0
0
Շաբաթասկիզբին, յաջորդաբար Երկուշաբթի եւ Երեքշաբթի Նոյեմբեր 16-17-ին, Մասաչուսէցի մէջ, տեղի ունեցաւ զրոյց – կլոր սեղան, հայեւթուրք վերջին խօսակցութիւններու եւ անոնց յաջորդող, անցեալ Հոկտեմբեր 10-ի արձանագրուած ստորագրութիւններուն առնչութեամբ:
Ձեռնարկները յաջորդաբար տեղի ունեցան Հարվըրտ համալսարանի (Քէյմպրիճ – Ցայ Օտիթորիըմ) եւ Ուաթըրթաունի Հայ Մշակութային Կեդրոնէն ներս: Երկու ձեռնարկներուն ալ, ներկայ էին հարիւրաւոր ներկաներ:
Հարվըրտի մէջ կատարուած ձեռնարկին, խօսք առին դասախօսներ՝ Փամըլա Շթայնըր ( Ցեղասպանութեան ժամանակաշրջանին, Հայաստանի մօտ Ա.Մ.Ն.-ի դեսպան՝ Հենրի Մորկընթաուի ծոռը) եւ փրոֆ. Այլին Պապից (Ֆլեչըր Համալսարան): Խօսք առնող դասախօսներն էին հանրածանօթ լրագրող եւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը կազմակերպած ղեկավարներէն՝ Ճեմալ Փաշայի (1922-ին Թիֆլիսի մէջ ահաբեկուած) թոռնիկը՝ Հասան Ճեմալ, »Տիւք« համալսարանի դասախօս Եքթան Թիւրքյիլմազ եւ »Պենթլի« համալսարանի դասախօս Ասպետ Գոչիկեան:
Երեքշաբթի, Ուաթըրթաունի մէջ կատարուած ձեռնարկը կազմակերպուած էր »Հրանդ Տինքի Բարեկամներ« Միութեան կողմէ: Միեւնոյն յայտագիրը կրկնուեցաւ, համեմատաբար աւելի խիտ յայտագրով:
Երեք դասախօսներն ալ իրենց անձնական վերլուծումներն ու կարծիքները փոխանցեցին, զանազան դիտանկիւններէ դիտուած: Զրոյցներու ընթացքին, անոնց միացաւ Ուսթըրի Քլարք համալսարանի Ցեղասպանութեան Ենթաբաժանումի պատասխանատու փրոֆ. Թանէր Աքչամ:
Հարվըրտի ձեռնարկին, ներկայ էին նաեւ թուրք ուսանողներ, որոնք Ցեղասպանութեան մասին թեր եւ դէմ կարծիքներ փոխանցեցին: Դասախօսները, կոչ ուղղեցին, լրջութեամբ հետեւիլ պատմութեան եւ չխեղաթիւրել Ցեղասպանութիւնը:
Հասան Ճեմալ, արդէն իսկ պատմութիւն մը կերտած էր, Սեպտեմբեր 5, 2008-ին այցելելով Երեւան եւ Ցեղասպանութեան յուշարձանին առջեւ, յարգանքի ծաղիկ զետեղելով: Իր խօսքին մէջ, ան կրկնեց թէ եղած է Հրանդ Տինքի մօտիկ բարեկամը: »Շարունակ յարգանք ցոյց տալ դրացիի ցաւին ու տառապանքին…« ըսաւ Ճեմալ որ լսած է ընտանեկան պատմութիւններ իր մեծ հօր՝ Հասան Ճեմալի մասին, որ 1922-ին հայերու կողմէ սպաննուած էր:
»Ժամանակի ընթացքին սորվեցայ մեծ հայրս եւ պատմութիւնը իրարմէ զատորոշել, որովհետեւ սխալ է դէմ յանդիման հանել երկու տարբեր վիշտեր կամ իրարու հաւասարեցնել կամ իրարու նմանցնել: Այս մօտեցումը ինծի կÿընծայէր միմիայն՝ ատելութեան եւ թշնամութեան խոստում մը: Քննելով պատմութեան էջերը՝ ինծի համար բացայայտ դարձաւ, որ երբ այս նիւթին մասին կը գրենք կամ զայն կը վերլուծէինք, լաւագոյն ընթացքը կիրքեր յառաջացնելու չէ, այլ ուղղուելով՝ այն ուղղութիւնը, որ մարդկութիւնը կÿազատէ կորուստէ մը եւ զայն կÿուղղէ դէպի խաղաղութիւն«, ըսաւ Հասան Ճեմալ որուն հայրը՝ Ահմեթ Ճեմալ մահացաւ քանի մը տարի առաջ՝ առանց որեւէ բան ըսելու: Յաւելեալ մանրամասնութիւններ՝ մեր յառաջիկայ թիւով:
