0
0
Քաղուած՝ ԱՊԱՌԱԺ-էն
Անտառի գիրկին մէջ, լեռան լանջին ծուարած եւ տեղւոյն բնակիչներու խօսքով, մարդկանց կողմէ մոռցուած Արցախի Եմիշճան գիւղը յայտնի է իր գեղատեսիլ բնութեամբ ու հիւրընկալ բնակիչներով:
Ձմռան օրերուն, երբ այդքան շատ չեն գիւղատնտեսական աշխատանքները, տղամարդիկ կը հաւաքւուին եւ ճատրակ կամ նարտ կը խաղան։
Գիւղացիներու հիմնական զբաղմունքը գիւղատնտեսութիւնն ու անասնապահութիւնն է: Շատ քիչեր կը զբաղուին նաեւ այգեգործութեամբ, որուն պատճառը ջուրի ոռոգման բացակայութիւնն է: Տղամարդիկ հիմնականին մէջ, կ՛աշխատին որպէս պայմանագրային զինծառայողներ:
Հողի մշակութեամբ գիւղացիները կը զբաղուին Մարտունիի ուղղութեամբ Խաներ կոչուող տեղամասին մէջ: Խաներ շրջանէն ներս եթէ ոռոգում ապահովուի, կարելի է զարգացնել այգեգործութիւնը` այգիներ, ջերմոցնէր կառուցելով:
Համայնքի ղեկավար Արմիկ Առաքելեանի խօսքով` գիւղէն ներս նաեւ խմելու ջուրի լուրջ խնդիր կայ:
«Գիւղի տարածքում մշակման համար հողատարածքներ չունեն, եւ ինչպէս բնակիչներն են բնորոշում` գիւղը հիւրանոց է, լոկ քնելու համար, իսկ աշխատում են գիւղից որոշակի հեռաւորութեան վրայ գտնուող իրենց հողամասերում, անասնապահական ֆերմաներում, այգիներում: Այդ նոյն վայրում պահում են մօտ 90 խոշոր եւ 700 մանր եղջերաւոր անասուն, մշակում 4 հեքթար խաղողայգի, 2 հեքթար նռան այգի, որոնք անջրդի են, դրա համար էլ քիչ են բերք տալիս: Գիւղացիները 7 օրը մէկ անգամ են ջուր ստանում, ամառուայ շրջանում` 7 օրը մէկ` 10-15 րոպէով: Այդ ընթացքում գիւղացիներին ջրով ապահովում էինք ջրատար մեքենաներով։ Բերքատուութիւնը ցած է` յատկապէս վերջին հինգ տարիներին նկատուող երաշտի եւ ջրի բացակայութեան պայմաններում: Հիմնական սնուցումներն էլ դժուար է իրականացւում, որովհետեւ պետական աջակցութիւնն էլ շատ քիչ է: Ճիշտ է, յետպատերազմեան իրավիճակում հասկանալի է ստեղծուած իրողութիւնը, բայց ամէն դէպքում ով ինչպէս կարողանում է` մշակում է իր հողը: Մինչեւ պատերազմը մարդիկ աւելի շատ էին զբաղւում հողագործութեամբ: Եթէ մինչեւ պատերազմը մշակւում էր 220 հեքթար, ապա այս տարի մշակուել է 150 հեքթար: Բնակիչները դժուարութիւններ ունեն ձեռք բերման հետ կապուած: Ներդնել սեփական բոլոր միջոցները` հարց է բերքատուութեան հնարաւոր սպասուող ցած ցուցանիշի պատճառով: Անցած տարի շուրջ 14 հեքթարում բերքահաւաք չի կատարուել, իսկ միջին բերքատուութիւնը 5-6 ց էր, որը շատ քիչ է: Նախանցեալ տարիներին բերքատուութիւնը շատ աւելի էր», կը յայտնէ Արմիկ Առաքելեանը:
Գիւղի համար նշանակալի խնդիրներէն է նաեւ ճանապարհային խնդիրը: «Գիւղացիների հիմնական ճանապարհը, որը նրանք օգտագործում են աշխատանքի գնալիս, գտնւում է վատթար վիճակում, որը պէտք է վերանորոգուի: Մարտունի – Ստեփանակերտ մայրուղուց մինչեւ Բերդաշեն հատուածը, որն ասֆալտապատուել է, ի սկզբանէ նախատեսում էր ընդգրկել նաեւ Եմիշճան համայնքը, սակայն, չգիտես ինչու, որոշուեց Եմիշճանը շրջանցող նոր ճանապարհ կ՚առուցել», կը յայտնէ համայնքի ղեկավարը:
Եմիշճանի դպրոցը վերանորոգուած եւ ապահովուած է ջեռուցման համակարգով, ունի 18 աշակերտ: Թափուր է միայն ուսողութեան ուսուցիչի պաշտօնը, որ սակայն մօտ ապագային պիտի լրացուի գիւղին մէջ հաստատուած Քաշաթաղցի մասնագէտի կողմէ:
Գիւղին մէջ կայ 10 նախադպրոցական երեխայ: Պատերազմէն ետք գիւղ լքողներ չեն եղած: Պատերազմի ընթացքին բոլոր տղամարդիկ գիւղն էին եւ ամէն մէկը կատարում էր իր պարտականութիւնները` վառելանիւթ հայթայթելէն մինչեւ մարտական հերթապահութիւն:
Գիւղը պատերազմին նաեւ մարդկային կորուստներ ունեցաւ` 3 զոհ եւ 3 վիրաւոր: Զոհերը 30-34 տարեկան երիտասարդ տղաք էին, որոնցից մէկն անգամ, իր չորրորդ երեխային չէ տեսած:
Գիւղը վերաբնակիչներու համար առաջարկած էր վերանորոգել 4 տուն, սակայն միայն 2 տուն վերանորոգուած է, որոնցմէ մէկուն մէջ կը բնակի Տողէն տեղահանուած ընտանիքը, միւսին մէջ` վիրաւորուած եւ նորապսակ երիտասարդներից մէկը:
Հատրութի շրջանի Տող համայնքէն Եմիշճանի մէջ հաստատուած Բալայեան Ասատուրը 6 անչափահաս երեխայ ունի: Տան բակին մէջ, ան կը զբաղւուի թռչնաբուծութեամբ:
Եմիշճանի բնակչուհի Մարելա Շումանեանը, որ Մարտունիէն հարս եկած է շրջան, արդէն 47 տարիէ ի վեր կ՛ապրի Եմիշճանի մէջ:
Առաքելեանի խօսքով` բնակիչները տարակուսանքի մէջ են, եւ չեն գիտեր ինչ անեն` կապուած ստեղծուած անորոշ իրավիճակի հետ:
Առաքելեան կ՛եզրակացնէ․- «Եթէ խաղաղութիւն լինի, ժողովուրդն իր ապագան միմիայն այս հողի հետ է կապում` չնայած բոլոր դժուարութիւններին ու խնդիրներին, որովհետեւ այստեղից լաւ տեղ չկայ: Պետութիւնը պէտք է բնակչութեանն այստեղ պահելու ռազմավարութիւն մշակի: Տպաւորութիւն է, որ պետութիւնն էլ չգիտի` ինչ է անում։ ԱմԷն դէպքում, պէտք է բնակչութիւնն այստեղ պահել: Եթէ բնակչութիւնը մնաց այստեղ, պայքարելն աւելի հեշտ կը լինի, որովհետեւ պայքարողը հէնց ինքը բնակչութիւնն է»։
