0
0
Յ. Պ.
Ամէն օր, երբ հեռատեսիլէն կը լսեմ խօսուած հայերէնը, երբ հետաքրքրութեամբ կը կարդամ մամուլը, պարտուածի եւ նահանջողի տագնապ կ’ապրիմ, ոչ թէ խօսքի բովանդակութեան հարցով, ռազմական կամ քաղաքական, այլ՝ հայերէնի դէմ ի գործ դրուող հաւաքական նախայարձակման, ինչպէս կ’ըսեն՝ ագրեսիայի:
Հոգեմաշ համբերութեամբ, լսածէս եւ կարդացածէս կ’առնձնացնեմ հայերէնի մէջ հնչած եւ տպուած այն բոլոր բառերը, որոնք կը խարանեն հայոց բազմադարեան ազգային լեզուն: Այդ աւերող աշխատանքը կը կատարեն երկրի այս կամ այն ձեւով բոլոր գոյներու ուսումնական խաւը, ինչպէս «արդիականութեամբ» կ’ըսեն՝ էլիդան:
Եւ ոչ միայն էլիդան, այլ նաեւ զայն կապկող բոլոր տեսակի թեթեւսոլիկները: Լսածներէս եւ կարդացածներէս առանձնացուցած եմ 1500 բառ, ցանկ՝ որ դեռ կրնայ աճիլ:
Հետաքրքրական պիտի ըլլար գիտնալ, թէ միջին քաղաքացին արտայայտուելու համար քանի բառի պէտք ունի: Ֆրանսական ուսումնասիրութիւն մը, ի հարկէ ֆրանսացիին համար, կ’ըսէ.
Երկրորդական վարժարանի աշակերտ մը կը գործածէ միջին հաշուով 800էն 1600 բառ, իսկ միջին չափահաս քաղաքացին՝ շուրջ 3000 բառ:
Հայերէնի մէջ ներածուած եւ հայերէն տառերով գրուող աւելի քան 1500 օտար բառերը հայերէնի ձեւազեղծման եւ անհետացման նպաստող ներխուժման բանակ են, որ հայը իր երկրին մէջ պիտի դարձնէ օտարաբարբառ: Այս հարցը միթէ՞ ազգային անվտանգութեան խնդիր չէ: Մեր երկրի բոլոր գոյներու վերնախաւը, էլիդան, ինք մեղսակից եւ մասնակից է այս նախայարձակման: Մեր ազգային նկարագրին եւ զայն ցարդ պահած լեզուի ժառանգութեան դէմ գործող դուրսէն թշնամիներ չկան, թշնամին ներսէն է, անպատասխանատոուութեամբ մենք ենք մեր ինքնութեան եւ ժառանգութեան դէմ գործող թշնամին:
Թեթեւսոլիկութեամբ: Բանգիտութեամբ: Կեղծ արդիականութեամբ:
Ուրեմն, եթէ ֆրանսացի երկորդական վարժարանի աշակերտը կրնայ խօսիլ եւ գրել 800էն 1600 բառով, նոյն տարիքի հայ աշակերտը հայերէնի կարիք չունի, ներածուած 1500 օտար բառերը կը բաւեն, իրեն որ գիտոսիկներու նորահայերէնով խօսի: Իսկ եթէ ֆրանսացի միջին քաղաքացիին պէս հայը 3000 բառ կը գործածէ, այդ 3000ին կէսը հայերէն չէ: Զբօսաշրջիկներուն համար բառարան մը կրնանք պատրաստել ընդհանրացած թխածոյ 1500 բառերով, եւ հաղորդակցուելու դժուարութիւնը կը յաղթահարուի: Կամ նորահայերէնը մատչելի կ’ըլլայ բոլորին, եւ Հայաստանը կ’իրականացնէ երազուած էսփերանթոն: Կ’իրականացնենք մեր այնքան կրկնուած համաշխարհային ազգ ըլլալու սնափառութիւնը:
Ազգային ժողովի բեմէն ըսուած իտիոդիկայէն աւելի գեղեցիկ չե՞ն մեր ապուշը, տխմարը: Օրինակ էր: Նորահայերէնի ցանկէն կ’ընտրեմ Դ տառը, եւ ահաւասիկ փունջ մը Դով սկսող բառերու.
Դաբլ, դաբրո, դալան, դասապրոցես, դեալվացիա, դեբիլ, դեբիլիզմ, դեբիլություն, դե ֆակտո, դեբատներ, դեբետ, դեգեներատիզմ, դեգուստացիա, դեգրադացիա, դեգրադացման, դեզինֆեկցիա, դեզինֆորմացիա, դեէսկալացիա, դեժավյուիս, դելիմիտացիա, դեկոր դեկորատիվ, դեկորացիա, դեկրատացվել, դեղահաբ, դեմագոգ, դեմագոգիա, դեմագոգներ, դեմարկացիա, դեմարշ, դեմոդե, դենդրոպարկ, դեմոնացում, դե յուրե, դեբատ, դելիմիտացիա, դեպարտամենտ, դեպոպուլցիա, դեկրատացնել, դեմարկացիա, դեմարշ, դեբոշ, դեպորտ, դեպորտացիա, դեպրեսիա, դեսակրալիզացիա, դեսանտ, դեսպոտ, դեսերտ, դեեսդաբիլիցիա, դեստրուկտիվ, դետալ, դետալացված, դետալիզված, դետոնատոր, դեօկուպացվեն, դեֆեկտ, դեֆիցիտ, դեֆոլտ, դեֆորմացիա, դիագնոզ, դիագնոստիկա, դիալեկդիկա, դիաբետ, դիալոգ, դիամետր, դիետա, դիետոլոգ, դիզայն, դիզայներկան, դիզպոզիցիա, դիզինֆեկցիա, դիլեմա, դիլետանտ, դիլետանտական, դիլետանտիզմ, դինամիկա, դինջացնող, դիպլոմ, դիսկոմֆորտ, դիսկուր, դիսկուրս, դիսկրիմինացիա, դիսոնանս, դիսպաչեր, դիսպետչերականներ, դիստանցիա, դիսթրես, դիսիդենտ, դիստրիբյուտոր, դիրեկտիվ, դիվերսանտ, դիվերսիա, դիվերսիոն, դիվերցիվիքացիա, դիվիդենտ, դիրեկտիվներ, դիվկորպուս, դոգմա, դոզա, դոզավորված, դոկումենտալ, դոմինանտ, դոնոր, դոիէ հաւաքել, դոկտրին, դուետ, դուխով դոմփել, դրամատիզմ…
Հայերէն այբուբենի իւրքանչիւր տառին տակ կան հայերէնը մոդեռնացնող այս բառերու ընկերները…
Ցարդ հաւաքած այս հայերէնի հետ ոչ հեռուէն եւ ոչ ալ մօտէն առնչուող բառերու ոչ վերջնականապէս դասաւաորուած ցանկը կը կցեմ եւ կը ղրեմ թերթին, որ հետաքրքրուող եւ տագնապող ընթերցող մը եթէ ուզէ գիտնալ, փոխանցէ:
Ազգային անվտանգութեան մասին երբ կը խօսինք, չմոռնանք խօսիլ նաեւ հոգեկան եւ ոգեկան անվտանգութեան մասին, այս անգամ թշնամին չփնտռելով դուրսը:
Անցեալին, դաւաճաններ բերդին դարպասները կը բանային ներսէն, որ գայ թշնամին: Եւ գրաւէ:
Ի՞նչ կ’ըլլան հետեւանքները, երբ լեզուն անձնատուր կ’ըլլայ:
Պատասխանե՛լ խիղճով:
Այս մեր մեղսակցութեամբ ներքին թշնամիներու ագրեսիային դէմ դնելու համար ո՛չ պայրաքտարի եւ ո՛չ ալ ֆոսֆորային զէնքի կարիք կայ:
Կարիք կայ հայու խիղճի եւ հայու գիտակցութեան:
Ո՞ւր փնտռել: Ո՞ւր գտնել:
