0
0
Բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան
Մոնրէալ
Հազամղձուկը-մղձկահազը (croup) մանկական ժահրային փոխանցիկ հի-ւանդութիւն մըն է: Անիկա վերին շնչառական համակարգի խողովակներուն ժահրային բորբոքումն է, ուր տեղի կ’ունենայ խռչափողի (trachea) եւ շնչափողի նեղացում, խցում, եւ որուն հետեւանքով կը յառաջանայ հաչոցային հազ-հաջոց (barking cough): Մանրէական հազամղձուկը հազուադէպօրէն կը տեսնուի, սա-կայն աւելի ուժգին է իր ախտանշաններով:
Մղձկահազի յարուցիչը Parainfluenza ժահրն է:
Հազամղձուկը ընդհանրապէս կը պատահի երեխաներուն, առանց սեռի խտրութեան, սակայն աւելի յաճախակի՝ տղոց, քան աղջիկներուն եւ առա-ւելաբար 0.5-3 տարեկան երեխաներուն: Այս տարիքի մանուկներ աւելի հակամէտ են վարակուելու այս ժահրերով եւ հազամաղձուկ ունենալ, որովհետեւ անոնց խռչափողը եւ շնչափողը՝ բաղդատաբար չափահասներու, աւելի նեղ կ’ըլլան եւ պզտիկ բորբոքումով մը կը խցուին: Հազամղձուկը 6 տարեկանէն ետք ընդհանրապէս չի պատահիր: Չափահասներն ալ կրնան վարակուիլ, սակայն նուազ ախտանշաններով եւ աւելի մեղմ:
Հազամղձուկը առաւելաբար աշնան եւ ձմրան օրերուն տեսնուած հիւանդութին մըն է: Անիկա կը տեւէ 6-7 օր: Հիւանդներուն մեծամասնութիւնը կը բարելաւուի 6-7 օրուան ժամանակամիջոցի մը:
Սկզբնական ախտանշանները կը նմանին հարբուխի ախտանշաններուն՝ կոկորդացաւ, քթահոսք, փռնգտուք, կարմրած աչքեր, ակնազօդաբորբ, (conjunctivitis) եւ մեղմ ջերմ: Երրորդ օրէն սկսեալ, բարձր ջերմին հետ նոր ախտանշաններ ի յայտ կու գան: Յաջորդող օրերուն, ախտանշանները կը սաստկանան եւ հիւանդը կրնայ ունենալ առողջական մտահոգիչ վիճակ: Այս հանգրուանին, հիւանդ երեխան կը տառապի գիշերային անակնկալ շնչա-հեղձութենէ, շնչարգելութենէ, շնչասլոցէ (stridor), գրգռուած չոր հաջոցանման հազէ, ձայնի փոփոխութենէ եւ խռպոտութենէ (hoarseness), վիզի, վերնափորի եւ անրակի (clavicle) վերին եւ ստորին փոսիկներու խորացումէ ու ներթխումէ (retraction): Արտաշնչումի ընթացքին կը պատահի հաջոցային հազը, որ կը զօրանայ լալով եւ ջղագրգռութեամբ, իսկ ներշնչումի ընթացքին կը լսուի բարձր ձայնաստիճանով սուլոց: Ախտանշանները կը պատահին առաւելաբար գիշերը:
Ինչպէս յիշուեցաւ, հազամղձուկը փոխանցիկ հիւանդութիւն մըն է: Անիկա փոխանցիկ է՝ առաջին ախտանշանները սկսելէն մինչեւ 3 օր ետք, եւ մինչեւ ջերմի անհետացումը: Այլ խօսքով՝ ընդհամէնը 3-4 օր:
Հազամղձուկը կը տարածուի եւ կը փոխանցուի ուղղակի եւ անուղղակի ձեւով: Ուղղակի փոխանցումը տեղի կ’ունենայ օդին մէջ գտնուած ժահրերու միջոցաւ: Այս ժահրերը հիւանդ մանուկը իր շրջապատին կը տարածէ արտաշնչումով, հազալով եւ փռնգտալով: Առողջ անձ մը երբ ներշնչէ օդին մէջ գտնուող այս ժահրերը, շուտով կը վարակուի:
Վարակուած երեխան իր արտաշնչած ժահրերը հազալով եւ փռնգտալով կը տարածէ եւ կը տեղաւորէ իր խաղալիքներուն, իրեղէններուն եւ սպասներուն վրայ: Ան քիթին եւ բերնին մէջ գտնուած գործօն ժահրերը իր մատներով կը փոխադրէ իր խաղալիքներուն եւ գործածած իրերուն վրայ: Առողջ մանուկ մը կը վարակուի այս ժահրերով՝ երբ կը դպնայ այդ խաղալիքներուն եւ իրերուն: Վարակման այս ձեւը կը կոչուի անուղղակի վարակում:
Հազամղձուկի ախտաճանաչումը կը հիմնաւորուի առաւելաբար հիւանդին ունեցած ախտանշաններով, որոնք ամէնէն կարեւոր եւ հիմնական ազդակներն են: Ախտաճանաչումը կ’ամբողջանայ բժշկական քննութեամբ եւ թոքերու նկարումով:
Հազամղձուկի դարմանումը կախեալ է ախտանշաններու ուժգնութենէն: Հիւանդներուն մեծամասնութեան առողջական վիճակը կը բարելաւուի տնային դարմանամիջոցներով: Այս միջոցներն են՝ հիւանդը պահել հանդարտ վիճակի մէջ, առիթ չտալ որ ան լայ, գրգռուի եւ ջղայնանայ, անոր տալ առատ հեղուկ եւ հակաջերմ դեղեր, պահել երեխան ուղղահայեաց դիրքի վրայ, հայթայթել մաքուր-խոնաւ օդ եւ շոգի, զայն հեռու պահել ծխախոտի ծուխէն եւ մուխէն: Կը յանձնարարուի ծնողներուն, որ հիւանդ երեխային մօտ ըլլան միշտ եւ նոյն իսկ նստին անոր ննջարանին մէջ, որպէսզի հետեւին անոր շնչառութեան հոլովոյթին:
Հիւանդանոցային շտապ օգնութիւնը պարտադիր կը դառնայ յառաջացած ախտանշաններով հիւանդներուն: Անոնք կը խնամուին հիւանդանոցի մը մէջ, ուր կը տրուի շտապ խնամք եւ որոշ դեղեր՝ մեղմացնելու համար անոնց շնչահեղձութիւնը եւ բարելաւելու անոնց շնչառութիւնը: Կը կիրարկուին խոնաւ օդ եւ շոգի ու հետեւեալ երկու դեղերը. Շաքարագորթիզոն (glucocor-ticoid) եւ Էփինեֆրին (epinephrine) մեղմացնելու համար շնչառական խողովակներու բորբոքումը: Շաքարագորթիզոնը (glucocortisone) դրական ազդեցութիւն կ’ունենայ կիրարկումէն 1-2 ժամ ետք, իսկ Էփինեֆրինը (epinephrine)՝ 5-10 վայրկեան ետք: էփինեֆրինը աւելի արագ կը գործէ, բայց անոր ազդեցութիւնը կարճատեւ է՝ բաղդատմամբ շաքարագորթիզոնի: Շնչականգառի պարագային, կը կատարուի շտապ շնչափողածակում (tracheotomy), որպէսզի հիւանդին արուեստական շնչառութիւն կիրարկուի եւ թթուածին ներմուծուի :
Հազամաղձուկի բարդութիւններն են շնչահեղձութիւն, արագ շնչառութիւն, շնչասլոց, շնչականգառ (respiratory arrest), կապտութիւն (cyanosis), շնչափողի եւ խռչափողի մանրէական երկրորդական բորբոքում, կլլելու դժուարութիւն, ջրազրկում (dehydration):
Կարելի՞ է հազամղձուկի տարածումը արգիլել:
Այո՛, կարելի է, հետեւելով հետեւեալ ցցմունքներուն. առողջ անձեր հեռու պէտք է մնան վարակուած անձերէ, վարակուածներ պէտք չէ շփում ունենան առողջ անձերու հետ, առողջ անձեր վարակուած հիւանդներուն իրերուն եւ սպասներուն պէտք չէ դպնան, վարակուած հիւանդներ պէտք է հազան եւ փռնգտան իրենց արմուկին, եւ ոչ թէ ձեռքի մէջ կամ բացօդեայ: Առողջ անձեր, վարակուած հիւանդի մը մօտ գտնուելէ ետք, պէտք է իրենց ձեռքերը լուան ջուրով եւ օճառով:
Դժբախտաբար հազամղձուկի դէմ պատուաստ չէ գտնուած մինչեւ օրս:
