«Դրօշակ»-ի Առաջնորդող Յօդուած Դեկտեմբեր 2024 Հայութիւնը ճանապարհում է եւս մէկ մղձաւանջային, եթէ չասենք ողբերգական, տարի: Ունեցանք խաղաղ ճանապարհով տարածքների, դիրքերի հերթական զիջումները: Ապրեցինք այն տագնապով, որ կորուստները կարող էին աւելի մեծ եւ աւելի ճակատագրական լինել, չհաշուած պատերազմի մշտական սպառնալիքը: Ատրպէյճանաթրքական թանտեմը խուսափեց աւելի կոշտ մեթոտներից երբ փափուկ ճնշմամբ անգամ Հայաստանի իշխանութեանը հնարաւոր էր պարտադրել նորանոր զիջումներ: Միւս կողմից կայունութեան պահպանման գործում դեր խաղաց արտաքին ուժերի ու ատեանների ազդեցութիւնը, ինչպէս նաեւ տարածաշրջանային ու աշխարհաքաղաքական գործօնների անուղղակի ներգործութիւնը: Այս ընթացքում աշխարհը փոթորկող քաղաքական մեծ ու փոքր գործընթացներից դուրս քշուած Հայաստանի իշխանութիւնը դռնեդուռ ընկած փորձեց խաղաղութիւն մուրալ անգամ… թուրքերից, հաւատալով կամ իրեն դեռ հաւատացողներին շարունակելով խաբել, թէ «խաղաղութեան պայմանագիրը» կը բերի կայուն եւ վերջնական խաղաղութիւն: Ետ նայելով անցած տարիներին ու տասնամեակներին` ակնյայտ է դառնում, որ ոչ մի պայմանագիր կամ պայմանաւորուածութիւն արգելք չէ Ատրպէյճանի համար նպաստաւոր պահին այն ոտնահարելու համար եւ խարդաւանքի, կեղծիքի, ուժի սպառնալիքի եւ դրա գործադրման ճանապարհով հասնելու իր ուզածին: Եթէ դատենք աղէտաբեր խմբակի իշխանութեան գալու ժամանակահատուածից, երբ Հայաստանը ռազմաքաղաքական յաղթանակների եւ առաւելութիւնների դիրքից գլորուեց մինչեւ խայտառակ պարտութիւնները, ունեցած ռազմական եւ քաղաքական դիրքերի կորուստը, կը տեսնենք, որ Ատրպէյճանի նուաճումներն ու ձեռքբերումներն անմիջականօրէն պայմանաւորուած են եղել նիկոլփաշինեանական ձախողումների, զիջումների, կորուստների եւ յետագայ նահանջների պատրաստակամութեան հետ: Կարելի է 2018 թուականի սահմանագծից սկսած անդրադառնալ, թէ ատրպէյճանական կողմի պահանջները ինչ են եղել եւ մինչեւ ուր են հասել հիմա դրանք: Անգամ 2020 թուականի կանխատեսելի պարտութիւնից յետոյ թշնամի հարեւանը չէր պատկերացնում, թէ հնարաւոր է դառնալու Արցախի ամբողջական զաւթումը: Յիշենք, որ Ատրպէյճան այդ շրջանում ձգտում էր Լաչինի միջանցքի եղած կարգավիճակի դիմաց հասնելու նման կարգավիճակի, այսպէս ասած, Զանգեզուրի միջանցքի պարագայում: Որքան էլ Փաշինեանը փորձի խոյս տալ Արցախը յանձնելու պատասխանատուութիւնից, մինչ նրա «զերոյական կէտից սկսած դիւանագիտութիւնը» Ատրպէյճանի համար անգամ ակնյայտ էր, միջազգայնօրէն Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը ընդունելու փաստը եւ բանակցութիւններն ընթանում էին ազատագրուած միւս տարածքների շուրջ: Հակառակորդի մտքով իսկ չէր անցնում, թէ հնարաւոր կը դառնայ ոչ միայն երկարատեւ պաշարման մէջ պահել անօրինական պատերազմով կիսուած Արցախը, այլեւ զաւթել այն վերջնականապէս` արցախցիներին դուրս մղելով իրենց պատմական հայրենիքից: Աւելին, Ատրպէյճանի զօրքը մխրճուեց Հայաստանի սահմաններից ներս, գրաւեց ռազմավարական առումով կարեւոր դիրքեր ու ճանապարհներ, քանի որ Հայաստանի իշխանութիւնը ոչ միայն հակադարձող քայլեր չձեռնարկեց, այլեւ հանդուրժեց ու լռեց բոլոր ցեղասպանական գործողութիւնների մասին ու, աւելին, սկսեց արդարացնել թշնամու ակնյայտ յանցագործութիւնները: Հ.Հ. իշխանութիւնը 44-օրեայ պատերազմից յետոյ, փաստացի պաշտպանելով հակառակորդի գործողութիւնները, ծպտուն չհանեց այն մասին, որ այդ յարձակումը ղեկավարուել է թրքական գլխաւոր շտապի կողմից, զինուորական մասնագէտների, կռուող ուժի ու ռազմական թեքնիքի տրամադրման հետ միասին: Հայաստանի իշխանութիւնը փաստացի քօղարկեց ու պաշտպանեց Փաքիստանի եւ Իսրայէլի մասնակցութիւնը` 44-օրեայ պատերազմին լռելով ռազմական յարձակման նրանց ունեցած զգալի օժանդակութեան մասին: Հայաստանի իշխանութեան կողմից Արցախը Ատրպէյճանի մաս ճանաչելու փաստն ամենամեծ եւ ժամանակին արուած աջակցութիւնն էր թշնամի երկրի իշխանութիւններին օրինականացնելու համար կատարած յարձակումը, ինչպէս եւ ձեռնարկելու տեղի հայութեան ամբողջական պաշարումը, նոր պատերազմը եւ հայաթափման ոճրագործութիւնները: Ասուածի խօսուն հաստատումն է նաեւ այն իրողութիւնը, որ 2023 թուականի Սեպտեմբերի 18-ի յարձակումից յետոյ եւ արցախահայութեանը բնաջնջման կամ արտագաղթի ցեղասպանական այլընտրանքի առջեւ կանգնեցնելու պահին, Հ՚Հ՚ վարչապետը շտապեց յայտարարել, թէ Արցախի հայութեան ֆիզիքական գոյութեանը ոչինչ չի սպառնում: Հայութեան շահերի՞ց է բխում, թէ՞ թշնամու, երբ Նիկոլ Փաշինեանի իշխանութիւնը Հայաստանում հալածում է իրենց բնական իրաւունքների մասին բարձրաձայնելու արցախահայութեան փորձերը, զրկել է 120 հազար բռնագաղթածների մայր հայրենիքում, որպէս գործօն եւ պարզապէս հայ հաւաքականութիւն ինքնադրսեւորուելու հնարաւորութիւնը: Աւելին, նրանց նկատմամբ ճնշումները, իրաւական եւ այլ սահմանափակումներն ու հալածանքը պատճառ դարձան, որ արդէն մի քանի տասնեակ հազար արցախցի իր համար ապահով հանգրուան չտեսնի Հայաստանը եւ երկրորդ անգամ արտագաղթի հայրենիքից այս անգամ Փաշինեանի ճնշմամբ: Իսկ նրանք, ովքեր մնացել են երկրում, ապրում են իրենց յետագայ ճակատագրի անորոշութեան, հեռանկարի բացակայութեան պայմաններում: Ո՞ւմ շահերից է բխում Արցախի գերեվարուած ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան իրաւունքների պաշտպանութեան հարցում Հայաստանի իշխանութեան բացարձակ անգործութիւնը: Եւ սա արդէն այնքան ակնյայտ համաձայնութեան ու աջակցութեան կեցուածք է Ատրպէյճանի իշխանութիւնների նկատմամբ, որ վերջիններն ուղղակի թքում են Հայաստանի իշխանութեան երեսին` հրապարակայնօրէն առաջարկելով միասին իրականացնել հայ բանտարկեալների դէմ յարուցուած քրէական գործերի քննութիւնը: Կարելի՞ է որեւէ պետութիւն, կամ իշխանութիւն պատկերացնել, որը, թշնամու պահանջին ենթարկուելով, խաղաղ ձեւով երկրի ամենապաշտպանուած սահմանները զիջում է նրան, թոյլ տալով մտնելու բնակավայրեր, երբ չկայ ընդհանուր մօտեցում ողջ սահմանի սահմանազատման ու սահմանագծման վերաբերեալ, եւ դեռ սա ամենամեծ յանցագործութիւնն ու անհեթեթութիւնը չէ: Երկրի իշխանութիւնն ենթարկուելով յարձակող թշնամու պահանջին` տարածքներ է զիջում այն պայմաններում, երբ այդ նոյն թշնամու զօրքը գրաւել է իր երկրի տարածքները, ճանապարհներն ու սահմանները եւ վերադարձնելու ոչ մի մտադրութիւն չունի: Ինչպէ՞ս պէտք է արձագանգի մի պետութեան ղեկավարութիւնը յարձակող հարեւանին, երբ վերջինը նրա երկիրը յայտարարում է իր երկրի Արեւմտեան հատուածը: Իսկ Հայաստանի իշխանութիւնն արդարացնում է Ատրպէյճանին, նրա կեղծիքը հաւասարեցնելով Արեւմտեան Հայաստանի մասին հայ ժողովրդի յիշողութեան հետ: Հայաստանի իշխանութիւնը ոչ միայն արդարացնում, այլեւ ներդաշնակ ձեւով արձագանգում է թշնամու պահանջներին, խօսելով Սահմանադրութեան փոփոխութեան, Աթոմակայանի փակման, միջազգային ատեաններում Հայաստանի բողոքներից հրաժարուելու, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարմանը համաձայնելու եւ բազմաթիւ այլ թուրք ատրպէյճանական պահանջների հետ: 2009 թուականին պատերազմում պարտուած եւ տարածքներ կորցրած Վրաստանի նախագահին Նիկոլ Փաշինեանը նամակով յորդորում է որպէս պարտուած ու անզօր ղեկավար կամաւորապէս հեռանալ իշխանութիւնից, որպէսզի այլ ղեկավարներ կարողանան երկիրը դուրս բերել ճգնաժամից: Ի՞նչ է անում այսօր նոյն Փաշինեանը, երբ երկիր է կորցրել, ունակ չէ պաշտպանելու Հայաստանի սահմանները, փլուզման է հասցրել բանակը, իսկ ինքը սարսափած է թշնամի հարեւաններից եւ անառարկելիօրէն կատարում է նրանց պահանջները: Հայաստանի ղեկավարը հեծանիւ է քշում, երկրում եւ երկրից դուրս զբաղուած է անձնական հաճելի գործերով, ինչպէս եւ նախապատրաստւում է արտահերթ ընտրութիւնների: Իշխանութիւնը պահելու հարցը գլխաւոր ու հիմնականն է նրա համար, իսկ երկրի ճակատագիրը, արտաքին յարաբերութիւններն ու քաղաքական կողմնորոշումների հարցերը իր փոխարէն որոշում են ուրիշները: Եւ որովհետեւ արտաքին շահագրգիռ ուժերն են որոշում Հայաստանի իշխանութեան անելիքը, այդ անելիքը չի բխում հայոց պետականութեան եւ հայ ժողովրդի շահերից: Իշխանութեան պահանջով սահմաններից դուրս են գալիս տասնամեակներով այն պաշտպանած դաշնակից երկրի զինուած ուժերը, ինչպէս եւ ծրագրուած է դուրս գալը ռազմական հզօր դաշինքից: Հայաստանի իշխանութիւնը խօսում է Եւրասիական տնտեսական միութիւնից դուրս գալու մասին, երբ այս ուղղութեան վրայ է կողմնորոշուած իր հիմնական առեւտուրը, այստեղից է Հայաստանը ստանում իր ելեկտրուժը, հիմնական մթերքը, նիւթական հսկայական փոխանցումները եւ այլն: Արտաքին յայտնի ուժերին իհարկէ չի յուզում, թէ ինչ կը կատարուի հայ ժողովրդի հետ եթէ Հայաստանի ոչ բարեկամական քայլերին իր դաշնակիցները պատասխանեն համարժէքօրէն, իսկ Փաշինեանը պատկերացնո՞ւմ է այդ հետեւանքները, թէ հրահանգողներին նրա կարծիքը չի հետաքրքրում: Իշխանութիւնների տէրերը երկիրը մղում են կործանման Անդրկովկասը ռուսական ազդեցութիւնից դուրս բերելու եւ թուրք-ատրպէյճանական ենթակայութեան տակ դնելու համար: Հայաստանի իշխանութիւնը կարելին անում է այս ծրագրում իրեն վերապահուած դերակատարութիւնն իրականացնելու համար, միայն թէ մնայ իշխանութեան ղեկին, անկախ նրանից, թէ ինչպիսի Հայաստան կը մնայ: Իշխանութիւնն ու նրա առաջնորդը բոլորից լաւ գիտեն, թէ որքան պետական յանցագործութիւններ են կատարել եւ անասնական վախ ունեն իշխանափոխութիւնից: Բայց նոյն աշխարհը փոխւում է եւ ոչ միշտ` ի օգուտ քաղաքական դրածոների, ու անորոշ հեռանկարը վերջինններիս գցում է ջղացնցման մէջ: Այս իմաստով 2025 թուականը կարող է դառնալ ճակատագրական փոփոխութիւնների տարի: Իսկ ո՞րն է հայրենի պետականութիւնը ճակատագրական փորձութիւններից փրկելու հարցում ազգային ուժերի դերը: Ակնյայտ է, որ մեր գլխաւոր խնդիրը մենք ենք` հայ ժողովուրդը, որը, կամ հետեւելով նիկոլփաշինեանական հաւաքական անպատասխանատուութեան քարոզին երկրի հետ կը գնայ կործանման, կամ ճիգ կ'անի փրկելու իրեն ու երկիրը: Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անդամ Վահան Յովհաննիսեանը յաճախ տագնապով կրկնում էր հետեւեալ միտքը․«համատարած անկումի այս ընթացքով կարող ենք հասնել անվերադարձութեան կէտին, որտեղից ետ գալ այլեւս հնարաւոր չի լինի»: Հայ ժողովուրդը, ազգային ուժերի առաջնորդութեամբ կը կարողանա՞ արդեօք անդունդից ետ վերադարձնել երկիրը: Իսկ ազգային ուժերը կը ներկայացնե՞ն արդեօք պայքարի ճանապարհային քարտէս եւ վերափոխման ծրագիր, ինչը վերջապէս կը համոզի ժողովրդին գնալու նրանց ետեւից: Հաւատանք սեփական ուժերին, հաւատանք որ պայքարը լինում է եւ՛ ծանր, եւ՛ երկարատեւ ու չի սահմանափակւում հրապարակներում գոռալով, եւ որ պայքարի ծրագրուած ընթացքը կ՛ուրուագծի յաղթանակի ճանապարհը: Հաւատանք ինքներս մեզ, ամուր հաւատով եւ պատասխանատուութեան յանձնառութեամբ մուտք գործենք 2025 թուական: *
