0
0
ԱՐԵՒԻԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ
Որեւէ արտակարգ ձեռնարկի ներկայ գտնուելու հաճոյքը կարծել է տալիս, թէ այդ ձեռնարկի մասին գրելը շատ հեշտ կը լինի: Բայց այդ “հեշտ“ը լոկ թուացեալ է ու իսկոյն չքանում է ի տես սպիտակ թղթի, որը անողոքաբար ստիպում է մտածել սպառնացող վտանգների մասին: Օրինակ, ինչի՞ց սկսել ու ինչպէ՞ս նկարագրել դասախօսի մանրակրկիտ, լուրջ ուսումնասիրութիւնները, բծախնդրօրէն հաւաքած հարուստ արխիւային նիւթերը` ձեռագրեր, յուշեր, փաստաթղթեր, լուսանկարներ եւ ի վերջոյ նրա նուիրումը իր ներկայացրած նիւթին ու յարգանքը ունկնդրի հանդէպ: Ահա, ջրիկ հիացական ոճը պատրաստ է ներխուժելու, էլ չասած գերադրական աստիճանի չարաշահման վտանգն ու սպառնալիքը: Միեւնոյն ժամանակ, տուեալ դասախօսութեան մասին զուսպ ու կանոնաւոր լրագրողական ոճով գրելն ուղղակի անարդար կը լինի: Երեւի, կազմակերպողներին ուղղուած շնորհակալական խօսքից սկսելը կ՛օգնի այս կացութիւնից դուրս գալուն:
Նոյեմբերի 8-ին, Սուրբ Լուսաւորիչ Մայր Եկեղեցում ովքեր որ ներկայ էին Հէյզըլ Անթառամեան – Հոֆմանի “Հայրենադարձութիւն եւ խաբկանք. Բ. Համաշխարհային պատերազմից յետոյ, դէպի Խորհրդային Հայաստան ներգաղթը“ դասախօսութեանը, ամէնից առաջ շնորհակալ են դասախօսին, ինչպէս նաեւ կազմակերպող մարմնին` Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան Նիւ Եորքի մասնաճիւղի վարչութեանը եւ տեւաբար մշակութային ձեռնարկներին սատարող ու հիւրընկալող Տէր Մեսրոպ Քահանայ Լագիսեանին, հովիւ Մանհաթընի Սուրբ Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցու:
Համազգայինի անունից բացման ու բարի գալուստի խօսք ասաց մասնաճիւղի փոխատենապետուհի Տիկ. Աստղիկ Սեւակը: Փակման խօսքով հանդէս եկաւ Տէր Մեսրոպ Քահանայ Լագիսեանը, որի պատգամը ինչպէս միշտ խոհուն ու քաջալերական էր:
Հ. Անթառամեան Հոֆմանի տպաւորիչ նուաճումներին (այցելել.- www.hazelantaramhof.com) ծանօթ լինելով, համապատասխանաբար, մեծ սպասումներ ունէինք, սակայն նա գերազանցեց բոլորիս ակնակալած բարձր մակարդակը: Նախ` տրուած տեղեկութիւնները բաւարար էին առանձին գրքի բովանդակութիւն ապահովելու համար: Ապա նիւթերը ներկայացուեցին բազմակողմանիօրէն` արխիւային փաստաթղթերի ու լուսանկարների, վաւերագրական շարժապատկերների ու ներգաղթողների հետ հարցազրոյցների միջոցով: Ունկնդրի համար պարզ էր, թէ ինչպիսի նպատակասլաց նուիրումով է այս ամէնը ի մի բերուել, վերականգնելու համար ներգաղթի ու հայրենադարձների իրակա՛ն, ոչ թէ պճնուած պատմութիւնը: Մի քանի երկրներից ներգաղթած հազարաւոր հայերի ճակատագրերի պատում… Դասախօսը պատկերեց 1947 և 1949 թուականների ներգաղթը Խորհրդային Հայաստան սկսած լայն քաղաքական միջավայրից մինչեւ Հայաստանի կացութիւնը, ապա ներգաղթի կազմակերպման դրդապատճառներից մինչեւ զատ-զատ ընտանիքների եւ նոյնիսկ անհատների վկայութիւնները: Ասես, բոլորիս տեղափոխեց մեր պատմութեան այդ կարեւոր ու խրդին հատուածը, որի ազդեցութիւնն մինչ այժմ էլ առկայ է ինչպէս հայրենաբնակ, այնպէս էլ հայրենադարձ ու սփիւռքաբնակ հայերի վրայ: Տեսանիւթերը մեծապէս հարստացրին դասախօսութիւնը, ունկնդրին բացառիկ հնարաւորութիւն ընձեռնելով թէ՛ վայելելու մատուցուածը, թէ՛ շատ բան սովորելու: (Վերջին անգամ այդ ե՞րբ է եղել, որ նոր բան սովորենք ու ձանձրոյթից չընդարմանանք ծամծմուած նիւթերի մասին դասախօսութիւններին): Հ. Անթառամեան – Հոֆմանը, իր ժամանակը չզլացաւ տրամադրել նաեւ ներկաների հարցերին հանգամանօրէն պատասխանելուն:
Ներգաղթը, ապա նաեւ հայրենադարձների արտագաղթը ազգային առմամբ ցաւոտ ու նոյնիսկ ցաւ պատճառող երեւոյթներ են: Սքանչելի է, որ Հեյզըլը‘ երկու հայրենադարձների դուստրը, որը ծնուել է Երեւանում, սակայն ընդամէնը հինգ տարեկան է եղել, երբ ընտանիքը փոխադրուել է Ա.Մ.Ն., քաջութիւնն ու համբերութիւնը ունի այսքան խորը կերպով ուսումնասիրել մեր ազգային պատմութեան այս կարեւոր ժամանակաշրջանը: Ոչ միայն ուսումնասիրել, այլեւ ի մի բերել աղբիւրները, անձնական վկայութիւնները, յուշերը, որոնք, միայն ընտանեկան շրջանակում կը լսուէին, ապա անկասկած, ժամանակի ընթացքում կամաց-կամաց կը գունաթափուէին ու մի օր էլ կը չքանային: Ուստի‘ կրկին շնորհակալութիւն Հէյզըլին մեր պատմութեան այս պատառիկը փրկելու համար:
