ՀԱՅՐԵՆԻ ՁԿՆՈՐՍՆԵՐՈՒ ՀԵՏՔԵՐՈՎ

0 0

Լուսանկարներ՝ Իննա Մխիթարեան

«Հայրենիք»

Հա­յաս­տա­նի մէջ, գրե­թէ ամ­բողջ տա­րեշր­ջա­նի ըն­թաց­քին, կա­րե­լի է զբաղ­ուիլ ձկնոր­սու­թեամբ:

Ծո­վա­փէ զրկուած, սա­կայն հոծ թիւով ար­ուակ­ներ, գե­տեր, ջրվէժ­ներ, լճակ­ներ եւ վիթ­խա­րի Սե­ւա­նը կը փաս­տեն թէ ջրա­ռատ է Հա­յաս­տա­նը: Հե­տե­ւա­բար ան­պա­կաս են այդ ջու­րե­րուն բնա­կիչ­նե­րը՝ տար­բեր տե­սա­կի ձու­կե­րը:

Հայ­րե­նի ջու­րե­րու բնա­կիչ­նե­րը շատ են, սկսե­լով բա­նաս­տեղծ Պերճ Պռօշ­եա­նի նկա­րագ­րած «Սե­ւա­նայ բո­լոր ձկնե­րի՝ Իշ­խան»էն մին­չեւ կա­րաս, կարմ­րա­խայտ, բեղ­լու, ծա­ծան եւ Արաքս գե­տի ճա­նառն ու լո­քը: 60-ամ­եայ Ար­տա­ւազդ Խա­չատր­եա­նը (մաս­նա­գի­տու­թեամբ՝ շի­նա­րար), եւ 45-ամ­եայ Ար­մէն Աբ­րա­համ­եան (բնա­պահ­պան), շատ լաւ գի­տեն թէ ու՞ր պէտք է ձուկ որ­սալ: Անո­նք իրենց բո­լոր ազատ օրե­րը նուի­րած են ձկնոր­սու­թեան եւ այդ գծով ալ կը կա­տա­կեն թէ այս ձկնոր­սու­թեան օրե­րը, «կեան­քի հաշ­ուար­կին» մաս չեն կազ­մեր: Անոնք, (եր­կուքն ալ) մաս կը կազ­մեն որ­սորդ-ձկնորս­նե­րու միու­թեան:

Երե­ւա­նէն Ամաս­իա հե­ռա­ւո­րու­թիւնը 170 քլմ. եւ ինք­նա­շար­ժով՝ մօ­տա­ւո­րա­պէս երեք ժամ կը տե­ւէ: Ար­փի լի­ճին մօ­տա­կայ տա­րած­քը ան­տառ­նե­րով հա­րուստ չէ, սա­կայն խո­նաւ կլի­մա­յին պատ­ճա­ռով հա­րուստ բու­սա­կա­նու­թիւն կայ, իսկ լճակն ալ հա­րուստ է քա­նի մը տե­սակ ձու­կե­րով:

Վեր­ջերս յոր­դա­ռատ անձ­րե­ւը պատ­ճառ դար­ձաւ որ Ար­տա­ւազ­դի եւ Ար­մէ­նի նման փոր­ձա­ռու ձկնորս­ներ դժգոհ ըլ­լան: Սա­կայն անոնք քա­ջա­տեղ­եակ էին թէ բնու­թեան դէմ կա­րե­լի չէր պայ­քա­րի­լ: Հե­տե­ւա­բար, անոնք շա­րու­նա­կե­ցին իրենց աշ­խա­տան­քը, հա­կա­ռակ տե­ղա­ցող անձ­րե­ւին: Այդ օր, Ար­մէն եւ Ար­տա­ւազդ, ըն­դա­մէ­նը 12 ձուկ կրցան որ­սալ: Այս­քանն ալ բա­ւա­րար էր կէ­սօր­ուայ ճա­շին հա­մար:

Հայ­րե­նի ջու­րե­րու բնա­կիչ­նե­րը շատ են: Այս գծով Վախ­թանգ Անան­եան, էջեր տրա­մադ­րած է իր հան­րա­ծա­նօթ «Որ­սոր­դա­կան Պատմ­ուածք­ներ» գիր­քին մէջ: Բնա­կա­նա­բար, ամէ­նէն աւե­լի հան­րա­ծա­նօ­թը Իշ­խանն է, որուն մի­ակ բնա­կա­րան-ապաս­տա­նը՝ լայ­նա­տա­րած Սեւանն է: Թէ­եւ ար­գիլ­ուած է Իշ­խա­նի որ­սոր­դու­թիւնը, սա­կայն դժբախ­տա­բար ար­կա­ծախն­դիր ձկնորս­ներ կը շա­րու­նա­կեն գաղտ­նի թա­կարդ­ներ լա­րել եւ ձեռք ձգել այս փնտռուած ձկնազ­գին:

1923 թուա­կա­նին Իշ­խան­նե­րու բնակ­չու­թիւնը բազ­մա­պատ­կե­լու հա­մար, Կեդ­րո­նա­կան Աս­իոյ լի­ճե­րէն բեր­ուած սի­գը սպաս­ուած ար­դիւնքր չբե­րաւ: Ընդ­հա­կա­ռա­կը, քիչ մնաց որ Ափ­րի­կէի Վիք­թոր­իա լի­ճի ստեղծ­ուած ահա­ւոր ներ­կայ  պատ­կե­րը կա­տար­ուէր, այ­սինքն այլ շրջա­նէ մը բեր­ուած ձուկ մը ոչ թէ միայն փճա­ցու­ցած էր այլ ձու­կե­րու ձուերը այլ նաեւ ու գրե­թէ բո­լոր լճա­յին բու­սա­կա­նու­թիւնը:

Այ­սօր կա­րե­լի եղած է հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն մը պա­հել եւ Իշ­խան, սիգ թէ այլ տե­սա­կի ձու­կեր հա­մե­րաշ­խու­թեամբ կը բնա­կին լի­ճէն ներս:

Հա­մե­մա­տա­բար աւե­լի ան­ծա­նօթ հայ­րե­նի ձկազ­գի­նե­րէն է կարմ­րա­խայ­տը, որ կÿապ­րի լեռ­նա­յին, արա­գա­հոս եւ թթուա­ծի­նով հա­րուստ ջու­րե­րու մէջ: Կար­միր խայ­տե­րով պատ­ուած են կո­ղե­րը: Այդ պատ­ճա­ռով ալ, ան կը կրէ այդ անու­նը:

Գո­ճին Արաք­սի եւ այլ գե­տե­րու բնա­կիչ­նե­րէն է, հա­ւա­նա­բար ամէ­նէն աւե­լի մար­դա­մօտ ձու­կե­րէն մէկը: Կը նա­խընտ­րէ տաք ու խա­ղաղ ջրա­փո­սե­րը: Ծոյլ եւ իր ըն­թաց­քով կա­մաց, հաստ ու խո­շոր թե­փե­րով, անոր կրծքի լո­ղակ­նե­րը նարն­ջա­գոյն կ°ըլ­լան: Նմա­նօ­րի­նա­կը գո­յու­թիւն ու­նի Ռուս­իոյ մէջ, որ կը կրէ Գուս­տե­րա անու­նը: Եր­բեմն, հայ­րե­նի գրա­կա­նու­թեան մէջ, գո­ճին կը նշուի իբ­րեւ գե­տա­ծա­ծան:

Գե­ղար­քու­նին, թէ­եւ հա­մեղ ձուկ չէ, սա­կայն իր հրա­պու­րիչ ար­տա­քի­նին պատ­ճա­ռով ան կը կրէ այս պա­լա­տա­կան անու­նը: Իր գե­ղեց­կու­թիւնը հռչակ սփռած է ամէ­նու­րէք, այն­քան, որ նմոյշ­ներ փո­խադր­ուած ու «գաղ­թած» են հե­ռա­ւոր Աւստ­րալ­իոյ կեն­դա­նա­բանա­կան հիմ­նարկ:

Բեղ­լուն ծա­նօթ  հաս­տա­պեխ ձուկ մըն է եւ կ°ապ­րի գրե­թէ հայ­րե­նի բո­լոր ջու­րե­րէն ներս: Հա­ւա­նա­բար ան ամէ­նէն աւե­լի քիչ փնտռուածն է, սա­կայն հա­կա­ռակ այս երե­ւոյ­թին, բեղլուն եզերք­նե­րէ աւե­լի խո­րունկ տա­րա­ծու­թիւն կը նա­խընտ­րէ:

Յա­տուկ է Սեւա­նի բեղ­լուն որ աւե­լի լե­ցուն է:

Մուր­ծան Բեղլ­ուի նման ձուկ մըն է, սա­կայն աւե­լի եր­կար դուն­չով: Այդ պատ­ճա­ռով երե­ւան­ցիք զայն կը կո­չեն դու­դա, որ արա­րատ­եան բարբ­բա­ռով կը նշա­նա­կէ դունչ: Այս եր­կա­րա­դունչ կամ դնչա­ւոր ձու­կը բնա­կու­թիւն հաս­տա­տած է Ար­փա, Հրազ­դան եւ այլ գե­տե­րէ ներս: Այլ գիւ­ղե­րէ ներս, ան ճանչց­ուած է իբ­րեւ մուր­զա կամ մուր­ծի:

Ճա­պա­լը կա­րե­լի է գտնել ամէն տեղ: Սրա­միտ հա­յաս­տան­ցին, եր­բեմն կա­տա­կե­լով կÿը­սէ թէ տան ջու­րին ծո­րա­կը բա­նա­լով, անակն­կա­լի կա­րե­լի է գալ….ճա­պա­լի մը հան­դի­պե­լով: Ճա­պուկ կը նշա­նա­կէ աշ­խոյժ, ժիր եւ կեն­սու­նակ: Այդ բա­ռէն, այս ձկնի­կը կը կոչ­ուի ճա­պալ:

Ընդ­հան­րա­պէս, հիւ­սի­սա­յին շրջա­նէն ներս, ան կը ճանչց­ուի այդ անու­նով: Կա­պա­նի շրջա­նին մէջ, ան կը կրէ զմբուռն անու­նը: Բազ­միցս կը կոչ­ուի նա­եւ փիչ­խուլ, իր փոքր ըլ­լա­լուն պատ­ճա­ռաւ:

Այս փոքր ձկնի­կը յար եւ նման է տա­ռե­խին: Ան կը պատ­կա­նի այդ մի­եւ­նոյն ծա­ծան­նե­րու ըն­տա­նի­քին եւ կա­րե­լի է նա­եւ տա­ռե­խիկ կո­չել:

Կապ­տա­ձու­կը եր­բեմն միայն կա­պոյտ անու­նը կը կրէ: Ան այդ անու­նով մկրտուած է, պար­զա­պէս որով­հե­տեւ եփ­ուե­լու ժա­մա­նակ, կա­րե­լի է նկա­տել կա­պոյտ երանգ մը:

Հայ­կա­կան կարմ­րակ­նը ծա­նօթ է շրջա­նի ձկնա­բան­նե­րուն: Տպա­ւո­րիչ կար­միր աչ­քեր եւ ար­ծա­թա­գոյն կո­ղեր… կարմ­րակ­նը կը բնա­կի գէ­տե­րու մէջ: Ան կրնայ կարճ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մէջ հա­զա­րա­ւոր ձու­կեր ածել: Վ. Անան­եան էջեր տրա­մադ­րած է իր այս նա­խընտ­րած ձու­կին մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ տա­լով:

Թեփուկը համեմատաբար աւելի խոշոր ձուկ մըն է, որուն կարելի է հանդիպիլ Արաքս, Արփա եւ Քասախ գէտերուն մէջ:

Հաստ ճակատով ճանչցուած հաստաճակատին կարելի է հանդիպիլ Մեծամօրի մէջ:

Ձկնորս­նե­րու կող­քին, այս ըն­յատկ­եայ բնա­կիչ­նե­րը, ու­նին նա­եւ այլ թշնա­մի­ներ, ջրա­յին թռչնազ­գի­նե­րը, որոնք բարձ­րէն կը խո­րա­սուզ­ուին գո­հաց­նե­լու հա­մար իրենց ստա­մոք­սա­յին պա­հանջ­քը:

Ար­տա­ւազդ եւ Ար­մէն բնա­կա­նա­բար աւե­լի ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­ներ կրնան փո­խան­ցել եւ յի­շա­տա­կե­լի ար­կա­ծախնդ­րա­կան պատմ­ուածք­նե­րով եւ հա­մեմ­ուած կա­տակ­նե­րով ալ, կրնան շա­րու­նա­կել այս զրոյց-զե­կու­ցու­մը կամ ներ­կայ օրե­րու…որ­սոր­դա­կան պատմ­ուածք­նե­րը:

About Post Author

admin

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %