0
0
2005-ը Ֆրանսահայութեան ոգեկան հարստութիւններու կռուաններ ստեղծող յոբելինական տարի է: Կռուաններ« որոնք երէկ ձեռներէցութեան առաջին խիզախ փորձերը կը համարուէին եւ որոնք այսօր յամառօրէն կը կառչին գոյատեւման իրենց կամքին« հետզհետէ դիմագիծ փոխող մեր հայ իրականութեան մէջ:
Առաջինը՝ «Յառաջ»ը« տեսլապաշտ հանճարին« մեծն Շաւարշի մտքին« հոգիին արգասիքը՝ ֆրանսահայութեան առաջին դպրոցը եղաւ անգրագէտին թէ° գրոց-բրոցին« ուծացումէ թէ այլասերումէ զերծ պահելու համար նորահաս սերունդները« եւ յաջորդական սերունդներու համար դարձաւ հնոց« ու կը շարունակէ մնալ պատնէշի վրայ՝ Սփիւռքի ութսունամեայ հայատառ օրաթերթի պատուական իր դիրքով:
Երկրորդը՝ կրկին մեծն Շաւարշի մտայղացում՝ «Նոր Սերունդ»ն է« որ յետ-պատերազմեան սերունդին կայք եւ կայունութիւն ապահովեց« պղտոր օրերու մէջ հայու առողջ հոգի« ինքնավստահ եւ ինքնագիտակից ֆրանսահայ երիտասարդութիւն պատրաստելու առաջադրանքով: Կտակ փոխանցողի իր իմաստութեամբ կ’ըսէր ան. «Կարգը ձե°րն է« տղաք…»: Այդ տղաքը կարգը կը պահեն մե’ծ դժուարութեամբ« բայց հաւատարմօրէն:
Երրորդը՝ Ֆրանսահայ Կապոյտ Խաչի «Պէլֆոնթէնի կայան»ն է: Կրկին« Շաւարշի թէ Տիրուհիի շունչէն ո’չ շատ հեռու:
1955-ի ամառ« Պէլֆոնթէն-Ժիւրա:
Արդարեւ« 1935-էն ի վեր« 15 տարի« Ֆրանսայի զանազան գեղատեսիլ վայրերուն մէջ ամառնային «կազդուրման կայաններ» կազմակերպելէ ետք« ՖԿԽ-ի պատասխանատուները վերջնական կայան մը ունենալու հեռատեսութիւնը կÿունենային Ժիւրայի լեռներուն մէջ կորսուած փոքրիկ« աւերակ ագարակ մը գնելով: Ագարակը բնակելի «կայան»ի վերածելու աշխատանքին լծուած անձերու վատառողջ երեխաներուն բնակելի նուազագոյն պայմաններ ստեղծելու կամքը« հէքիաթի պէս կը լսենք այսօր մի քանիներէն« որոնք տակաւին ողջ են:
Այսօր« Ֆրանսայի ամենամաքու°ր օդը ունեցող Ժիւրայի մէջ« Պէլֆոնթէնի կայանը ամենամեծերէ°ն է« ամենաարդիականներէն« ամենաշատ երեխայ ընդունողներէն (տարեկան 300 երեխայ) եւ ամենէ°ն աւելի պետական հսկողութեան ենթակայ:
Կայանը կանգուն պահելու աշխատանքը բազմազան է« պատասխանատուութիւնը՝ մեծ« եւ գոհունակութիւնը մի°շտ հարցադրումի առարկայ: Եթէ նիւթական շօշափելի թերութիւններ կը հարթուին« «Կայան»ին հայեցի դիմագիծը« հայեցի դաստիարակչական ծրագրաւորումը մնայուն փնտռտուքի եւ մտահոգութեան առարկայ են: Ֆրանսահայ Կապոյտ Խաչի երէցները Պէլֆոնթէնի կայանը ստեղծեցին բաց մը գոցելու համար: Այդ բացը նախ առողջապահական էր: Ապա՝ հետզհետէ« հայութեան կեանքի բարօրութեամբ« ընտանիքները իրե°նք ստանձնեցին սնունդի եւ առողջութեան պատասխանատուութիւնը:
Սակայն« այ°լ բաց մը մնաց միշտ: Բ. աշխարհամարտէն առաջ ու վերջ« Ֆրանսահայ Կապոյտ Խաչն էր որ հայ մանուկները մէկ կամ երկու ամիսով իրարու քով բերելու առիթը ստեղծեց հայ մանկապարտէզներու եւ նախակրթարաններու չգոյութիւնը դարմանելու համար եւ« «Կայան»ին ճամբով« հայկական ջերմ մթնոլորտ ստեղծելու նպատակով: Այսօր« ֆրանսահայ հինգերո°րդ սերունդն է որ «Կայան»ին մէջ քիչ մը ջերմ «հայկականութիւն»« քիչ մը «մեծ ընտանիք»ի մը պատկանելիութիւն կը փնտռէ եւ կը գտնէ° հոն:
Եթէ Պէլֆոնթէնի Կայանը ֆրանսահայ մանուկին ու պատանիին հոգիին մէկ մասն է« առանց միջավայրի խտրութեան« սա կը նշանակէ որ ան յաջողած է վստահութիւն ներշնչել ֆրանսահայ ծնողքին: Յիսնամեակի սեմին« արդա°ր է որ ֆրանսահայ իրականութեան յաջողագոյն ձեռնարկներէն մէկուն« Պէլֆոնթէնի Կայանին մասին կրկնենք.– «Կայանը հայ մանուկին բոյնն է« շէնցուցէ’ք»:
Հ.Օ.Մ.Ի ՏԵՂԵԿԱՏՈՒՈՒԹԵԱՆՑ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ
