0
0
Հայաստանի վարչապետը 2022 թուականի յունուարի 24-ի հարցազրոյցում իրեն թոյլ է տուել պնդումներ, որոնք մի կողմից խեղաթիւրում են պատմական փաստերը, միւս կողմից` գրեթէ նոյնութեամբ կրկնում ազրպէյճանաթուրքական թեզերը, որոնց դէմ Հայաստանի Հանրապետութիւնը եւ Հայ դատի յանձնախմբերի ու գրասենեակների համաշխարհային ցանցը տեւական ժամանակահատուած արդիւնաւէտ պայքար են մղել: Ներկայումս չափազանց ցաւալի է Հայաստանի գործադիր իշխանութեան ղեկավարի շուրթերից լսել թշնամական թեզերի կրկնութիւնը:
Ի թիւս բազմաթիւ թշնամահաճոյ պնդումների, Փաշինեանը յայտարարել է, թէ «Հայաստանի Հանրապետութիւնը երբեք Հայ դատի քաղաքականութիւն չի վարել», իսկ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացը գլխաւորապէս համարել է սփիւռքեան գործունէութեան արդիւնք:
Հայ դատ ասելով` Փաշինեանը տուեալ դէպքում, հաւանաբար, նկատի ունի Հայոց ցեղասպանութեան պահանջատիրութեան հարցը` դիտաւորութեամբ մոռացութեան մատնելով այն փաստը, որ 1921 թուականի Կարսի պայմանագիրը, որը միջազգային իրաւունքի տեսանկիւնից առ ոչինչ է, ցայսօր ընդունուած չէ Հայաստանի Հանրապետութեան կողմից որպէս Հայաստան-Թուրքիա սահմանի իրաւական հիմք: Այդ մասին է վկայում 2009 թուականի հոկտեմբերի 10-ին հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանի ուղերձում կատարուած հետեւեալ հաստատումը. «Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ առկայ սահմանների հարցը ենթակայ է լուծման միջազգային իրաւունքի համաձայն: Արձանագրութիւնները դրանից աւելի ոչինչ չեն ասում»: Աւելին` ցիւրիխեան արձանագրութիւնների սահմանադրականութեան վերաբերեալ Հայաստանի Հանրապետութեան Սահմանադրական դատարանի 2010 թուականի յունուարի 12-ի որոշմամբ` Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ սահմանը նշւում է որպէս «փաստացի սահման»:
Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին նուիրուած միջոցառումները համակարգող պետական յանձնաժողովի կողմից կազմուած եւ 2015 թուականի յունուարի 29-ին Ծիծեռնակաբերդում ներկայացուած` Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի համահայկական հռչակագիրը եղել եւ մնում է Հայոց ցեղասպանութեանն առնչակից հանգամանքների եւ յառաջիկայ անելիքների վերաբերեալ համազգային եզակի փաստաթուղթ, որն իր համընդգրկունութեամբ եւ ընդունուածութեան համախոհութեամբ ցայսօր էլ շարունակում է բարձր արժէք ունենալ:
Պէտք է արձանագրել նաեւ այն փաստը, որ եթէ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացը գլխաւորապէս եղել է սփիւռքեան կառոյցների գործունէութիւն, այդ գործունէութեան արդիւնաւէտութիւնը բազմապատկուել է այն ժամանակ, երբ Հայաստանի օրուայ իշխանութիւնները սատարել են այդ գործին` 1990 թուականի օգոստոսի 23-ին որդեգրուած Հայաստանի անկախութեան հռչակագրով ստանձնուած յանձնառութեան համապատասխան:
Ինչ վերաբերում է Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման վերաբերեալ` Հայաստանի այս իշխանութիւնների կողմից կառավարութեան գործունէութեան ծրագրին կատարուած անընդհատական յղումներին, ապա պէտք է նկատել, որ Հայաստանի կառավարութեան 2021-2026 թուականների ծրագրում նշուած է. «Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը կառավարութիւնը ծառայեցնելու է ոչ թէ տարածաշրջանային լարուածութեան աճին, այլ ընդհակառակը` տարածաշրջանի լիցքաթափման նպատակին»: Հարց է առաջանում` ինչպէ՞ս է հնարաւոր Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը համադրել Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների զարգացմանը: Պէտք է նաեւ ուշադրութեամբ նկատել, որ ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը կառավարութեան ծրագրում չի ներկայացւում իբրեւ գործընթաց, ինչը խօսում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգից ճանաչման գործընթացը դուրս բերելու մասին:
Հայաստանի վարչապետը չի խորշել նաեւ խիստ վտանգաւոր յայտարարութիւններ անել արցախեան հիմնախնդրի վերաբերեալ:
Ցաւում ենք, որ Հայաստանի վարչապետը կա՛մ այնքան անպատրաստ է, որ չգիտի, կա՛մ միտումնաւոր խեղաթիւրում է ինքնորոշման իրաւունքի եւ տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի յարաբերակցութիւնը միջազգային իրաւունքում: Ինքնորոշման իրաւունքի եւ տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի յարաբերակցութեան վէճն առաւել յստակեցուել է Արդարադատութեան միջազգային դատարանի` միջազգային իրաւունքի շրջանակում Քոսովոյի կողմից անկախութեան միակողմանի համապատասխանութեան վերաբերեալ 2010 թուականի յուլիսի 22-ի խորհրդատուական որոշմամբ: Աւելի չխորանալով այդ որոշման իրաւաքաղաքական ծալքերի մէջ` միայն նշենք, որ դատարանն ուղղակի արձանագրել է` «տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի կիրառման ոլորտը սահմանափակւում է ճանաչուած պետութիւնների յարաբերութիւնների ոլորտով»: Որպէս եզրակացութիւն` դատարանն ընդունել է, որ միջազգային իրաւունքը չի արգելում անկախութեան միակողմանի հռչակումները:
Աւելի՛ն, Մ․Ա․Կ․-ի կանոնադրութեամբ սահմանուած` իրաւունք եւ սկզբունք հասկացութիւնները միմեանցից տարբերւում են, եւ սկզբունքները միտուած են իրաւունքների ապահովութեանը, ոչ թէ հակառակը: Հետեւաբար, տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքը եւ ինքնորոշման իրաւունքը միմեանց հակադրուել չեն կարող, իսկ Արցախի Հանրապետութեան եւ Ատրպէյճանի Հանրապետութեան միջեւ տարածքային ամբողջականութեան հարց առաջանալ առհասարակ չի կարող, քանի որ, ինչպէս արձանագրել է Արդարադատութեան միջազգային դատարանը, տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքը կարող է կիրառուել միմեանց ճանաչած երկու պետութիւնների միջեւ յարաբերութիւններում:
Այսպիսով, փոխանակ օգտուելու Թուրքիայի եւ Ազրպէյճանի հետ յարաբերութիւններում հայկական կողմի դիրքերն ամրապնդող առարկայական հանգամանքներից, Հայաստանի իշխանութիւնները, անկարող լինելով դա անել, ամբողջապէս տրուել են ազրպէյճանա-թուրքական թեզերի ամօթալի կրկնութեանը, իսկ Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների հաստատման գործընթացում բաւարարել են թուրքական յայտնի նախապայմանները:
Հ․Յ․Դ․ Հայ դատի աշխարհասփիւռ կառոյցը, անկախ Հայաստանի իշխանութիւնների պարտուողական ու ամօթալի դիրքորոշումներից, շարունակում է մեր ժողովրդի իրաւունքների պաշտպանութիւնը` այն վստահութեամբ, որ այդ իրաւունքների պաշտպանութիւնը չի կարող պայմանաւորուած լինել անցողիկ եւ ապաշնորհ իշխանութիւնների գոյութեամբ:
Հ․Յ․Դ․ ԲԻՒՐՈՅԻ ՀԱՅ ԴԱՏԻ
ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ
25 Յունուար 2022
