ՑԻՒՐԻԽԻ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒԹԵՆԷՆ ԵՏՔ Հ.Յ.Դ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՄԱՐՄՆԻ ՊԱՏՐԱՍՏԱԾ ԾՐԱԳԻՐԸ

 

Հոկ­տեմ­բեր 23-ին, Հ.Յ.Դ. Գե­րա­գոյն Մար­մի­նը, յա­տուկ ձեռ­նարկ մը կազ­մա­կեր­պե­լով »Սի­մոն Վրաց­եան« կեդ­րո­նին մէջ, ներ­կա­յա­ցուց գոր­ծու­նէ­ու­թեան ու­ղե­նիշ­նե­րը ընդգր­կող քա­ղա­քա­կան ծրա­գի­րը (փլաթ­ֆորմ):

Հ.Յ.Դ. Հա­յաս­տա­նի Գե­րա­գոյն մարմ­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ար­մէն Ռուս­տամ­եան յայ­տա­րա­րեց, որ ընդ­դի­մու­թիւն դառ­նա­լով՝ Հ.Յ. Դաշ­նակ­ցու­թիւնը յայ­տա­րա­րած է, որ պի­տի ձգտի դառ­նալ իշ­խա­նու­թեան, լի­ար­ժէք այ­լընտ­րանք, որ կը նշա­նա­կէ՝ ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րուն զու­գա­հեռ ու­շադ­րու­թեան կեդ­րոն պա­հել նա­եւ ժո­ղո­վուր­դը յու­զող բո­լոր խնդիր­նե­րը՝ ըն­կե­րա­յին-տնտե­սա­կան, հա­սա­րա­կա­կան – քա­ղա­քա­կան:

Ռուս­տամ­եան ըսաւ, որ Հա­յաս­տան – Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն վե­րա­բե­րող բա­նա­վէ­ճե­րուն ըն­թաց­քին կար­ծիք կը հնչէ, թէ չենք կրնար զար­գա­ցում ապա­հո­վել, քա­նի տա­կա­ւին սահ­մա­նը փակ է: »Մենք այս կար­ծի­քին դէմ ենք, եւ շատ յստակ յայ­տա­րա­րած ենք, որ նախ­քան այդ մէ­կը ընե­լը, պէտք է ամ­բող­ջու­թեամբ օգ­տա­գործ­ուի հա­մայն հա­յու­թեան կա­րո­ղա­կա­նու­թիւնը, երկ­րին մէջ ստեղծ­ուի ար­դա­րու­թիւն, ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն, եւ այդ ժա­մա­նակ հա­յու­թիւնը պատ­րաստ կþըլ­լայ նոյ­նիսկ փակ սահ­ման­նե­րով իր զար­գա­ցու­մը ապա­հո­վել: Ես վստահ եմ, որ այդ փլաթ­ֆոր­մը իրա­կա­նաց­նե­լու պա­րա­գա­յին թէ° ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րը, թէ° ըն­կե­րա­յին ար­դա­րու­թեան հար­ցե­րը իրենց լու­ծու­մը պի­տի ստա­նան, եւ Հա­յաս­տան պի­տի կա­րե­նայ դի­մա­կա­յել եւ զար­գա­նալ նոյ­նիսկ շրջա­փակ­ման պայ­ման­նե­րուն մէջ«, յայտ­նեց  ան եւ աւել­ցուց, թէ Հա­յաս­տան – Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցը կրնայ յան­գեց­նել իշ­խա­նա­փո­խու­թեան, սա­կայն Հ.Յ.Դ.-ի հա­մար այ­սօր թիւ մէկ խնդի­րը ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րուն վա­ւե­րա­ցու­մը խորհր­դա­րա­նին մէջ կա­սեց­նելն է: Ինչ կը վե­րա­բե­րի Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հի հրա­ժա­րա­կա­նը պա­հան­ջե­լուն, Ռուս­տամ­եան ան­գամ մը եւս ներ­կա­յա­ցուց Հ.Յ.Դ.-ի դիր­քո­րո­շու­մը՝ ըսե­լով. »Իշ­խա­նա­փո­խու­թիւնը շատ աւե­լի ազ­դե­ցիկ պա­հանջ է, քան միայն նա­խա­գա­հի հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հան­ջը: Եւ քա­նի որ քա­ղա­քա­կան ու­ղե­գի­ծը շե­ղած է, պէտք է փոխ­ուի ամէն ինչ, պէտք է փոխ­ուի թէ° նա­խա­գա­հը, թէ° Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հը, թէ° կա­ռա­վա­րու­թիւնը«:

Ան յայտ­նեց թէ Թուրք­իա ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը չվա­ւե­րաց­նե­լու խնդիր չու­նի, քա­նի որ իր հար­ցե­րը լու­ծած է, եւ այժմ զբա­ղած է Ատր­պէյ­ճա­նի հար­ցե­րը լու­ծե­լով:

»Այս կամ այն քա­ղա­քա­կան ու­ժին հետ մեր յե­տա­գայ ընե­լիք­նե­րը եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան եզ­րե­րը յստա­կաց­նե­լու ըն­թաց­քին մե­զի հա­մար ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րը, բնա­կա­նա­բար, առաջ­նա­կարգ նշա­նա­կու­թիւն պի­տի ու­նե­նան: Եւ այս ծրագ­րի իրա­գոր­ծու­մին յա­ջո­ղու­թիւնը մե­ծա­պէս պայ­մա­նա­ւոր­ուած է նա­եւ այն հան­գա­ման­քով, թէ որ­քա­նո°վ հա­սա­րա­կու­թիւնը պի­տի ըն­դու­նի այդ հար­ցադ­րում­նե­րը եւ պի­տի կի­սէ մեր մօ­տե­ցում­նե­րը«, տե­ղե­կա­ցուց Ռուս­տամ­եան որ աւել­ցուց թէ սոյն ծրագ­րի վե­րա­բեր­եալ Հ.Յ.Դ.-ն կը սպա­սէ նոր առա­ջարկ­ներ եւ քննա­դա­տու­թիւն­ներ:

Ստո­րեւ, քա­նի մը յա­պա­ւում­նե­րով, լոյս կþըն­ծա­յենք Հ.Յ.Դ. Հա­յաս­տա­նի կազ­մա­կեր­պու­թեան գոր­ծու­նէ­ու­թեան ու­ղե­նիշ­նե­րու ծրա­գի­րը.-

 

ՆԱ­ԽԱ­ԲԱՆ

Հայ Յե­ղա­փո­խա­կան Դաշ­նակ­ցու­թեան Հա­յաս­տա­նի Գե­րա­գոյն Մար­մի­նը« մեկ­նե­լով Հա­յաս­տա­նի եւ հա­յու­թեան առ­ջեւ ծա­ռա­ցած ար­տա­քին եւ ներ­քին ներ­կայ մար­տահ­րա­ւէր­ներն ու սպառ­նա­լիք­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նից եւ նպա­տակ ու­նե­նա­լով՝

– վե­րա­հաս­տա­տել եւ ամ­րապն­դել երկ­րի ազ­գա­յին-պե­տա­կան ու­ղե­գի­ծը«

– նոր որակ հա­ղոր­դել ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան« իրա­ւա­կան ու սոց­ի­ա­լա­կան պե­տու­թեան կա­ռուց­ման գոր­ծին՝ ապա­հո­վե­լով երկ­րի թռիչ­քա­ձեւ զար­գա­ցու­մը«

– հա­մախմ­բել հա­սա­րա­կու­թեա­նը պե­տա­կան եւ հա­մազ­գա­յին խնդիր­նե­րի եւ դրանց իրա­կա­նաց­ման գա­ղա­փար­նե­րի եւ ծրագ­րե­րի շուրջ«

– ծա­ւա­լել հա­սա­րա­կու­թեան պա­հանջ­նե­րից եւ ՀՅԴ գա­ղա­փա­րա­քա­ղա­քա­կան ծրագ­րե­րից ու նպա­տակ­նե­րից բխող հրա­պա­րա­կա­յին գոր­ծու­նէ­ու­թիւն եւ նա­խա­պատ­րաստ­ուել առա­ջի­կայ հա­մա­պե­տա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րին«

Ներ­կա­յաց­նում է ներ­կայ փու­լում կու­սակ­ցու­թեան քա­ղա­քա­կան օրա­կար­գի գլխա­ւոր ու­ղե­նիշ­ներն ու առաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րը երեք հիմ­նա­կան մա­կար­դակ­նե­րում՝ ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­ներ« սոց­ի­ալ-տնտե­սա­կան հիմ­նախն­դիր­ներ եւ հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան հիմ­նախն­դիր­ներ:

 

ԱԶ­ԳԱ­ՅԻՆ ՀԻՄ­ՆԱԽՆ­ԴԻՐ­ՆԵՐ

Ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րը« ու­նե­նա­լով հա­մա­հայ­կա­կան տա­րո­ղու­թիւն եւ նշա­նա­կու­թիւն« ձե­ւա­ւո­րում են Հա­յաս­տա­նի եւ հա­յու­թեան մի­աս­նա­կան օրա­կար­գը: Այդ հիմ­նախն­դիր­նե­րի լուծ­ման բնոյ­թով է պայ­մա­նա­ւոր­ուած մեր ինք­նու­թեան պահ­պա­նու­մը« ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան ամ­րապն­դու­մը եւ սե­րունդ­նե­րի ապա­գան:

Հա­յու­թեան հա­մար պա­տաս­խա­նա­տու եւ շրջա­դար­ձա­յին ներ­կայ պատ­մա­կան փու­լում առանձ­նա­յա­տուկ կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նեն հե­տեւ­եալ հա­մազ­գա­յին նշա­նա­կու­թեան խնդիր­նե­րը եւ դրանց լուծ­ման ռազ­մա­վա­րա­կան սկզբունք­նե­րը.

 

Ա.- ԱՐ­ՑԱԽ­ԵԱՆ ՀԻՄ­ՆԱԽՆ­ԴԻՐ

Ատրպէյճա­նի հետ հա­կա­մար­տու­թիւնը կար­գա­ւո­րե­լու հա­յե­ցա­կար­գը պէտք է յեն­ուի հե­տեւ­եալ սկզբունք­նե­րի վրայ.

1. Հայ­կա­կան կող­մե­րի (Հա­յաս­տան եւ Ար­ցախ) փոխ­զի­ջու­մը չի կա­րող նա­հանջ ար­ձա­նագ­րել Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի՝ 1991թ.ի ան­կա­խու­թեան եւ 2006թ.ի Լ.Ղ.Հ. Սահ­մա­նադ­րու­թեան ըն­դուն­ման հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան հան­րաք­ուէ­նե­րով ար­դէն իսկ ար­տա­յայ­տած կամ­քից եւ պէտք է լի­նի հա­մար­ժէք եւ հա­մա­չափ Ատրպէյճա­նի մի­ա­ժա­մա­նակ­եայ զի­ջում­նե­րին:

2. Ար­ցա­խը« լի­նե­լով հա­կա­մար­տու­թեան հիմ­նա­կան եւ ինք­նու­րոյն կողմ« պէտք է ճա­նաչ­ուի եւ հան­դի­սա­նայ որ­պէս իրա­ւա­հա­ւա­սար բա­նակ­ցա­յին կողմ« իսկ Հա­յաս­տա­նը պէտք է ճա­նաչ­ուի եւ հան­դի­սա­նայ Լ.Ղ.Հ. ան­կա­խու­թեան եւ անվ­տան­գու­թեան երաշ­խա­ւո­րը:

Անհ­րա­ժեշտ է Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի մի­ջեւ կնքել հա­մա­ձայ­նա­գիր ռազ­մա­վա­րա­կան դա­շինք ձե­ւա­ւո­րե­լու մա­սին եւ խնդիր յա­րու­ցել Ատրպէյճա­նի հետ ու­ժի կի­րա­ռու­մը բա­ցա­ռող եռա­կողմ պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րե­լու վե­րա­բեր­եալ:

3. Ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան օրա­կար­գում ամ­րագ­րել եւ հե­տապն­դել Լ.Ղ.Հ. մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման հար­ցը եւ Ատրպէյճա­նի հետ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը շա­րու­նա­կել Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի եւ անվ­տան­գու­թեան խնդիր­նե­րի լուծ­ման առաջ­նայ­նու­թիւնը ապա­հո­վե­լու նպա­տա­կադ­րու­մով:

 

Բ.- ՀԱՅ ԹՐ­ՔԱ­ԿԱՆ

ՅԱ­ՐԱ­ԲԵ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆ­ՆԵՐ

Հա­յաս­տա­նի եւ Թուրք­իոյ մի­ջեւ բնա­կա­նոն յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ հաս­տա­տե­լու հա­մար նա­խադր­եալ­ներ կա­րող են ստեղծ­ուել միայն Թուրք­իոյ կող­մից Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը ճա­նա­չե­լու եւ հա­տուց­ման պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւն դրսե­ւո­րե­լու« ինչ­պէս նա­եւ թուրք ատրպէյճա­նա­կան մի­աս­նա­կան հա­կա­հայ­կա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը դա­դա­րեց­նե­լու դէպ­քում: Պատ­մա­կան այս շրջա­փու­լում առանց նա­խա­պայ­ման­նե­րի երկ­կողմ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը կար­գա­ւո­րե­լու գոր­ծըն­թաց սկսե­լը չա­փա­զանց լուրջ եւ պա­տաս­խա­նա­տու քայլ է եւ Հա­յաս­տա­նի կող­մից մի­ակ զի­ջու­մը պէտք է հան­դի­սա­նայ:

Յե­տա­գայ կար­գա­ւո­րու­մը պէտք է իրա­կա­նաց­ուի ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան ռազ­մա­վա­րու­թիւնը չխա­փա­նե­լու« մեր ժո­ղովր­դի լի­նե­լիու­թիւնն ու նրա նպա­տակ­նե­րի իրա­կա­նաց­ման հե­ռան­կա­րը չվտան­գե­լու պա­տաս­խա­նա­տուու­թեամբ:

Առ այդ՝

1. Առանց նա­խա­պայ­ման­նե­րի ցա­մա­քա­յին շրջա­փակ­ման վե­րա­ցու­մը եւ մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի ընդ­հա­նուր հի­մունք­նե­րով դիւա­նա­գի­տա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հաս­տա­տու­մը պէտք է ըն­դուն­ուի որ­պէս յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը կար­գա­ւո­րե­լու բնա­կան մեկ­նա­կէտ: Հա­կա­ռակ պա­րա­գա­յում՝ ՀՀ ար­տա­քին գե­րա­տես­չու­թիւ­նից պա­հան­ջել պաշ­տօ­նա­պէս ար­ձա­նագ­րել եր­կու կող­մե­րի մի­ջեւ առ­կայ հիմ­նախն­դիր­նե­րի լու­ծու­մը կան­խո­րո­շե­լու նպա­տա­կով Թուրք­իոյ կող­մից Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ ակրե­սիւ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն իրա­կա­նաց­նե­լու եւ հա­րե­ւան եր­կու երկր­նե­րի մի­ջեւ հա­կա­մար­տու­թիւնը խո­րաց­նե­լու փաս­տը:

2. ՀՀ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը պէտք է անհ­րա­ժեշտ դի­մա­կա­յու­թիւն ապա­հո­վի Թուր­ք-ազերի հա­կա­հայ­կա­կան ծրագ­րե­րին եւ առաջ­նորդ­ուի հե­տեւ­եալ սկզբունք­նե­րով՝

– Թուրք­իոյ կող­մից ներ­կա­յա­ցուող նա­խա­պայ­ման­նե­րը գնա­հա­տել որ­պէս անօ­րի­նա­կան եւ մեր ազ­գա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւնը վի­րա­ւո­րող«

– Բա­ցա­ռել հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի եւ ղա­րա­բաղ­եան հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման առ­կայ գոր­ծըն­թաց­նե­րի փոխ­կա­պակ­ցու­մը՝ ին­չը կը յան­գեց­նի Հայ Դա­տի ամ­բող­ջա­կան փա­թե­թի ան­թոյ­լատ­րե­լի տրոհ­ման«

– Չկնքել որե­ւէ պայ­մա­նա­գիր« որով կա­րող է ու­ժը կորց­րած ճա­նաչ­ուել կամ վե­րած­ուել Ա.Մ.Ն. նա­խա­գահ Վուդ­րոյ Վիլ­սո­նի իրա­ւա­րար վճռի մի­ջազ­գա­յին իրա­ւա­կան նշա­նա­կու­թիւնը«

– Մին­չեւ բո­վան­դակ հայ ժո­ղովր­դի ան­ժա­ման­ցե­լի իրա­ւունք­նե­րի վե­րա­կանգ­նու­մը« ՀՀ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան օրա­կար­գի ան­քակ­տե­լի մա­սը պէտք է կազ­մեն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման եւ փոխ­հա­տուց­ման հար­ցե­րը«

– Բա­ցա­ռել Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման գոր­ծըն­թա­ցը թու­լաց­նող որե­ւէ գոր­ծո­ղու­թիւն՝ այդ­պի­սով ի չիք դարձ­նե­լով ու­րաց­ման թր­քա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան փոր­ձե­րը:

 

Գ.- ՋԱ­ՒԱԽՔ

Հայ-վրա­ցա­կան բա­րիդ­րաց­ի­ա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի ամ­րու­թիւնն ու յե­տա­գայ զար­գա­ցու­մը մե­ծա­պէս պայ­մա­նա­ւոր­ուած են Վրաս­տա­նում բնա­կուող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րի՝ որ­պէս այդ երկ­րի լի­ար­ժէք քա­ղա­քա­ցի­նե­րի անվ­տան­գու­թեան« քա­ղա­քա­կան« սոց­ի­ա­լա­կան եւ մշա­կու­թա­յին իրա­ւունք­նե­րի յարգ­մամբ եւ ապա­հով­մամբ:

Մի­եւ­նոյն ժա­մա­նակ լի­ո­վին ար­դա­րաց­ուած եւ օրի­նա­կան է հա­յաբ­նակ Ջա­ւախ­քի ձգտու­մը լի­ար­ժէ­քօ­րէն իրաց­նել Վրաս­տա­նի ստանձ­նած մի­ջազ­գա­յին պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րով եւ ազ­գա­յին փո­ք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի վե­րա­բեր­եալ մի­ջազ­գա­յին ուխ­տե­րով սահ­ման­ուած իրա­ւունք­նե­րը՝ ընդ­հուպ մին­չեւ ինք­նա­վա­րու­թեան ձեռք­բե­րու­մը:

Զու­գա­հե­ռա­բար« անհ­րա­ժեշտ է ընդ­լայ­նել ջա­ւա­խա­հա­յու­թեան սոց­ի­ալ-տնտե­սա­կան« կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին զար­գաց­ման ծրագ­րե­րը եւ ամ­րապն­դել կա­պը Հա­յաս­տա­նի հետ:

 

Դ.- ՍՓԻՒՌՔ

Հա­յաս­տա­նը« Ար­ցա­խը եւ Սփիւռ­քը կազ­մում են բո­վան­դակ հա­յու­թեան մէկ մի­աս­նա­կան մարմ­նա­ւո­րու­մը, որուն ներ­քին կա­րո­ղա­կա­նու­թիւնը բա­ցա­յայ­տե­լու եւ դէ­պի հա­մազ­գա­յին նպա­տակ­ներն ու իղ­ձերն ուղ­ղոր­դե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ է ինք­նա­կազ­մա­կերպ­ման եւ հա­մա­կարգ­ման նոր մա­կար­դակ ապա­հո­վել եւ ու­նե­նալ ընդ­հան­րա­կան կամ­քի ար­տա­յայտ­ման յստակ ձե­ւա­չափ:

Հա­յու­թեան կազ­մա­կերպ­ուած մի­աս­նա­կա­նու­թիւնն է այն ու­ժը« որով ըն­դու­նակ ենք դի­մագ­րա­ւել աշ­խար­հի ու­ժա­յին կենտ­րոն­նե­րի եւ հա­րե­ւան­նե­րի ճնշում­նե­րին« պահ­պա­նել ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծը եւ վե­րա­կանգ­նել ոտ­նա­հար­ուած մեր իրա­ւունք­նե­րը:

Անհ­րա­ժեշտ է խրա­խու­սել եւ բա­րեն­պաստ պայ­ման­ներ ստեղ­ծել երկ­քա­ղա­քա­ցիու­թեան լի­ար­ժէք կի­րառ­ման« հայ­րե­նա­դար­ձու­թեան եւ Ար­ցա­խի վե­րաբ­նա­կեց­ման ծրագ­րե­րի իրա­կա­նաց­ման հա­մար:

Ե.- ՀԱ­ՅԱՍ­ՏԱ­ՆԻ ԱՐ­ՏԱ­ՔԻՆ

ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱ­ՆՈՒ­ԹԵԱՆ

ԻՐԱ­ԿԱ­ՆԱՑ­ՄԱՆ

ԸՆԴ­ՀԱ­ՆՈՒՐ ՉԱ­ՓՈ­ՐՈ­ՇԻՉ­ՆԵՐՆ

ՈՒ ՊԱ­ՀԱՆՋ­ՆԵ­ՐԸ

Պա­տե­րազ­մի վերսկս­ման սպառ­նա­լի­քի եւ շրջա­փակ­ման իրա­վի­ճա­կում գտնուող Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թիւնը կախ­ուած է հա­մազ­գա­յին ձեռք­բե­րում­նե­րը« նպա­տակ­ներն ու շա­հե­րը չզի­ջե­լու եւ չվտան­գե­լու« երկ­րի անվ­տան­գու­թեան ու զար­գաց­ման հա­մար պայ­ման­ներ ապա­հո­վե­լու կա­րո­ղու­թիւ­նից: Առաջ­նա­հերթ է հա­յու­թեան անվ­տան­գու­թեան եւ լի­նե­լիու­թեան« ՀՀ պե­տա­կան ան­կա­խու­թեան եւ ին­քիշ­խա­նու­թեան ամ­րապնդ­ման խնդիր­նե­րի գե­րա­կա­յու­թեան վրայ խարսխ­ուած ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան վար­դա­պե­տու­թեան մշա­կու­մը եւ գոր­ծադ­րու­մը« մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րէ­զում հա­յու­թեան հա­մազ­գա­յին նե­րու­ժին հա­մա­պա­տաս­խան երկ­րի հե­ղի­նա­կու­թեան եւ ազ­դե­ցու­թեան ապա­հո­վու­մը:

 

ՍՈՑ­Ի­ԱԼ-ՏՆՏԵ­ՍԱ­ԿԱՆ

ՀԻՄ­ՆԱԽՆ­ԴԻՐ­ՆԵՐ

Ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րի լուծ­ման հա­մար անհ­րա­ժեշտ նե­րազ­գա­յին հա­մե­րաշ­խու­թեան եւ մի­աս­նու­թեան հիմ­քը սոց­ի­ա­լա­կան ար­դա­րու­թիւնն ու ազա­տու­թիւնն են:

Գլխա­ւոր նպա­տակն է՝ սոց­ի­ալ-տնտե­սա­կան հա­մա­կար­գը հիմ­նե­լով ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան եւ իրա­ւա­կան պե­տու­թեան հիմ­նա­րար սկզբունք­նե­րի վրայ« վե­րա­կանգ­նե­լով պե­տու­թեան կազ­մա­կեր­պիչ-կար­գա­ւո­րիչ դե­րա­կա­տա­րու­թիւնը բա­րիք­նե­րի ստեղծ­ման ազա­տու­թեան եւ դրանց բախշ­ման ար­դա­րու­թեան ապա­հով­ման գոր­ծում« կա­ռու­ցել սոց­ի­ա­լա­կան պե­տու­թիւն: Ըստ այդմ՝ հա­ւա­սար հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րի հա­սա­րա­կու­թեան եւ սոց­ի­ա­լա­կան պե­տու­թեան կերտ­ման գոր­ծում կու­սակ­ցու­թեան հիմ­նա­կան թի­րախ­ներն ու առաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րը լի­նե­լու են՝

1. Մի­ջազ­գա­յին փաս­տաթղ­թե­րին հա­մա­պա­տաս­խան պե­տու­թեան սոց­ի­ա­լա­կան պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րի ստանձ­նու­մը եւ գոր­ծադ­րու­մը: Մաս­նա­ւո­րա­պէս՝

– Չքա­ւո­րու­թեան վե­րա­ցում եւ կեն­սա­պա­հով­ման նուա­զա­գոյն պիւտճէ­ին հա­մա­պա­տաս­խան աղ­քա­տու­թեան շե­մի ամ­րագր­ման հի­ման վրայ սոց­ի­ա­լա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան իրա­կա­նա­ցում.

– Սոց­ի­ա­լա­կան բնա­կա­րա­նա­յին ֆոն­տի ձե­ւա­ւո­րում.

– Երե­խա­նե­րի ծննդեան յա­ջոր­դա­կա­նու­թեամբ պայ­մա­նա­ւոր­ուած խրա­խուս­ման ամ­բող­ջա­կան հա­մա­կար­գի ներդ­րում« բազ­մա­զա­ւակ ըն­տա­նիք­նե­րին պե­տա­կան աջակ­ցու­թեան« ժո­ղովր­դագ­րա­կան երի­տա­սար­դա­ցում ապա­հո­վող եւ ներ­գաղ­թը խրա­խու­սող ազ­գա­յին ծրագ­րի մշա­կում եւ գոր­ծադ­րում:

– Առող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գի ար­մա­տա­կան բա­րե­փո­խում՝ բժշկա­կան ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րի հա­ւա­սար եւ հա­մընդ­հա­նուր հա­սա­նե­լիու­թեան ապա­հո­վում.

– Ազ­գա­յին եւ հա­մա­մարդ­կա­յին ար­ժէք­նե­րի վրայ յեն­ուած« մի­ջազ­գա­յին չա­փա­նիշ­նե­րին բա­ւա­րա­րող կրթու­թեան երաշ­խա­ւո­րում եւ մատ­չե­լիու­թեան ապա­հո­վում.

– Պե­տու­թեան կող­մից նա­խադպ­րո­ցա­կան եւ հան­րակր­թա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րում ար­դիւ­նա­ւէտ եւ անվ­ճար կրթու­թեան երաշ­խա­ւո­րում.

– Աշ­խա­տան­քա­յին ու ինք­նադր­սե­ւոր­ման հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րի ապա­հով­մանն ուղղ­ուած կրթու­թիւն-գի­տու­թիւն-ար­տադ­րու­թիւն շղթա­յի իրա­գոր­ծում.

– Հո­գե­ւոր եւ մշա­կու­թա­յին անվ­տան­գու­թեան գոր­ծուն հա­մա­կար­գի ձե­ւա­ւո­րում.

– Մշա­կու­թա­յին եւ մար­զա­կան կրթա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րում անվ­ճար կրթու­թեան ապա­հո­վում նա­խադպ­րո­ցա­կան եւ դպրո­ցա­կան տա­րի­քի երե­խա­նե­րի հա­մար.

– Աշ­խա­տան­քի իրա­ւուն­քի ամ­բող­ջա­կան իրա­ցում եւ նոյ­նան­ման աշ­խա­տան­քի դի­մաց հա­մար­ժէք վար­ձատ­րու­թիւն.

– Աշ­խա­տան­քի ժա­մա­յին նուա­զա­գոյն դրոյ­քա­չա­փի հա­մա­պա­տաս­խա­նե­ցում երկ­րում մի­ջին աշ­խա­տա­վար­ձի ժա­մա­յին դրոյ­քա­չա­փի առն­ուազն կէ­սին.

– ԵՄ երկր­նե­րի մի­ջին ցու­ցա­նիշ­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան զբաղ­ուա­ծու­թեան ապա­հո­վում՝ հա­մա­պա­տաս­խան մա­կար­դակ եւ որա­կա­ւո­րում ու­նե­ցող աշ­խա­տա­շու­կա­յի ձե­ւա­ւո­րում.

 

2. Տնտե­սա­կան անվ­տան­գու­թեան« հայ­րե­նա­կան ար­տադ­րու­թեան ընդ­լայն­ման« ար­տա­հան­ման խրա­խուս­ման եւ ազատ մրցակ­ցա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի վրայ խարսխ­ուած տնտե­սա­կան կար­գի հաս­տա­տու­մը:

Ըստ այժմ« պե­տու­թեան՝ որ­պէս մրցակ­ցա­յին տնտե­սա­կան կար­գի հաս­տատ­ման գլխա­ւոր դե­րա­կա­տա­րի« առաջ­նա­հերթ խնդիր­ներն են՝

– Տնտե­սա­կան մե­նաշ­նորհ­նե­րի վե­րա­ցում եւ հա­կա­մե­նաշ­նոր­հա­յին գոր­ծուն քա­ղա­քա­կա­նու­թեան իրա­կա­նա­ցում՝ ուղղ­ուած տնտե­սա­կան իշ­խա­նու­թեամբ օժտ­ուած խմբա­ւո­րում­նե­րի կազ­մացր­մա­նը«

– Ար­տա­հան­ման խրա­խուս­ման ռազ­մա­վա­րու­թեան մշա­կում եւ պա­րէ­նա­յին ինք­նա­բա­ւու­թեան առա­ւե­լա­գոյն մա­կար­դա­կի ապա­հո­վում:

– Կոր­պո­րա­տիւ սոց­ի­ա­լա­կան պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան եւ ար­տադ­րա­կան ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան հա­մա­կար­գի ձե­ւա­ւո­րում«

– Սե­փա­կա­նու­թեան իրա­ւուն­քի պաշտ­պա­նու­թեան ամուր հա­մա­կար­գի ձե­ւա­ւո­րում:

– Երկ­րի բնա­կան ռե­սուրս­նե­րի անխ­նայ շա­հա­գոր­ծու­մը բա­ցա­ռող« հա­սա­րա­կու­թեան եւ ապա­գայ սե­րունդ­նե­րի բնա­կա­նոն կեն­սա­պայ­ման­նե­րը երաշ­խա­ւո­րող բնա­պահ­պա­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան իրա­գոր­ծում:

 

ՀԱ­ՍԱ­ՐԱ­ԿԱ­ԿԱՆ-ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ

ՀԻՄ­ՆԱԽՆ­ԴԻՐ­ՆԵՐ

Ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան կա­ռուց­ման գոր­ծըն­թա­ցը տե­ղապ­տոյ­տից դուրս բե­րե­լու« պե­տու­թեան եւ իշ­խա­նու­թեան նոյ­նա­ցու­մը բա­ցա­ռե­լու հա­մար առաջ­նա­հերթ խնդիր է երկ­րում  հարս­տու­թեան տի­րա­պե­տու­թեան հիմ­քե­րի վե­րա­ցու­մը« եւ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան կա­յու­նու­թեան հաս­տատ­ման նպա­տա­կով անհ­րա­ժեշտ հա­մա­կար­գա­յին« սահ­մա­նադ­րա­կան« օրէնսդ­րա­կան բա­րե­փո­խում­նե­րի եւ հա­մա­պա­տաս­խան ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րի ու մե­քա­նիզմ­նե­րի ար­դիւ­նա­ւէտ գոր­ծու­նէ­ու­թեան ապա­հո­վու­մը: Այս աշ­խա­տանք­նե­րի գլխա­ւոր ուղ­ղու­թիւն­ներն ու խնդիր­ներն են.

Ա.- ՀԱ­ՄԱ­ԿԱՐ­ԳԱ­ՅԻՆ ԵՒ

ՍԱՀ­ՄԱ­ՆԱԴ­ՐԱ-ՕՐԷՆՍԴ­ՐԱ­ԿԱՆ

ԲԱ­ՐԵ­ՓՈ­ԽՈՒՄ­ՆԵՐ

1. Վե­րահսկ­ման« հա­կակշռ­ման եւ զսպման ժա­մա­նա­կա­կից եւ թա­փան­ցիկ մե­քա­նիզմ­նե­րով օժտ­ուած խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի ամ­րագ­րում:

2. ԱԺ պատ­գա­մա­ւոր­նե­րի թուի կրճա­տում« ան­ձեռնմ­խե­լիու­թեան սահ­մա­նա­փա­կում:

3. Պատ­գա­մա­ւոր­նե­րի կաշ­կան­դում հրա­մա­յա­կան պարտաւորութիւններով եւ դրա­նից բխող նրա լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րի վա­ղա­ժամ­կէտ դա­դա­րեց­ման կար­գի սահ­մա­նում:

4. Հա­սա­րա­կու­թեան վստա­հու­թիւնը վե­րա­կանգ­նե­լու նպա­տա­կով դա­տա­կան հա­մա­կար­գի լի­ար­ժէք ան­կա­խա­ցում եւ ար­մա­տա­կան վե­րա­փո­խում: Մաս­նա­ւո­րա­պէս« դա­տա­ւոր­նե­րի առա­ջադր­ման նշա­նակ­ման եւ ազատ­ման« ար­դա­րա­դա­տու­թեան խորհր­դի ձե­ւա­ւոր­ման« լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րի եւ գոր­ծու­նէ­ու­թեան մի­ջազ­գա­յին չա­փա­նիշ­նե­րին լի­ո­վին հա­մա­պա­տաս­խա­նող կար­գե­րի սահ­մա­նում

5. Քա­ղա­քա­կան եւ տնտե­սա­կան գոր­ծա­ռոյթ­նե­րի զու­գակ­ցու­մը բա­ցա­ռող« ան­ձի չվար­կա­բեկ­ուա­ծու­թեան« անհ­րա­ժեշտ ու­նա­կու­թեան ու փոր­ձա­ռու­թեան յատ­կա­նիշ­նե­րի գե­րա­կա­յու­թիւնը երաշ­խա­ւո­րող եւ հան­րա­յին ծա­ռա­յող­նե­րի բնա­կա­նոն առաջ­խա­ղա­ցումն ապա­հո­վող քատ­րա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան իրա­կա­նա­ցում:

 

Բ.- ԺՈ­ՂՈՎՐ­ԴԱ­ՎԱ­ՐԱՑ­ՄԱՆ ՀԱ­ՄԱՐ

ԲԱ­ՐԵՆ­ՊԱՍՏ

ՄԻ­ՋԱ­ՎԱՅ­ՐԻ ՁԵ­ՒԱ­ՒՈ­ՐՈՒՄ

1. Եւ­րոպայի մօտեցման հետ կապ­ուած ժո­ղովր­դա­վա­րաց­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րի խո­րա­ցում եւ դրանց անշր­ջե­լիու­թիւնն ապա­հո­վող երաշ­խիք­նե­րի ամ­րապն­դում.

2. Փտտածութեան դէմ պայ­քա­րի հա­սա­րա­կա­կան լայն ճա­կատ ձե­ւա­ւո­րե­լու նպա­տա­կով հիմ­նել ինք­նու­րոյն եւ թա­փան­ցիկ գոր­ծող հա­կա­փտտածութեան գոր­ծա­կա­լու­թիւն.

3. Հա­սա­րա­կա­կան վե­րահս­կո­ղու­թիւն եւ մի­ջամ­տու­թիւն ապա­հո­վե­լու ար­դիւ­նա­ւէտ գոր­ծիք­նե­րով օժտ­ուած քա­ղա­քաց­ի­ա­կան հա­սա­րա­կու­թեան կա­յա­ցում.

4. Խօս­քի ազա­տու­թեան եւ բազ­մա­կար­ծու­թեան լի­ար­ժէք երաշ­խիք­նե­րի ապա­հո­վում: Մաս­նա­ւո­րա­պէս Հան­րա­յին հե­ռուս­տա­տե­սու­թեան խոր­հուրդ­նե­րի ձե­ւա­ւոր­ման ժա­մա­նակ քա­ղա­քա­կան հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւնն ու գոր­ծու­նէ­ու­թեան թա­փան­ցի­կու­թիւնը ապա­հո­վող կար­գի սահ­մա­նում.

5. Հա­սա­րա­կա­կան կար­գ ու ­կա­նո­նի հաս­տա­տում« ան­պատ­ժե­լիու­թեան եւ յո­ռի բար­քե­րի բա­ցա­ռում.

6. Ազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րի լուծ­մա­նը հե­տա­մուտ որա­կա­պես նոր տնտե­սա­կան« քա­ղա­քա­կան« հո­գե­ւոր մշա­կու­թա­յին ընտրանի ձե­ւա­ւո­րում:

 

Գ.-ԸՆԴ­ԴԻ­ՄՈՒ­ԹԵԱՆ ԳՈՐ­ԾՈՒՆ

ԴԵ­ՐԱ­ԿԱ­ՏԱ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆՆ ԱՊԱ­ՀՈ­ՎՈՂ

ԻՇ­ԽԱ­ՆՈՒ­ԹԻՒՆ ԸՆԴ­ԴԻ­ՄՈՒ­ԹԻՒՆ

ՄԻ­ԱՍ­ՆԱ­ԿԱՆ ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ

ՀԱ­ՄԱ­ԿԱՐ­ԳԻ ՁԵ­ՒԱ­ՒՈ­ՐՈՒՄ

Մաս­նա­ւո­րա­պէս՝

1. Ընդ­դի­մու­թեան իրա­ւունք­նե­րի եւ հա­կակշռ­ման հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րի օրէնսդ­րա­կան ամ­րագ­րում:

2. Հա­կա­փտտածութեան գոր­ծա­կա­լու­թեան ձե­ւա­ւո­րում եւ նրա ղե­կա­վար­ման վե­րա­պա­հու­մը ընդ­դի­մու­թեա­նը

3. Վե­րահս­կիչ պա­լա­տի խորհր­դում ընդ­դի­մու­թեան ամ­րագ­րում:

4. Հա­կա­մե­նաշ­նոր­հա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնն իրա­կա­նաց­նող մարմ­նի ղե­կա­վա­րի պաշ­տօ­նի վե­րա­պա­հում ընդ­դի­մու­թեա­նը:

5. Քա­ղա­քաց­ի­ա­կան ծա­ռա­յու­թեան խորհր­դի նա­խա­գա­հի պաշ­տօ­նի վե­րա­պա­հում ընդ­դի­մու­թեա­նը:

 

Դ. ԸՆՏ­ՐԱ­ԿԱՆ

ՆՈՐ ՀԱ­ՄԱ­ԿԱՐ­ԳԻ ՁԵ­ՒԱ­ՒՈ­ՐՈՒՄ

1. 100% հա­մա­մաս­նա­կան ընտ­րա­կար­գի սահ­մա­նում:

2. Ընտ­րա­կան յանձ­նա­ժո­ղով­նե­րի անա­չա­ռու­թիւնն ապա­հո­վող եւ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւնը յստակ հաս­ցէ­ա­ւո­րող ան­կախ եւ ինք­նու­րոյն գոր­ծող ընտ­րա­կան նոր կա­ռոյ­ցի հիմ­նում: Մաս­նա­ւո­րա­պէս ԿԸՀ նա­խա­գա­հի նշա­նա­կումն ու ազա­տու­մը վե­րա­պա­հել Ազ­գա­յին Ժո­ղո­վին:

3. Ընտ­րու­թիւն­նե­րին մաս­նակ­ցու­թիւնը սահ­մա­նել որ­պէս քա­ղա­քա­ցու պար­տա­ւո­րու­թիւն:

4. Ամ­րագ­րել քու­է­ա­թեր­թիկ­նե­րի կեղ­ծու­մը« ապօ­րի­նի շրջա­նա­ռու­թիւնը« կրկնա­կան քու­է­ար­կու­թիւնը կան­խող եւ քու­է­ար­կու­թեան մատ­եան­նե­րի հա­սա­նե­լիու­թիւնն ապա­հո­վող գոր­ծուն մե­քա­նիզմ­ներ:

5. Հա­մա­պա­տաս­խան մար­մին­նե­րի գոր­ծա­ռոյթ­նե­րի մէջ ընտ­րա­կա­շառ­քի կան­խար­գել­մանն ու բա­ցա­յայտ­մանն: