1
0
Վերջին շաբաթներու կիզակէտն է սահմանամերձ Տաւուշի մարզը, որ իր կարգին վտանգի տակ կը գտնուի։ Գիւղեր կրնան յանձնուիլ Ատրպէյճանին, ներկայ Հ․Հ․ ղեկավարութեան կողմէ։
Արցախի նման, այս շրջանն ալ հարուստ է հայրենի ժառանգութեամբ։
Ոսկեպար գիւղը կը գտնուի Տաւուշի մարզի Իջեւան-Նոյեմբերեան մայրուղիի ձախ եզրին` ծովի մակերեսէն 740-920 մեթր բարձրութեան վրայ: Անուան մասին վկայութիւններ չկան եւ կարելի է միայն ենթադրել, որ ան ունի հազարամեակներու վաղեմի պատմութիւն: Հայաստանի մէջ ոսկի արմատով կան նաեւ այլ գիւղեր` Ոսկեբակ (Վան-տոսպ գաւառ), Ոսկեվազ եւ Ոսկեւատ` (Արագածոտնի մարզ) եւ Ոսկեւան, որ նոյնպէս կը գտնուի Տաւուշի մէջ` Ոսկեպարէն ոչ հեռու:
Գիւղին հիւսիսը կը գտնուի Բաղանիսը, հարաւ` Աճարկուտը, իսկ հարաւ-արեւելքը` Կիրանց գիւղը:
Խորհրդային շրջանին Վերին Ոսկեպարը կը գտնուէր Տաւուշի մարզի սահմանամերձ Ոսկեպար գիւղի հարեւանութեամբ: Խորհրդային տարիներուն ազերիներով բնակեցուած գիւղը այժմ դատարկուած է, բայց տարածքը կարեւոր նշանակութիւն ունի հայաբնակ Ոսկեպարի համար:
Ոսկեպարով է որ կ՛անցնի Մ 16 միջպետական նշանակութեան միջազգային ճանապարհը, որ համայնքը կը կապէ Նոյեմբերեանին, ապա կը շարունակուի դէպի Վրաստանի սահման: Ճանապարհի մէկ կողմը հայկական Ոսկեպարն է, իսկ միւս կողմը սահմանային տարածքներն են։
Շրջանը ունի դարերու պատմութիւն եւ հարուստ է պատմամշակութային յուշարձաններով: Բնութիւնը գեղեցիկ է, կազմուած է մեծաւ մասամբ անտառապատ լեռներէ, իսկ մօտակայքը կը հոսի համանուն գետը:
Գիւղի արեւելեան եւ արեւմտեան կողմերուն կը գտնուին Վերին Ոսկեպարն ու Ներքին Ոսկեպար նախկին բնակավայրերը, որոնց տարածքը պատմամշակութային առումով անմիջականօրէն կապուած է Ոսկեպար գիւղի հետ:
Ոսկեպարի յայտնի պատմական յուշարձաններէն են Բերդավանքը, Սուրբ Աստուածածին տաճարը, Բերդ-աշտարակը, Ջուխտակ Եղցի վանքը եւ Ոսկեպարի հին կամուրջը:
Ստորեւ, հետաքրքրական տեղեկութիւններ քաղուած Սամուէլ Կարապետեանի «Ոսկեպարի պատմական յուշարձանները» գիրքէն:
Բերդավանք
Բերդավանքը հայ քաղկեդոնական վանական համալիր մըն է, հիմնուած է 13-րդ դարաշրջանին: Ան շարունակ եղած է հոգեւոր նշանակալի կեդրոն: Կը գտնուի Ոսկեպար գիւղէն 6 քլմ․ արեւմուտք` համանուն գետի ձախակողմեան հատուածին մօտ, ծովի մակերեսէն 1054 ․մ բարձրութեան վրայ:
Վանական համալիրը կազմուած է կեդրոնագմբէթ եկեղեցիէ մը, իսկ ամբողջ տարածքը պաշտպանուած է բազմանկիւն պարիսպի պատերով:
Սուրբ Աստուածածին Տաճար
Ոսկեպարի այս ճարտարապետական բացառիկ արժէքներով եւ յօրինուածքով տաճարը կը գտնուի Ոսկեպար գիւղէն 400 մեթր հիւսիս-արեւելք: Կառուցուած է աւազակիրով եւ սրբատաշ քարերով: Տաճարը առանձնայատկութիւն մը ունի, որ կը բնորոշէ եօրերորդ դարաշրջանի շարք մը յուշարձաններուն: Աղօթասրահը քառակուսի է, ուր երկրի չորս կողմերու ուղղութիւններով կիսաշրջան խորաններ կան։
Վեղարն ու բոլոր լանջերը պատուած են կիսագլանաձեւ աւարտուող ծածկասալերով: Եօրերորդ դարաշրջանի բնորոշ տաճարներու նման, այստեղ ալ նոյնպէս բեմը ցած է: Աւագ խորանի արեւելեան եւ արեւմտեան հատուածները իւրայատուկ են: Մուտքերը բացուած են հարաւային եւ արեւմտեան ճակատներէն: Լուսաւորութիւնը կ՛ապահովուուի երեք ճակատներէն։ Իսկ ից եւ արեւելեան ուղղութեամբ բացուած լուսամուտները ունին մէկական աւանդատուն:
Արտաքին յարդարանքին մէջ յիշատակելի են լուսամուտներու քանդակազարդ պսակները եւ շքամուտքերը, ուր ներկայ են ձուկի պատկերներ:
Տաճարի մասին առաջին գրաւոր վկայութիւնները կատարած է բանահաւաք Ս. Քամալեանը: Իսկ աւելի ուշ կառոյցի ճարտարապետական եւ յօրինուածքային առանձնայատկութիւնները ուսումնասիրած են պատմաբան Ս. Տէր-Աւետիսեանը, հնագէտ Եաքոպսոնը, ճարտարապետ Գ. Շախկեանը, իտալացի արուեստաբան եւ ճարտարապետ Փիեթրօ Կունէոն եւ այլք:
Բերդ-Աշտարակ
Միջնադարեան պաշտպանական նշանակութեան Բերդ-աշտարակը կը գտնուի էՈսկեպար գիւղէն 5 քլմ․ դէպի արեւմուտք` համանուն գետի ձախ կողմէ, ծովի մակերեսէն 802 մեթր բարձրութեան վրայ: Այն բնակելի շինութիւն է, որ ունի քառակուսի յատակագիծ:
Քառայարկ է, որոնցմէ մին նկուղային է, միւս երեքը` բարձր: Կառուցուած է կրաշաղախով համակցուած անմշակ քարէ եւ թրծուած աղիւսէ: Ինչպէս կարելի է նկատել Բերդավանքի նման, այստեղ ալ նոյնպէս պատուած աղիւսները ջրաներկով պատուած են: Աշտարակ ունի զոյգ մուտքեր` մէկը հիւսիսային կողմէն, միւսը` հարաւային:
Ոսկեպարի Բերդ-աշտարակը 13-րդ դարաշրջանին շինուած է եւ կ՛ըսուի, թէ ան եղած է հայ քաղկեդոնական դաւանանքի պատկանող հայ իշխանի մը: Յուշարձանի առաջին գրաւոր յիշատակութեան հեղինակը Մակար եպիսկոպոսն է:
Ջուխտակ Եղցի վանք
Այսինքն զոյգ եկեղեցիներ, սակայն ժողովրդական անուանը հակառակ, այս վանքը կը ներկայացնէ չորս պատմամշակութային կառոյց` երեք եկեղեցի եւ մէկ մատուռ: Բոլոր կառոյցները դասաւորուած են փոքր հեռաւորութիւններու վրայ, հիւսիս-հարաւ ուղղութեամբ:
Եկեղեցիներէն ամենամեծը կիսաւէր է, իսկ միւս երկուքն ու մատուռը` մինչեւ օրս կանգուն: Կառուցողական առանձնայատկութիւններն ու ճարտարապետական պատրաստութիւնները երեք եկեղցիներու պարագային ալ նոյնն են: Եկեղեցիները կառուցուած են հիմնականում անմշակ, տեղ-տեղ կոփածոյ քարով եւ կրաշաղախով:
Մուտքը միակն է, որ կը գտնուի արեւմտեան կողմ, ուր կը լուսաւորուին երկու խորանները։
Իրենց յարդարանքով աչքի կ՛իյնան եկեղեցւոյ արեւմտեան ճակատի որմի մէջ ամրացուած երեք գեղաքանդակ խաչքարերը: Եկեղեցին ճարտարապետական առումով չարժանանար իւրայատուկ ուշադրութեան, սակայն իւրայատուկ է իր ժառանգութեամբ։
Համալիրի երկրորդ եկեղեցին կը գտնուի առաջինէն 4-5 մեթր դէպի հարաւ: Ան յիշատակելի է իր լուսամուտներու եզրերով ձգուող գեղաքանդակներով, ինչպէս նաեւ արձանագիր խաչքարերով:
Երրորդ եւ ամենէն աւելի ընդարձակ եկեղեցին կը գտնուի նախորդէն երեք մեթր հեռաւորութեան վրայ` դէպի հարաւ: Ի տարբերութիւն միւս եկեղեցիներուն, տանիքը ամբողջովին փուլ եկած է: Միակ բացուած մուտքը արեւմտեան կողմէն է, որուն կից կը գտնուի ուղղանկիւն յատակագծով աւանդատունը:
Համալիրի վերջին կառոյցը թաղապատ ուղղանկիւն յատակագծով փոքրիկ մատուռն է: Ան մեկուսացած կը թուի ըլլալ միւս երեք եկեղեցիներէն եւ գտնւում անոնցմէ քսան մեթր դէպի հարաւ: Ի տարբերութիւն եկեղեցիներու, այս մատուռը ունի գեղաքանդակ խաչքար: Ստորին հատուածին մէջ կը գտնուին արձանագրութիւններ, որոնք կը պարունակեն կարեւոր պատմական տեղեկութիւններ:
Ոսկեպարի հին կամուրջ
Հին կամուրջը կը գտնուի Ոսկեպար գիւղի համանուն գետի` ծովի մակերեսէն 822 մեթր բարձրութեան վրայ: Իր կառուցողական առանձնայատկութիւններէն է քարերու շարուածը, որ կու գայ 13-րդ դարաշրջանէն:
Կամուրջը ունի 6.40 մեթր բարձրութիւն, 3 մեթր լայնք, իսկ երկայնքը՝ 7.70մեթր: Հաշուի առնելով կամուրջի լայնութիւնը, ըստ երեւոյթին, ան նախատեսուած չէ եղած սայլերու կամ կառքերու փոխադրութեան համար: Չունենալով եզրապատեր, ան առաւել յատկացուած է հետիոտներուն եւ հեծեալներուն: Կամուրջը կառուցուած է տեղական անմշակ քարով եւ կրաշաղախով եւ ունի փռուած, անկանոն կամարի տեսք:
