0
0
Արլինկթընի Հայ Մշակութային Կեդրոնին (Մասաչուսէց) մէջ, Կիրակի, Հոկտեմբեր 20-ին, կէսօրէ ետք ժամը 3:00-ին, տեղի պիտի ունենայ Դոկտ. Յակոբ Մարթին Տէրանեանի, անգլերէն լեզուով լոյս տեսած “Նախագահ Քալվին Քուլիճ եւ Հայ Որբերու Գորգը“ (President Calvin Coolidge and the Armenian Orphan Rug) գիրքին ներկայացումը:
Ծնած Ուստըր 1922-ին, Դոկտ. Յակոբ Մարթին Տէրանեան, զաւակն է Մարտիրոսի եւ Վարդերի: Այս վերջինը Ցեղասպանութենէն ճողոպրած էր եւ կորսնցուցած իր առաջին կողակիցն ու վեց զաւակները, Խարբերդի Հիւսենիկ գիւղէն ներս: Եօթ տարեկանէն, Յակոբ կը հետեւի իր հօր ցուցմունքներուն: Քլարք համալսարանը աւարտելէ ետք, ան կը մասնագիտանայ Փենսիլվանիոյ համալսարանի ատամնաբուժական բաժանումէն ներս, ապա 1951-էն 1953 կը ծառայէ Ամերիկեան ծովուժէն ներս: 1957-ին, ան կը կորսնցնէ իր հայրը եւ իր ահեստէն ներս մեծ յաջողութիւններ կ՛արձանագրէ, յատկապէս աշխատակցելով Մասաչուսէցի “Tufts“ համալսարանէն ներս: Յակոբ կը կրէ իր մօրեղբօր անունը, որ օրին եղած է գորգի մասնագէտ վաճառական եւ օգնած հայ երիտասարդներ, իրենց ուսումը շարունակելու բնագաւառէն ներս:
Հետաքրքրական է անդրադառնալ Տէրանեանի արծարծած այս նիւթին մասին:
Արդարեւ, Հայոց Ցեղասպանութենէն ճողոպրած եւ Լիբանան հասած հայ գաղթականներու բեկորներ` մօտաւորապէս քառասուն հայ ընտանիքներ, կը հաստատուին Լեռնալիբանանի Ղազիր գիւղաքաղաքը: Ամերիկեան նպաստամատոյցը Ղազիրի մէջ կը հաստատէ որբանոց մը ու կը խնամէ չորս հարիւր հայ որբ: Այս որբերուն մեծ մասը, ժամանած է Լիբանանի մէկ այլ շրջանի` Այնթուրայի որբանոցէն, որոնք շատ աւելի դաժան օրեր ապրած էին, օսմանեան հովանիին տակ:
Որբանոցի կողքին, անիկա կը հաստատէ նաեւ հայ դեռատի աղջիկներու գորգագործարան մը, ուր կ՛աշխատին շուրջ հարիւր հայ որբ աղջիկներ: Այս գորգագործարանը կը գործէ տնօրէնութեամբ զուիցերիացի հայասէր տոքթ. “Փափա“ Քիւնցլերի եւ հսկողութեամբ վարպետ Յովհաննէս Թաշճեանի:
Ղազիրի այս որբերը 1924-1925 թուականին 18 ոտք երկարութեամբ եւ 12 ոտք լայնքով գորգ մը կը հիւսեն, եւ 1926ին զայն կը նուիրեն Միացեալ Նահանգներու նախագահին` Քալուին Քուլիճի, որպէս երախտագիտութիւն` Հայկական Ցեղասպանութեան Հայ Որբաշխարհի որբերուն կողմէ` Ամերիկայի ժողովուրդին, որ Ամերիկեան նպաստամատոյցին միջոցաւ մեծապէս օգտակար հանդիսացաւ հայ որբերուն: Հայ որբերը 18 ամիսներ, մերթ ընդ մերթ գործելով` վերջացուցած են այդ գորգին աշխատանքը:
Այս գորգը հիւսուած է չորս միլիոն հանգոյցով, նկարազարդուած է զանազան կենդանիներու պատկերներով եւ կը ներկայացնէ Սուրբ Գիրքի Ադամի պարտէզը:
Նախագահ Քալուին գորգը կը պահէ “Կապոյտ սենեակ“ին մէջ, մինչեւ 1928, իսկ անոր նախագահութեան շրջանէն ետք, իր տանը մէջ կը պահէ գորգը: Իր մահէն ետք գորգը կը մնայ անոր ընտանիքին մօտ, մինչեւ 1983 թուական, երբ գորգը կը վերադարձուի ամերիկեան պետութեան եւ կը զետեղուի պետական շտեմարանի մը մէջ:
Քլինթընի նախագահութեան օրերուն, 1995ին, ամերիկահայ տիկին Մովսէսեան հեռատեսիլի յայտագիրի մը ընթացքին, Ուաշինկթընի նախագահական պալատի “Կապոյտ սենեակ“ին մէջ եւ ներկայութեամբ Առաջին տիկին Հիլըրի Քլինթընի, գորգ մը կը նշմարէ: Այս գորգը տեսնելէ ետք, տիկին Մովսէսեան կը վերյիշէ իր մօրը ամէնօրեայ պատմութիւնը, թէ ինչպէս ան Ղազիրի որբանոցին մէջ, 14 տարեկան հասակին, այլ որբերու հետ գորգ մը գործած է եւ նուիրած Ամերիկայի ժողովուրդին: Տիկ. Մովսէսեան կը վերյիշէ նաեւ մօրը տուած այդ գորգին նկարագրականը: Ան մեծ համոզումով կը պնդէ, թէ իր տեսած գորգը` մօրը նկարագրած նոյն գորգն է: Շուտով կապ կը պահուի տիկին Քլինթընի հետ: Անոր կը տեղեկացուի եղելութեան մասին եւ կը խնդրուի տեսնել այդ գորգը: Ամիս մը ետք, Մովսէսեան ընտանիքը կը հրաւիրուի Ուաշինկթընի նախագահական պալատ` տեսնելու համար գորգը: Տիկին Մովսէսեան իր մօրը` Ամերիկա բերուած 1926ին, ամուսինին եւ այլ բարեկամներու հետ կերթայ եւ կը տեսնէ գորգը: Անոր վրայ եղած արձանագրութիւնները կը փաստեն գորգին մանրամասնութիւնները: Նաեւ նախագահական արխիւներուն մէջ կը գտնուի գորգին պատմականը եւ թէ ի՛նչ պայմաններու տակ անիկա հասած է նախագահ Քալուինի: Այս ձեւով, տիկին Մովսէսեան հոգեկան մեծ գոհունակութիւն կը ստանայ` տեսնելով Հայկական Ցեղասպանութենէն ճողոպրած իր մօրը հետքերը Ամերիկեան նախագահական պալատին մէջ:
Նախապէս, Տէրանեան լոյս ընծայած է հետեւեալ գիրքերը.- 1981-ին` “Hussenig, The Origin, History and Destruction of an Armenian Town“ , 1995-ին` “Worcester Is America, the Story of Worcester՛s Armenians“, 2007-ին “Miracle Man of the Western Front: Dr. Varaztad H. Kazanjian, Pioneer Plastic Surgeon“:
Այս ձեռնարկը կազմակերպուած է գործակցութեամբ “Ամարաս“ եւ Հայ Ուսումնասիրական եւ Հետախուզական (NAASR) հիմնարկներուն:
