0
0
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
Հոկտեմբեր 21ին Հայաստան-Թուրքիա արձանագրութիւնները վաւերացման համար թրքական խորհրդարանին ներկայացնելու ընթացքին, արտաքին գործոց նախարար Ահմէթ Տաւութօղլու բացայայտեց իր կառավարութեան իսկական մտադրութիւնը:
Տաւութօղլու նշեց, թէ Հայաստանի կողմէ համաձայնութեան ընդունումը, ներառեալ պատմական արխիւներու ուսումնասիրութեան պայմանը, ցուցանիշ է, թէ այլեւս հայերը չեն պնդեր պատմութեան իրենց միակողմանի մեկնաբանութեան վրայ: Ան նաեւ նշեց, թէ արձանագրութիւնները կը պաշտպանեն Թուրքիոյ տարածքային ամբողջականութիւնը ընդդէմ ապագայի հայկական որեւէ պահանջի« վերահաստատելով անցեալի դաշինքներու վրայ հիմնուած ներկայ սահմաններուն վաւերականութիւնը : Ան նաեւ դիտել տուաւ, թէ համաձայնութիւնը պիտի նպաստէ »Ատրպէյճանի տարածքներուն ազատագրման«, ակնարկելով Ղարաբաղին (Արցախ):
Հասկնալի ըլլալով հանդերձ, որ Տաւութօղլուն պիտի փորձէր կարելի լաւագոյն բնորոշումը տալ արձանագրութիւններուն՝ ապահովելու համար անոնց վաւերացումը Թրքական խորհրդարանին կողմէ, իր նշած այդ երեք առաւելութիւնները՝ իսկ եւ իսկ այն պատճառներն են« որոնց համար հայութեան մեծագոյն մասը այնքան ուժգնօրէն առարկեց այս համաձայնութեան դէմ:
Ակնկալուածին համաձայն, Տաւութօղլու խիստ կերպով քննադատուեցաւ խորհրդարանական ընդդիմադիր կուսակցութիւններուն կողմէ, որոնք կը մերժէին արձանագրութիւնները: Սակայն ամէնէն աւելի չակնկալուած յարձակումը եկաւ խորհրդարանի քրտական հատուածի ղեկավար՝ Սելահետտին Տեմիրթաշի կողմէ, որ քննադատեց կառավարութիւնը »Հայկական ջարդերուն« իրողութիւններուն խեղաթիւրման եւ ուրացման համար: Այսպիսի քննադատութիւն երբեք չէր հնչած Թրքական խորհրդարանին մէջ: Տեմիրթաշ համարձակօրէն շարունակեց. »Մենք կը հաւատանք, որ մենք ներկայիս պէտք ունինք քննարկելու հարց մը, որ շատ մեծ տառապանք պատճառած է հայ ժողովուրդին« եւ որ կը հանդիսանայ Թրքական հանրապետութեան դիմագրաւած գլխաւոր հարցերէն մէկը: Հարիւր տարի առաջ« Իթթիհատական կուսակցութիւնը ամբողջ Անատոլուն իսլամացնելու եւ թրքացնելու քաղաքականութեամբ մը, փորձեց այդ հողերէն բնաջնջել ոչ-իսլամները, յատկապէս հայ ժողովուրդը« աքսորի« արտաքսման, տեղահանման եւ ջարդերու միջոցաւ«:
Անտեսելով իշխող (Արդարութիւն եւ Բարգաւաճում կուսակցութեան) անդամներուն եւ ուրիշներու անարգական արտայայտութիւնները, Տեմիրթաշ դատապարտեց կառավարութեան ուրացման քաղաքականութիւնը, որ կը նպատակադրէր խուսափիլ այդ »ողբերգութեան« հետեւանքներէն, փութացնելով »կեղծ պատմութեան մը« ստեղծումը: Ան դիտել տուաւ, թէ հայոց հալածանքներն ու ջարդերը կը ներկայացուին իբրեւ երբեք չպատահած բաներ: »Մենք պէտք ունինք խօսելու այս բոլոր բաներուն մասին եւ սրբագրելու մեր անցեալը«,- եզրակացուց Տեմիրթաշ:
Թրքական խորհրդարանին առջեւ ելոյթ ունենալէն անմիջապէս ետք, Տաւութօղլու ուղղուեցաւ Պաքու, որպէսզի հանդարտեցնէ արձանագրութիւններուն ստորագրման դէմ բարձրացած ատրպէյճանական փոթորիկը: Գիտակցելով անոնց զայրոյթին խորութիւնը, Տաւութօղլու ստիպուած եղաւ կարգ մը արտառոց յայտարարութիւններ ընել. »Ատրպէյճանի հողերը սուրբ են մեզի համար եւ անոնց ազատագրումը Թուրքիոյ թիւ մէկ առաջնահերթութիւնն է: Մենք մեր դիրքը պիտի չփոխենք նոյնիսկ եթէ երկինքը փուլ գայ«: Ան նաեւ անոնց վստահեցուց, թէ՝ »եթէ պէտք ըլլայ, 72 միլիոն թուրքեր պատրաստ են զոհուելու Ատրպէյճանի մէջ«: Սակայն Տաւութօղլուի չափազանց փքուռոյց յայտարարութիւնները մեծ տպաւորութիւն չթողուցին Ատրպէյճանի ղեկավարներուն վրայ: Անոնք շարունակեցին փակել Թուրքիոյ կողմէ ֆինանսաւորուած մզկիթները« Պաքուի մէջ թուրք նահատակներուն նուիրուած յուշակոթողէն վերցուցին թրքական դրօշակները« եւ սպառնացին բարձրացնել Թուրքիոյ վաճառուող բնական կազին գինը:
Մինչ Տաւութօղլու զբաղած էր Պաքուի մէջ, Ուաշինկթընէն հասած շտապ լուր մը խառնշտկեց Անգարայի քաղաքական քարտերը: Միացեալ նահանգներու Ծերակոյտի օրակարգին վրայ դրուեցաւ օրինագիծ մը, որ կոչ կ°ուղղէ Հայկական Ցեղասպանութեան վերահաստատման: Այս չակնկալուած զարգացումը հզօր պատգամ մը ուղարկեց ոչ միայն Թուրքիոյ, այլեւ Հայաստանի, Ռուսաստանի, Եւրոպական միութեան եւ Միացեալ Նահանգներու ղեկավարներուն:
Թուրք ղեկավարները սոսկումով յայտնաբերեցին, թէ արձանագրութիւնները վերջ պիտի չդնէին իրենց նախահայրերուն կողմէ գործուած՝ ցեղասպանութեան ոճիրին ճանաչման եւ արդարութեան հետապնդման ճիգերուն:
Ուաշինկթընի մէջ Թուրքիոյ դեսպան Նապի Շենսոյ ահազանգի մատնուեցաւ այս անակնկալ զարգացումին դիմաց« եւ ժամանակ չկորսնցուց դատապարտելու Ծերակոյտի օրինագիծը »Ամերիկայի Ձայն«էն (Voice of America) ձայնասփռուած հարցազրոյցի մը ընթացքին: Ան օրինագիծին առաջադրման ժամանակը (»թայմինկ«)«—որ արձանագրութիւններուն Թրքական խորհրդարանին յղուելուն ճիշդ յաջորդ օրուան կը զուգադիպէր«— որակեց իբրեւ »ցաւալի« եւ »դժբախտ«: Սակայն յարգելի դեսպանը չնշեց, թէ ո°ր ժամանակը աւելի յարմար պիտի ըլլար այդպիսի օրինագիծ մը ներկայացնելու համար…
Թուրքիոյ ղեկավարները այժմ կը գտնուին երկասայրաբանութեան մը դիմաց: Եթէ աճապարեն վաւերացնելու արձանագրութիւնները, որպէսզի արգելք հանդիսանան Ներկայացուցիչներու Տան եւ Ծերակոյտի օրինագիծերուն քաղաքական նեցուկ ապահովելուն, անոնք պիտի օտարացնեն իրենց քարիւղաշատ ատրպէյճանցի »եղբայրները«՝ Ղարաբաղի հարցով իրենց խոստումները չյարգելնուն պատճառով: Միւս կողմէ« եթէ թուրք ղեկավարները յապաղեն արձանագրութեանց վաւերացումը՝ 24 Ապրիլէն անդին, սպասելով որ Հայաստան զիջումներ կատարէ Արցախի հարցով, անոնք կրնան դէմ յանդիման գտնուիլ Ներկայացուցիչներու Տան« կամ Ծերակոյտին« եւ կամ երկուքի°ն կողմէ Ցեղասպանութեան օրինագծի վաւերացման վտանգին: Տրուած ըլլալով, որ 2010ը ընտրական տարի է Ներկայացուցիչներու Տան բոլոր անդամներուն« ինչպէս նաեւ Ծերակոյտի մէկ երրորդին համար, Քոնկրէսի անդամներ ընդհանրապէս աւելի հակամէտ կը գտնուին հաճութիւնը շահիլ իրենց քուէարկողներուն, ինչ որ կը բարձրացնէ Ցեղասպանութեան օրինագիծին վաւերացման հաւանականութիւնը: Առաւել« նոյնիսկ եթէ նախագահ Օպամա մտադիր չէ Հայկական Ցեղասպանութեան վերաբերեալ իր նախընտրական խոստումը յարգելու, ան ինքզինք պարտաւորուած պիտի զգայ ճնշում բանեցնելու թուրքերուն վրայ, որպէսզի անոնք Ապրիլ 24էն առաջ վաւերացնեն արձանագրութիւնները՝ Արցախի խնդրով Հայաստանի կողմէ զիջումներով կամ առանց ատոնց, որպէսզի երեսը ճերմկցնելիք քօղ մը ունենայ իր յաջորդ »Մեծ Եղեռն« բառակապակցութիւնը պարունակելիք ելոյթին համար…
Հետեւաբար եթէ Հայաստանի ղեկավարները ամուր կանգնին Արցախի վերաբերեալ զիջումներ արձանագրութիւններուն հետ չկապելու՝ իրենց բազում հրապարակային յանձնառութիւններուն վրայ, անոնք Անգարայի առնելիք յաջորդ քայլը հակակշռող ղեկը կրնան իրենց ձեռքին մէջ պահել:
Նախագահ Սարգսեան նաեւ պէտք է յարգէ իր այն հանդիսաւոր խոստումը թէ՝ արձանագրութիւնները արգելք պիտի չհանդիսանան Հայաստանի՝ Ցեղասպանութեան ճանաչման միտող ջանքերուն: Այս խնդրին մէջ իր վճռական ըլլալը ապացուցանելու համար իբրեւ առաջին քայլ՝ Հայաստանի նախագահը կրնայ նամակ մը յղել Միացեալ Նահանգներու Ներկայացուցիչներու Տան եւ Ծերակոյտի ղեկավարութիւններուն, քաջալերելով զանոնք որպէսզի վաւերացնեն ներկայացուած օրինագիծը: Հարկ է նշել, թէ Թուրքիոյ կառավարութիւնը երբեք չէ վարանած գործածելու իր քաղաքական նկատառելի կշիռը՝ լոպիինկի աշխատանք տանելու համար Հայկական Ցեղասպանութեան վերաբերող անցեալի քոնկրէսական օրինագիծերուն դէմ: Միացեալ Նահանգներու Քոնկրէսին քաջալերական պարզ նամակ մը ղրկելը նուազագոյնն է, զոր նախագահ Սարգսեան կրնայ ընել…
Հայաստանի կառավարութեան նեցուկը նոր ներկայացուած օրինագիծին՝ պատգամ մը պիտի յղէր նաեւ Ուաշինկթընի, Մոսկուայի եւ անկէ անդին թէ՝ Հայաստան չի հրաժարիր իր պատմական իրաւունքներէն, հակառակ անոր որ ան ճնշումի կ’ենթարկուի մեծ զիջումներ կատարելու ուրիշ մարզերու մէջ:
Ժամանակն է, որ Հայաստանի ղեկավարները վերագնահատեն երկրին վտանգաւոր կացութիւնը« եւ դիմեն բոլոր անհրաժեշտ միջոցներուն՝ ուրիշ սխալ քայլերէ խուսափելու համար:
