0
0
Րոտ Այլընտի Ուորուիք շրջանի »Քրաուն Փլազա« պանդոկին մէջ, տեղի ունեցաւ Ա.Մ.Ն. Արեւելեան շրջանի Հայ Դատի յանձնախումբի կազմակերպած մեծարանքի հանդիսութիւնը, աւելի քան երկու հարիւր ներկաներու մասնակցութեամբ:
Ներկաներ համախմբուած էին այս ձեռնարկին, որուն պաշտօնական ընթրիքի երեկոյէն առաջ, կատարուեցաւ աճուրդ: Այս առթիւ, գոյացաւ կոկիկ գումար մը: Նաեւ կատարուեցան նուիրատուութիւններ, որոնք փոխանցուեցան Հայ Դատի Յանձնախումբի անձեռնմխելի հիմնադրամին: 
Պաշտօնական ընթրիք-մեծարանքի ձեռնարկը բացուած յայտարարեց, օրուան հանդիսավար՝ Սթեֆընի Քիլեան, որ հրաւիրեց Ռոտ Այլընտի պատասխանատու դատախազ՝ Հայկանուշ Պետրոսեանը՝ պաշտօնապէս բացուած յայտարարելու երեկոն: Պետրոսեան, հպարտօրէն իբրեւ հայ եւ Հայ Դատի աշխատանքներուն բարեկամ, խօսք առնելով շեշտեց թէ հետեւողական եւ անաչառ աշխատանքն է, որ դուռ կը բանայ յաջողութիւններու: Նաեւ, ան հպարտութեամբ անդրադարձաւ թէ, Րոտ Այլընտի մէջ, որքան համակրանք եւ յարգանք պարտադրած է տեղւոյն հայ գաղութը: Ապա, խօսքը տրուեցաւ Ուորուիքի քաղաքապետ Սքաթ Աւետիսեանին, որ իր կարգին, յայտնեց թէ երախտապարտ է իր հայութեամբ եւ միշտ ալ ամրօրէն, կառչած պիտի մնայ իր արմատներուն, դառնալով տիպար ամերիկահայ մը:
»Հաւաքաբար միշտ պիտի գործակցինք, ի շահ Միացեալ Նահանգներուն եւ ի շահ հայութեան: Հպարտ ենք ամերիկահայ ըլլալով եւ մի°շտ հպարտ՝ Հայ Դատի եւ Հայոց Ցեղասպանութեան համար աշխատանք տանելու…«, ըսաւ Աւետիսեան, որուն խօսքէն ետք, բեմ հրաւիրուեցաւ Տիկին Տեպըրահ Բճոճեանը, մեներգելու Ա.Մ.Ն.-ի եւ Հայաստանի քայլերգները:
Հայ Դատի յանձնախումբի նախագահ Քէն Խաչիկեան, խօսք առնելով, յայտնեց թէ Հայ Դատի հետեւողական աշխատանքը իրագործելու համար, կարիքը կայ ամէն հայու մասնակցութեան, ինչպէս նաեւ՝ բոլոր անոնց, որոնք ճշմարտութեան եւ արդարութեան կողմնակից են: Այդ անարդարութիւնը կարելի չէ եւ պէտք չէ շարունակուի: Մենք պէտք է ընենք ամէն բան մեր կարողութեան սահմաններուն մէջ՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումն ու արդարութիւնը վերականգնելու համար: Խաչիկեան ըսաւ թէ ցեղասպանութիւնը եւ հայրենիքի կորուստը տարիներ շարունակ աննկատ անցաւ միջազգային համայնքին կողմէ, մինչեւ որ հայ ժողովուրդը, քաղաքական կուսակցութիւններուն առաջնորդութեամբ, բարձրացաւ բնաջնջումի եւ պարտութեան արհաւիրքէն եւ պայքարեցաւ վերատիրանալու համար իր իրաւունքներուն:
»Ասոր անմիջական արդիւնք՝ Հայոց Ցեղասպանութիւնը միջազգայնօրէն ճանչցուած իրադարձութիւն մըն է եւ երբեք՝ մոռցուած պատմութիւն…« եզրակացուց ան:
Ապա, օրուան պատգամը փոխանցեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արեւելեան Ա.Մ.Ն. Առաջնորդարանը ներկայացնող քհնյ. Պետրոս Շիթիլեանը (Սփրինկֆիլտի »Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ« եկեղեցւոյ հովիւ): Ան յայտնեց թէ Հայ Դատի համար գործելու եւ աշխատանքը իրականացնելու համար կարիքը կայ ամէն հայորդիի մասնակցութեան, ինչպէս նաեւ՝ բոլոր անոնց, որոնք ճշմարտութեան եւ արդարութեան կողմնակից են: Ապա, անոր աղօթքէն ետք, տեղի ունեցաւ ընթրիքը, որուն ընթացքին ցուցադրուեցաւ տեսաերիզ մը, անցնող տարեշրջանի կատարուած աշխատանքներուն առնչութեամբ: Այս տարուան »Վահան Քարտաշեան շքանշան«ը, ստացաւ, տարիներ շարունակ Հայ Դատի աշխատանքներուն, թէ ազգային այլ բնագաւառներէն ներս, աշխատանք տարած Թաթուլ Սոնենց Փափազեան:
Նախքան, շքանշանը փոխանցուիլը, Դոկտ. Տիգրան Խալիկեան ներկայացուց Սոնենց Փափազեան մարդը եւ վեր առաւ անոր կատարած ներդրումը, տասնեակ տարիներու ընթացքին, սկսելով իր ծննդավայր՝ Եգիպտոսէն մինչեւ Նոր Աշխարհ՝ Միացեալ Նահանգներ: »19 տարեկանիս երբ առաջին անգամ ըլլալով, Հ.Յ.Դ.-ի շարքերէն ներս մուտք գործեցի, զիս դաստիարակած էին թէ կեանքիս մէջ միայն պիտի տամ եւ երբեք չառնեմ:…Ահաւասիկ 82 տարեկանիս, կը շարունակեմ տալ, առանց առնելու: Այսպէս է մեր դաստիարակութիւնը«, ըսաւ Սոնենց Փափազեան, հանդարտօրէն փոխանցելով իր պարզ ու յստակ ապրումները: Երկար եւ յոտնկայս ծափահարութիւններէ ետք միայն, ան հեռացաւ բեմահարթակէն, դարձեալ շնորհակալութիւն յայտնելով:
Վահան Քարտաշեան (1883-1934) եղած է փաստաբան մը, որ շատ սուղ վճարած է Հայկական Ցեղասպանութիւնը կանխարգիլելու իր փորձերուն գինը:
Արդարեւ, Միացեալ Նահանգներու քաղաքացի Քարտաշեան 1908 թուականէն մինչեւ իր մահը (1934) պայքարած է մարդկութիւնը յուզող հիմնական հարցերով: Քարտաշեան Հայոց Ցեղասպանութենէն ինը ամիս առաջ նամակ մը յղած է Միացեալ Նահանգներու պատերազմի նախարար Լինտսէյ Կերիսընին՝ ըսելով, թէ թրքական կառավարութեան ծրագիրներուն մասին տեղեկութիւններ ունի, եւ թէ՝ թուրքերը կրնան շատ մեծ վնասներ հասցնել Օսմանեան կայսրութեան քրիստոնեայ քաղաքացիներուն, եթէ արտաքին հզօր ուժ մը չմիջամտէ. սակայն Կերիսըն օրին կարեւորութիւն չէ ընծայած Քարտաշեանի ազդարարութեան:
Նաեւ պարգեւատրուեցաւ հայասէր ծերակուտական եւ տարիներ շարունակ Հայ Դատին ի նպաստ պայքար մղած Թէտ Քէնէտի (յետ մահու): Ան տասնեակ տարիներ շարունակ թիկունք կանգնած էր Հայ Դատի աշխատանքներուն եւ ճիգ թափած, որ պատշաճօրէն ճանչցուի Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Այս առթիւ, Քէնէտիի զաւակը՝ Փէթրիքը, որ անձնական պատճառներով, ստիպողաբար այլ ձեռնարկի մը պիտի մասնակցէր, յատուկ նամակ մը յղած էր Հայ Դատի յանձնախումբին, շնորհակալութիւն յայտնելով, յետ մահու »Ազատութեան Շքանշան«ով պատուելու, Հայոց Եղեռնի հարցը արծարծած եւ պաշտպանած՝ ծերակուտական Քէնէտին:
Նաեւ ներկայ էին քոնկրէսական Տէյվիտ Սէսիլին (Դեմոկրատական, Ռոտ Այլընտ) եւ ծերակուտական Շելտըն Ուայթհաուզ (Դեմոկրատական, Ռոտ Այլընտ): Այս վերջինը ստացաւ Թէտ Քէնէտիի ի յիշատակ յուշանուէրը: Ան իր խօսքին մէջ ըսաւ.-
»46 տարի շարունակ Թէտ Քէնէտի պայքարեցաւ ի նպաստ Հայ Դատին, սկսելով Հայոց Ցեղասպանութենէն մինչեւ Արցախի հիմնահարցը«:
Արեւելեան Ա.Մ.Ն.-ի Կեդրոնական Կոմիտէի անունով խօսք առաւ Ճորճ Աղճայեան, որ առաջին հերթին յայտնեց թէ Րոտ Այլընտն ու Փրովիտենսը իրեն համար հաճելի յիշատակներ կը յիշեցնեն, ապա ան անդրադարձաւ Հայ Դատի գծով կատարուած աշխատանքներուն, ստեղծուած գործելաոճին, կատարուած եւ կատարուելիք գործընթացին մասին:
Շատ աւելի մանրամասն զեկուցեց Փրովիտենսի Հայ Դատի յանձնախումբի գործիչներէն՝ Սթիւ Մեսրոպեան, որ ըսաւ թէ Միացեալ Նահանգներու եւ ընդհանրապէս աշխարհասփիւռ Հայ Դատի յանձնախումբերու ծաւալուն ու անխոնջ պայքարը, նշանակալի հանգրուան մը բոլորած է Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի նկատմամբ, հակառակ ամերիկեան եւ արեւմտեան աշխարհի կառավարութեանց, ցարդ որդեգրած խուսափողական եւ ու համոզիչ քաղաքականութեան: Ան նաեւ յայտնեց թէ որքան տարիները կը թաւալին, այնքան կը ծանրանայ աշխատանքն ու աշխատելաձեւը: 
Մեսրոպեան նկատի առնել տուաւ թէ, պայմաններու բերմամբ կարգ մը նահանգներէ ներս տկարացած են գաղութները, իսկ փոխարէն այլ գաղութներ ներս, որոնց կարգին՝ Ֆլորիտա, մեծ յառաջդիմութիւն արձանագրած, ուր պէտք է որ աշխատանք տարուի:
Ձեռնարկը աւարտեցաւ տէրունական աղօթքով, որուն մատուցումը կատարեց տեղւոյն հովիւ Աւագ քհնյ. Կոմիտաս Պաղսարեան:
