0
0
Գրեթէ երեք տարի առաջ, Յունուար 12, 2011-ին, մահացած էր հանրածանօթ նկարիչ Սերժ Շարթը, 83 տարեկանին եւ այդ ալ վրձինը ձեռքին, աշխատանքի պահուն: “Կարմիր Ջաղացք“ գործը վրձնահարելու ժամանակ, ան հրաժեշտ առաւ աշխարհէն:
Այտա Ազնաւուր, Ռաֆֆի Շարթ եւ Նիքոլա Ազնաւուր
Ի յիշատակ, հանրածանօթ արուեստագէտին, լոյսերու քաղաքի հինգերորդ թաղաշրջանի քաղաքապետարանէն ներս, հանդիսաւոր բացումը կատարուեցաւ Շարթի գործերու յետահայեաց ցուցահանդէսին: Ներկայ էին թաղապետ Ժան Թիպէրի, Շարթի այրին (Մարի Կառվարենց` Գէորգի զաւակը) եւ զաւակները, Շարլ Ազնաւուր եւ հանրածանօթ բազմաթիւ անձնաւորութիւններ: Ցուցահանդէսին բացումը կատարուեցաւ, անցեալ Նոյեմբեր աւարտին եւ ունեցաւ երկու շաբթուայ տեւողութիւն:
Ծնած 1927-ին` Պէյրութ, տեղւոյն Էշրեֆիէ թաղամասին Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ վարժարանի աշակերտ, ան փոքր տարիքէն իսկ յատուկ տկարութիւն ունեցած է արուեստին, վրձինին ու գոյնին հանդէպ: Նախքան արուեստի աշխարհ մուտք գործելը, ան աշխատած է քարտէսագիտական ընկերութեան մը մօտ, բծախնդրօրէն կատարելով, իր պարտականութիւնը:
Այսպիսի ցիրքերու տէր, Սարգիս Յարութիւնեանին, կը մնար մեկնիլ լոյսերու քաղաք ու մուտք գործել արուեստի բնագաւառ, իբրեւ Շարթ: Ինչպէ՞ս եւ ինչո՞ւ այս ծածկանունը: Լատիներէն գրութեամբ երբ միացնենք իր անունին առաջին տառն ու մականունին առաջին չորս տառերը, այսինքն S-ն ու HART-ը, այդ պարագային, ընթերցողին համար յստակ կ՛ըլլայ Շարթ (Shart) անուան ծննդոցը:
Շարթ, անդրանիկ ցուցահանդէսը կատարած է 1952-ին, ապա շատ աւելի բարձր մակարդակի ցուցահանդէս մը տուած է Փարիզի մէջ` 1955-ին:
Հոն, Շարթ մաս կազմած է անկախ նկարիչներու խմբակին եւ այդ օրերուն, ցուցահանդէսներու մասնակցած է է Գրիգոր Համբարձումեանի “Կալերի Ֆրամոն“-ին մէջ:
Շարթ կը նկատուի Փարիզի դպրոցի ընտրանիի ներկայացուցիչներէն մէկը, որուն մաս կազմած են նաեւ Գառզու, Ժանսէմ, Լեւոն Թիւթիւնճեան եւ այլ արուեստագէտներ:
Գեղանկարչութեան խորհրդապաշտ դպրոցին կը պատկանի Շարթ. արուեստի որոշ քննադատներ նոյնիսկ զինք համեմատած են Սեզանի հետ: Նկարագրով ու ապրելակերպով համեմատաբար համբերատար ու չափաւորական, անոր վրձինը հեռու կը մնայ վերացականէն եւ շատ աւելի մօտ է խորհրդապաշտ դպրոցին: Այս գծով, առհասարակ, իր վրայ մեծ ազդեցութիւն ունեցած են համաշխարհային գեղանկարչութեան բոլոր մեծերը, բոլոր ձեռքբերումները` պարզէն ամէնէն աւելի բարդը, գերդասականէն գերարդի արուեստը: Գրեթէ տաս գիրք եւ ալպոմներ հրատարակուած են Շարթի գործերուն եւ կեանքին մասին:
Շարթի նկարներուն մէջ խորհրդանշական տեղ ունի անիւը, որ շարունակ կը դառնայ: Փայտաշէն է անիւը անոր նկարներուն մէջ. գուցէ ատիկա իր նախնիները տեղէ տեղ փոխադրող սայլի կամ կառքի անի՞ւն է, կամ ալ արուեստագէտը իր անդադար պտոյտներուն հե՞տքը գծած է այդ անիւին միջոցով: Հաւանաբար, նաեւ պանդուխտ հայու ճակատագիր ունի այդ անիւը, նաեւ նաւը:
Ան ջրանցքներու, կամուրջներու, գետերու եւ ջրուղիներու քով նաեւ բազմիցս նաւեր գծած է. նաւը նոյնպէս իր տարագիր հայրենակիցներու ճակատագրին մէջ մեծ դեր ունեցած էր իբրեւ փոխադրական միջոց, որ հազարաւոր հայեր հասցուց օտար ափեր, միւս կողմէն` նաեւ խորհրդանիշ ճանապարհորդութեան, որուն սիրահարն էր ինք` Շարթ: Իսկ եթէ աւելի պեղենք Շարթին կենսագրութիւնը, ապա կը տեսնենք, որ նաւուն մէջ Շարթ հանդիպած է իր կնոջ: Արդարեւ, 1952ին, երբ ան իր անդրանիկ ցուցահանդէսը կազմակերպելէ ետք, կը վերադառնար Պէյրութ, զինք փոխաղրող նաւուն մէջ, կար նաեւ հանրածանօթ երգիչ Շարլ Ազնաւուրի անձնակազմը, որոնց կարգին Հ.Մ.Ը.Մ.ի քայլերգը յօրինած Գէորգ Կառվարենցի զաւակները` Մարի եւ Ժորժ: Այս վերջինը, պատրաստած էր Ազնաւուրի երգերուն մեծ մասը, իսկ Մարին` այսպէս պատահմամբ ու պարզ զուգադիպութեամբ հանդիպած էր Շարթին, որ յետագային եղաւ իր անբաժանելի կողակիցը:
Այսպէս, հսկայական կամուրջներ, ջրանցքներ, ծխամորճ եւ գլխարկներով տղաք եւ նուրբ ու զգայական դիմագծերով աղջիկներ, մեծ քաղաքի բնապատկերներ, մոխրագոյն եւ կրակագոյն տանիքներ, նաթիւր մորթեր եւ այլն: Շարթի արուեստի գործը կատարեալ է իր ամբողջութեան մէջ: Անշուշտ արուեստի եւ յատկապէս գեղանկարչութեան բնագաւառէն ներս, ակնդիրն է որ իր ակնոցով եւ իր վերլուծումներով, կրնայ իր ամբողջական եւ մանրամասն վերլուծումները կատարել եւ յանգիլ որոշումի:
Շարթ, շնորհիւ իր որդեգրած եւ նախասիրած ոճին, վստահաբար երբեք չէ մտածած, թէ իր ներկայացնելիքը ընդունելի պիտի ըլլայ ընդհանրապէս բազմաթիւ դէտերու համար, ըլլան անոնք մասնագիտացած կամ պարզապէս սիրողական:
Երգչուհի Մարի Կառվարենցի եւ գծագրող Շարթի զոյգի հովանիին տակ, երկու զաւակները` Փաթրիք եւ Րաֆֆի, բնականաբար հեռու չէին կրնար մնալ արուեստի աշխարհէն: Գծագրիչ, արտադրիչ, երաժիշտ եւ կարգ մը մասնագիտութիւններ եւ բազմաթիւ յաջողութիւններ ունի Շարթի աւագ որդին` Փաթրիքը: Իսկ կրտսեր որդին` Րաֆֆին, Ֆրանսայի եւ Եւրոպայի մէջ ճանչցուած բեմադրիչ եւ թատերագիր է: Հայերէնն ու հայկականութիւնն իր մէջ եկած են ընտանիքէն, մանաւանդ` հօր կողմէ որդիներու մէջ սերմանած արժէքներէն, սակայն ինը տարի Մխիթարեան միաբանութեան մէջ ուսումն ալ առանձնակի նշանակութիւն ունեցած է Րաֆֆի Շարթին համար. հայերէնը իր սրտին խօսող լեզուն է:
Շարթը ամրօրէն կապուած էր Հայաստանին, եւ այդ իսկ պատճառով, ան կը խօսէր հայրենիքի, անոր հարստութիւններուն, մշակոյթին, պատմութեան մասին, եւ այցելելով Հայաստան` պատրաստած է հրաշալի բնապատկերներ, որոնց կարգին Էջմիածինի վանքը: Այսպէս Լիբանան, Հայաստան եւ Ֆրանսա. եղան այդ երեք երկիրները, որոնք մաս կազմեցին իր էութեան‘ ամբողջացնելով Շարթը:
