՞ւը առաջ եկած է, թէ հաւկիթը…
Այսպիսի երգիծական (նոյնքան ալ ողբերգական) «սցենար»-ով մը կարելի է ներկայացնել եւ բացատրել COP29-ի համաժողովը, որ շուտով տեղի պիտի ունենայ Պաքուի մէջ։
Մեր աչքին առջեւ կան տարբեր բեւեռներ: Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան հովանիին տակ, COP29-ի (Conference Of the Parties) 29-րդ համաժողովին նպատակն է մանրամասնութեամբ եւ բծախնդրութեամբ քննել ու արծարծել կենսոլորտի փոփոխութեան եւ աղարտման առնչուող հարցեր, տագնապ՝ որ շեշտակի ազդեցութիւն կ’ունենայ կլիմայական պայմաններու վրայ: Այս ժողովը կը համախմբէ մօտաւորապէս երկու հարիւր երկիրներէ ներկայացուցիչներ, որոնք կը հաւատան, թէ կարելի է շտապօրէն փրկել երկրագունդի օր ըստ օրէ վատթարացող կենսոլորտը, ներառեալ… սեւ ոսկիի մեծագոյն արտադրողներէն՝ Ատրպէյճանէն ծագող բնական (եւ մարդակերտ) աղէտները։
Ինչպէս մարդկային եւ այլ օրէնքներ ոտնակոխ ընող, նոյնպէս ալ կենսոլորտը ապականումէ զերծ պահող օրէնքները չյարգող Պաքուն ամէնայն հանգստութեամբ եւ ինքնավստահութեամբ կը փորձէ կենսոլորտը պաշտպանել՝ իր ապականած երդիքին տակ հրաւիրելով աշխարհը։ Չմոռնա՜նք, որ սա իրեն նուէր տրուեցաւ երեւանցի «արխատաշներուն» կողմէ, որովհետեւ այս ժողովը սկզբնապէս որոշուած էր կազմակերպել Երեւանի մէջ: Աշխարհ մը՝ որուն ղեկը իրենց ձեռքին ունեցողները քաջատեղեակ են, թէ քարիւղ արտադրող եւ զտող իր սարքերով՝ Ատրպէյճան որքա՜ն կ՛ապականէ Կասպից ծովն ու շրջակայքը։ Թափօններու «լիցքաւորմամբ» տարածաշրջանի կենսոլորտն ալ ապականած է։
Հայորդիին համար կացութիւնը ունի իւրայատուկ ծանրակշիռ երես մը: Անմոռանալի են այդ արհաւիրքները, երբ Արցախի վրայ յարձակման փուլերուն, դիւրացնելու համար իր յառաջխաղացքը, ազերի բանակը՝ գործակցութեամբ թուրք բանակայիններու եւ Թուրքիոյ մատակարարած ծայրայեղական ոճրածին ահաբեկչական կազմակերպութիւններու հետ, դիւրավառ եւ արգիլեալ նիւթեր արձակելով՝ հրոյ ճարակ դարձուց լայնատարած անտառներ։ Երկինքէն տեղացող հուրը, կայծն ու ֆոսֆորային ռումբերը ածխացուցին արտեր, բոյսեր, վառելանիւթի կայան, աւելի՛ն՝ ապրող էակներ։
… Ողբերգակատակերգութեան մէկ արարն ալ տեղի ունեցաւ հազիւ երկու տարի առաջ էր, երբ իբրեւ թէ կենսոլորտի ապականումով մտահոգուած ազերի «բնապահպան» կոչեցեալներ ուզեցին պաշտպանել եւ պահպանել կանաչութիւնն ու բնութիւնը, եւ Բերձորի միջանցքը փակելով՝ ճամբայ բացին արցախահայութեան բռնագաղթին ու ոչնչացումի փորձին, իբրեւ յենարան ունենալով… 19 Բաղրամեանի վարձակալներու անտարբերութիւնն ու իրողական մեղսակցութիւնը։ Բանակի յատուկ զօրախումբին անդամներու կողքին, Պաքուի կողմէ շինծու՝ ոչ-կառավարական հիմնարկներու ներկայացուցիչներ մաս կը կազմէին այս «բնապահպաններ»-ուն։
Կայ մետալին «ներքին» երեսը: Կարելի չէ մոռնալ, որ Ցեղասպանութիւն իրագործած այս երկրին վարչախումբ անխնայ է իր երկրէն ներս ալ, շարունակ հալածելով, ձերբակալելով եւ կաշկանդելով այլախոհ քաղաքացիներ եւ ազատամիտ լրագրողներ։ Մարդկային ամէնէն տարրական իրաւունքները չյարգող իշխանութիւնը, որ Աշխարհի միակն է իր եզակի միապետական դրութեամբ (նախագահ պարոն Ալիեւ եւ փորնախագահ տիկին Ալիեւ), ու կը յանդգնի բոլոր ոլորտներու մէջ արդէն իսկ նեխած կլիման պաշտպանել։
COPout29-ը` COP29-ին դէմ կանգնող համաշխարհային արշաւ է, որուն նպատակը յստակ է․ վար առնել վարագոյրը եւ մերկացնել Ատրպէյճանի կառավարութեան իսկական գործելաձեւը։
Սա ոսկի առիթ մըն է, որպէսզի արծարծենք, բեմահարթակ հանենք 44-օրեայ պատերազմի կորսուած զինուորներուն, պատանդներուն, գերիներուն և բանտարկեալներուն ողբերգութիւնը։
Առնուազն տարօրինակ երեւոյթ է, որ Երեւանի ներկայ իշխանութիւններուն համար «այդ էջը փակուած է», սակայն ո՛չ յաչս արդարութեան համար պայքարող մարդ էակին։ Այս գծով, միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մորենօ Օքամփոյի տարած աշխատանքը իսկապէս գնահատելի եւ ողջունելի է։ Բանականութեան հրաժեշտ չտուող ոեւէ հայ իրաւունք ունի հարց տալու. աշխարհի մէջ արդեօք կա՞յ որեւէ այլ երկիր, որուն իշխանութիւնը այսքան ճակատաբաց կ’անտեսէ իր քաղաքացիները, որոնք խաղալիք դարձած են թշնամիին ձեռքին մէջ: Եւ ի՞նչ որակում կարելի է տալ ՔՊ-ական վարչախումբին, որ ամէն օր կը ձայնակցի Պաքուի վարիչներուն…
Հազիւ 21 գարուններ բոլորած՝ կենսոլորտի պաշտպան հանրածանօթ երիտասարդ շուէտուհի Կրեթա Թիւնպերկ յաճախ կը շեշտէ․ «Երբեք ալ այնքան մը փոքր չենք, որ չկարենանք տարբերութիւն մը իրականացնել» (You are never too small to make a difference!)։
Կարելի՛ է, եւ անշուշտ՝ անհրաժեշտ եւ անյետաձգելի։ Արդիւնքի հասնելու համար, ձեռնածալ, կրաւորական ու անտարբեր մնալը, զիջումէ զիջում վազելը ընտրանքներ չեն, այլ պէտք է գործել, գործել ու գործել անընդհա՛տ, աննահա՛նջ: Կարելի չէ հաւնոցին պաշտպանութիւնը աղուէսին թողուլ:
