Հ.Յ.Դ.-Ի ՀԻՄՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ 119-ԱՄԵԱԿԻ ՏՕՆԱԿԱՏԱՐՈՒԹԻՒՆ ՏԻԹՐՈՅԹԻ ՄԷՋ

0 0

 Կազ­մա­կեր­պու­թեամբ Տիթ­րոյ­թի Հ.Յ.Դ.-ի եԱզա­տա­մարտ« կո­միտէ­ու­թեան, Նո­յեմ­բեր 14-ի երե­կոյ­եան, Հայ Կեդ­րո­նի սրա­հին մէջ, Հ. Յ. Դաշ­նակ­ցու­թեան հիմ­նադ­րու­թեան 119-րդ տա­րե­դար­ձին առի­թով, տե­ղի ու­նե­ցաւ ձեռ­նարկ մը: Օր­ուան դա­սա­խօսն էր, Հ.Յ.Դ.-ի Ար­խիւ­նե­րու պա­տաս­խա­նա­տու ընկ. Վա­չէ Բրուտ­եան, որ յատ­կա­պէս այս առ­թիւ ժա­մա­նած էր Լոս Ան­ճե­լը­սէն:

Ներ­կայ էր տեղ­ւոյն Սուրբ Սար­գիս եկե­ղեց­ւոյ հո­գե­ւոր հո­վիւ Արժ. Տ. Տա­րօն Քհնյ. Ստե­փան­եան, հո­գա­բար­ձու­թեան ան­դամ­ներ եւ շրջա­նէն հա­յոր­դի­ներ:

Օր­ուան հան­դի­սա­վարն էր ընկ. Ներ­սէս Կէ­տիկ­եան: Ան իր բա­րի գա­լուս­տի խօս­քէն ետք, ամ­փոփ գի­ծե­րու մէջ ներ­կա­յա­ցուց օր­ուայ պատ­գա­մա­խօ­սը: Ապա զայն բեմ հրա­ւի­րեց որ­պէս­զի տայ օր­ուայ պատ­գա­մը: Ընկ. Բրուտ­եան իր շնոր­հա­կա­լու­թեան խօս­քէն ետք, յատ­կա­պէս անդ­րա­դար­ձաւ ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րուն մա­սին: Ներ­կա­նե­րուն կող­մէ տե­ղի ու­նե­ցան հար­ցադ­րում­ներ, որոնց պա­տաս­խա­նեց պատ­գա­մա­բե­րը: Ստո­րեւ, Բրուտ­եա­նի խօս­քը.-

Այ­սօր պի­տի խօ­սիմ փրո­թո­քոլ­նե­րու մէջ տեղ գտած երեք կէտե­րու մա­սին, որոնք կապ ու­նին ոչ միայն մեր ներ­կա­յին, այլ նա­եւ ապա­գա­յին հա­մար, որով­հե­տեւ մեր ժո­ղո­վուր­դին ու հայ­րե­նի­քին կեն­սա­կան շա­հե­րը որոշ չա­փով կապ­ուած է այս փրո­թո­քոլ­նե­րուն:

Վստահ եմ, որ ձեզ­մէ շա­տեր այդ փրո­թո­քոլ­նե­րը կար­դա­ցին, ուր­կէ եկաւ այս փրո­թո­քո­լը: Պի­տի փոր­ձեմ ընդ­հա­նուր տու­եալ­նե­րու շրջա­գի­ծի մէջ վե­լու­ծու­մը կա­տա­րել անոր ծնուն­դին եւ զար­գաց­ման:

Եօ­թը տա­րի­ներ առաջ, Նո­յեմ­բեր 2002ին, բո­լորս ալ ան­համ­բեր կը սպա­սէ­ինք Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թեան, թէ ո՞վ պի­տի ընտր­ուի եւ ի՞նչ պի­տի ըլ­լայ: Նոյն օրե­րուն Թուրք­իոյ մէջ տե­ղի կ’ու­նե­նար երես­փո­խանա­կան ընտ­րու­թիւն, առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով թուրք­իոյ խորհր­դա­րա­նի ընտրու­թիւնը կը շա­հէր Իս­լա­մա­կան կրօ­նա­կան ար­մա­տա­կան կու­սակ­ցու­թիւնը ու կը տի­րա­նար իշ­խա­նու­թեան, ամ­բողջ արեւմտ­եան աշ­խար­հը անակն­կալ ի­րողու­թեան մը առ­ջեւ դնե­լով:

Օրին, ՆԱ­ԹՕ-ի դաշ­նա­կից, Թուրք­իոյ վար­չա­պետ եղաւ Ռէ­ճէպ  Էր­տողան, իսկ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ապ­տուլ­լահ Կիւլ: Թուր­քիոյ նո­րըն­տիր կա­ռա­վա­րու­թիւնը երբ տե­սաւ թէ արեւ­մուտ­քը իրենց ընտ­րու­թեամբ ցնցուած են, անոնք ըսին մեզ­մէ մի վախ­նաք մենք ձեր վախ­ցած մար­դի­կ չենք, մենք հա­սուն եւ քա­ղա­քա­կիրթ ենք, եւ մօ­տիկ ենք արեւմտ­եան ար­ժէք­ներուն եւ կը հասկ­նանք տի­ա­լո­կը, եւ կ’ու­զենք մաս կազ­մել եւ­րո­պա­յի հա­սա­րակաց շու­կա­յին:

Եր­կու տա­րի ետք, երբ Իրա­քի հետ պա­տե­րազ­մը սկսաւ, Թուրք­իոյ կա­ռա­վա­րու­թիւնը յստա­կօ­րէն ըսաւ իր դաշ­նա­կից Ամե­րի­կա­յին, նե­րողա­միտ կը գտնուիք, մենք պի­տի չար­տօ­նենք որ ձե­զի Ին­չիր­լի­քի Խա­րիսխ­նե­րը կա­րե­նաք գոր­ծա­ծել, մենք այս պա­տե­րազ­մին դէմ ենք: Եւ­րո­պան եւս դէմ էր այս պա­տե­րազ­մին, Թուրք­իոյ այս կեց­ուած­քը հա­ճե­լի էր Եւ­րո­պա­յի հա­մար:

Թուրք­իոյ նոր կա­ռա­վա­րու­թեան որ­դեգ­րած ար­տա­քին քա­ղա­քա­կանու­թիւնը հիմ­նա­կան քա­նի մը հար­ցե­րու շուրջ կը կա­յա­նայ:

Առա­ջին հեր­թին, Թուրք­ի­ան կ’ու­զէ ամէն ձե­ւով ան­դա­մակ­ցիլ Եւ­րո­պա­յի հա­սա­րա­կաց շու­կա­յին, եւ այդ առն­չու­թեամբ է որ նոր գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւն մը հրա­պա­րա­կեց: Եթէ Թուրք­իա Եւ­րո­պա­յի հա­սա­րա­կաց շու­կա­յի մաս կազ­մէ, ու­րեմն պայ­ման է որ, ոչ մէկ դրա­ցի երկ­րի հետ հո­ղա­յին եւ այլ հար­ցեր ու­նե­նայ: Յու­նաս­տա­նի, Պուլ­կար­իոյ եւ Սուր­իոյ հետ սահ­մա­նա­յին հար­ցը վա­ղուց լուծ­ուած էր: Անոնք ոչ Կիպ­րա­կան եւ ոչ ալ Քրտա­կան հար­ցէն կը վախ­նան:

Մի­ակ հայ­կա­կան հարցն է որ Թուրք­իոյ հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան հետ կապ ու­նի: Եւ ու­րեմն թուր­քե­րը հա­յե­րու դէմ ան­ցան ընդ­հատակ­եայ հա­կա­հար­ուա­ծի, եւ սկսան աւե­լի ճկուն քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն մը իրա­գոր­ծել հա­յե­րու նկատ­մամբ:

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը ճանչ­ցած քսան եր­կիր­նե­րու շար­քին, Ա.Մ.Ն.-ի քա­ռա­սուն նա­հանգ­նե­րը եւս ճանչ­ցած են Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը: Ասի­կա մեծ ճնշում մըն է կեդ­րո­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թեան վրայ: Ամէն ան­գամ հա­յե­րը առի­թը չեն փախց­ներ, թէ Ծե­րա­կոյ­տի, եւ թէ տան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն մէջ, Հայ­կա­կան Ցե­ղաս­պա­նու­թեան բա­նա­ձե­ւը ներ­կա­յաց­նե­լու: Ասի­կա Թուրք­իոյ հա­մար մեծ խնդիր մըն է:

Մին­չեւ այդ տա­րի­նե­րը թուր­քե­րը կ’ըսէ­ին .-եՄենք Ցե­ղաս­պա­նութիւն չենք կա­տա­րած«, սա­կայն վեր­ջին տա­սը տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին սկսան ըսել, թէ՝ այդ տա­րի­նե­րուն պա­տե­րազմ էր, եր­կու կող­մե­րէն ալ զո­հեր եղան, ճիշդ է որ պա­տե­րազ­մին պատ­ճա­ռով հա­յե­րը որոնք ճա­կա­տի վրայ կը գտնուէ­ին զա­նոնք փո­խադ­րե­ցինք աւե­լի ապա­հով վայ­րեր, թե­րեւս այդ պատ­ճա­ռով եղան մա­հեր«: 

Աշ­խար­հի, եւ յատ­կա­պէս Եւ­րո­պա­յի տա­րած­քին մէջ, մար­դիկ չէ­ին լսած Հայ­կա­կան հար­ցին մա­սին, կամ թէ միայն բա­ներ մը լսած էին: Սա­կայն սկսան մտա­ծել ու ըսել այս­քան տարիէ ի վեր մենք միայն լսած էինք հա­յե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին, հի­մա թուր­քե­րը ու­րիշ բա­ներ կ’ըսեն, ու­րեմն թուր­քե­րու մա­սին երե­ւան եկաւ ու­րիշ գա­ղա­փար մը: Անոնք ըսին պէտք է լսենք թուր­քե­րուն եւս, եւ պէտք է հա­ւա­սա­րակշռ­ուած ըլայ մեր մօ­տե­ցու­մը, թերեւս անոնց ըսա­ծին մէջ ճշմար­տու­թիւն­ներ կան: 

Ամիս­ներ առաջ, Զուի­ցե­րիոյ Տա­ւոս քա­ղա­քին մէջ Թուրք­իոյ վար­չա­պետ Էր­տո­ղան, զի­նուո­րա­կան դաշ­նա­կից Իս­րա­յէ­լի նա­խա­գահ Շիմոն Փէ­րէ­զին ըսաւ.- եԴուք ցե­ղաս­պա­նու­թիւն կա­տա­րե­ցիք Պա­ղեստի­նի դէմ…«:

Թուր­քե­րը դի­տում­նա­ւոր կա­տա­րե­ցին այս յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը: Այս ընե­լով Թուրք­իա կ’ու­զէր իր հրա­պա­րա­կած նոր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը ի հե­ճուկս հա­յե­րու ամ­րաց­նել, որ­պէս­զի Եւ­րո­պա­յի ցոյց տան թէ իրենք ցե­ղաս­պան ժո­ղո­վուրդ չեն, եւ դէմ են նման արարք­նե­րու, հա­յե­րու կող­մէ հրա­պա­րակ­ուած ցե­ղաս­պա­նու­թեան տու­եալ­նե­րը հա­ւա­նա­բար չա­փա­զանց­ուած  են:

Կը տես­նէք թէ ի՞նչ­պէս թուրք­իոյ ի գործ դրած նոր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը սկսաւ կազ­մա­ւոր­ուիլ եւ զար­գա­նայ:  Դժբախ­տա­բար այս մթնո­լոր­տին մէջ Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւնը լուռ մնաց: Հա­յե­րու այս դիր­քը աւե­լի եւս քա­ջա­լե­րեց թուր­քե­րուն: Այդ օրե­րուն Ա.Մ.Ն.-ի մէջ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թիւն տե­ղի ու­նե­ցաւ, եւ Պա­րաք Օպա­մա նա­խա­գահ ընտր­ուե­ցաւ:

Նա­խա­պէս Օպա­մա որ­պէս տան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ մէ­կէ աւե­լի ան­գամ­ներ զօ­րակ­ցած է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան բա­նա­ձե­ւին, եւ իր ընտ­րա­պայ­քա­րի օրե­րուն հրա­պա­րա­կաւ յայ­տա­րա­րեց թէ նա­խա­գահ ընտր­ուե­լու պա­րա­գա­յին պի­տի ճանչ­նայ Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը:  Թուր­քե­րը իրար ան­ցան, թէ վտան­գը մօ­տե­ցած է, այդ պատ­ճա­ռով Էր­տո­ղան աւե­լի թշնա­մա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւններ կա­տա­րեց Իս­րա­յէ­լի եւ Չի­նաս­տա­նի (ուր եւս իս­լամ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­ներ սպանն­ուած էին) դէմ: Որով­հե­տեւ իրենք եր­բեք մտահոգ չեն ոչ Կա­զա­յի, եւ ոչ ալ Չի­նաս­տա­նի մէջ կա­տա­րուող հար­ցե­րով: Այս հար­ցե­րը օգ­տա­գոր­ծե­ցին պար­զա­պէս իրենց գա­ղա­փար­նե­րուն հա­մար, ցոյց տա­լով արեւ­մուտ­քին որ այս­պի­սի հար­ցե­րու մա­սին քա­ջա­բար կ’անդ­րա­դառ­նան, ու­րեմն Թուրք­իա ցե­ղաս­պան պե­տու­թիւն մը չէ:   Այս բո­լոր առիթ­նե­րը օգ­տագոր­ծե­ցին հայ­կա­կան հար­ցին հա­մար:

Նա­խա­գահ Օպա­մա, Ան­գա­րա իր այ­ցե­լու­թեան առի­թով եր­կու կա­րեւոր բա­ներ ըսաւ: Առա­ջին հեր­թին, տեղ­ւոյն խորհր­դա­րա­նին մէջ ըսաւ թէ Թուրք­իա պէտք է բաց ճա­կա­տով նա­յի իր անց­եա­լի պատ­մու­թեան: Ապա, քա­նի մը օր ետք թեր­թե­րու թղթա­կից­նե­րուն հետ իր ու­նե­ցած, մամ­լոյ ասու­լի­սին, իր քա­ղա­քին՝ Շի­քա­կո­յի թեր­թին, եԹրի­պիւն«ի թղթա­կի­ցին ըսաւ.-  եՀա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան նկատ­մամբ, իմ կեց­ուածքս չէ փոխ­ուած«:

Թուրք դիւա­նա­գէտ­ներ պահ մը սար­սա­փի մէջ ապ­րե­ցան: Եւ­րո­պան Ռուս­իոյ ու­ժա­նիւ­թէն կախ­եալ չըլ­լա­լու հա­մար, եՆա­պու­քօ« անու­նով քա­րիւ­ղա­տար խո­ղո­վա­կի նոր ծրա­գիր մը յայ­տա­րա­րեց: Ու­րեմն, այդ խո­ղո­վա­կա­շա­րը պի­տի սկսի Պաք­ուէն, անց­նե­լով Վրաս­տա­նի վրա­յով պի­տի հաս­նի Պո­լիս եւ ան­կէ ետք՝ Եւ­րո­պա: 

Ռու­սե­րը նկա­տե­ցին որ այս ծրա­գի­րը կը վնա­սէ իրենց ու­ժա­նիւ­թի շա­հե­րուն հրա­պա­րա­կե­ցին նոր խո­ղո­վա­կա­շա­րի մը ծրա­գի­րը, խո­ղո­վա­կա­շա­րը պիտ սկսի Ռուս­իա­յէն Սեւ ծո­վու ճամ­բով պի­տի անց­նի Ան­գա­րա եւ ան­կէ Պո­լիս ու Եւ­րո­պա: Երբ Վար­չա­պետ Փու­թին Ան­գա­րա այ­ցե­լեց, վար­չապետ Էր­տո­ղան, անոր ըսաւ վստահ ենք որ դուք եւս պի­տի ու­զէք այս նոր ծրագ­րի յա­ջո­ղու­թիւնը, ու­րեմն անոր յա­ջո­ղու­թեան հա­մար Հա­յաս­տա­նը պի­տի յանձ­նէք մե­զի:

Որ­պէս­զի կա­տար­ուած եղե­լու­թիւն­նե­րուն պատ­կե­րը ամ­բող­ջաց­նե­լու հա­մար պէտք է խօ­սինք նա­եւ Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն մա­սին : Տա­կա­ւին մեր մտքե­րուն մէջ թարմ են Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եան, Սերժ Սարգս­եան ընտ­րա­պայ­քա­րը, որ Սերժ Սարգս­եա­նի ընտ­րութեամբ : Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եան որ կը վա­յե­լէր  արեւ­մուտ­քի զօ­րակ­ցու­թիւնը ըսաւ.- թէ Սերժ Սարգս­եան կը ստէ, յայ­տա­րար­ուած ար­դիւնք­նե­րը չեն հա­մա­պա­տաս­խա­ներ իրա­կա­նու­թեան : Երե­ւա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցան խռո­վութիւն­ներ, բա­խում­ներ, զո­հեր եւ ձեր­բա­կա­լու­թիւն­ներ: Հա­յաս­տան կը գտնուէր վտան­գա­ւոր հանգր­ուա­նի մը մէջ:

Սարգս­եան արեւ­մուտք իր այ­ցե­լու­թեան ըն­թաց­քին ըսաւ.-  եայն ինչ որ կ’ու­զէ­իք Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եան, մենք զայն կրնանք ձե­զի յանձ­նել:  Մօ­տա­ւո­րա­պէս տա­րի մը առաջ, հա­ւա­քի մը ըն­թաց­քին Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եան յայ­տա­րա­րեց որ աս­կէ ետք, հա­ւաք­նե­րը պի­տի դադ­րին, որով­հե­տեւ ասի­կայ չէ ձե­ւը Հա­յաս­տա­նի մէջ փո­փո­խու­թիւն­ներ կա­տա­րե­լու:

Երբ այս բո­լոր եղած­նե­րը վե­րաքն­նու­թեան են­թար­կենք, աւե­լի լաւ կը հասկ­նանք թէ ի՞նչ տե­ղի ու­նե­ցաւ: Սարգս­եան խոհր­դակ­ցե­լու հա­մար Մոսկ­ուա մեկ­նե­ցաւ, հան­դի­պում մը ու­նե­ցաւ նա­խա­գահ Մետ­վե­տե­ւի հետ: Իրեն յայտ­նե­ցին թէ Վրաս­տա­նի օրե­րը լաւ վի­ճա­կի մէջ չեն… Եւ տե­սանք թէ անց­եալ տա­րի ինչ պա­տա­հե­ցաւ Վրաս­տա­նին: Ռու­սե­րը չկրցան Սա­հա­կաշ­վի­լին հե­ռաց­նել իշ­խա­նու­թե­նէն, որով­հե­տեւ ան կը վա­յե­լէր արեւ­մուտ­քի զօ­րակ­ցու­թիւնը :

Ինչ­պէս կը տես­նէք, ռու­սե­րուն հա­մար կա­րե­ւոր է նոր ճամ­բան, ու­րեմն Հա­յաս­տան պէտք է իր հար­ցե­րը լու­ծէ Թուրք­իոյ հետ: Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նութեան ղե­կա­վար­նե­րը, իրենց անձ­նա­կան շա­հերը վեր դա­սե­ցին հայ ժո­ղո­վուրդի եւ հայ­րե­նի­քի շա­հե­րէն: Զուի­ցեր­իոյ մէջ խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րը սկսան, եւ ճիշդ Ապ­րիլ 24-ի նա­խօր­եա­կին յայ­տա­րա­րե­ցին եՃա­մբու Քար­տէս«ը:

Մինչ մենք կը սպա­ա­սէ­ինք որ Սերժ Սարգս­եան նա­մա­կով մը վե­րա­յի­շեցնէ Նա­խա­գահ Օպա­մա­յին որ հա­ւա­տա­րիմ մնայ իր խոս­տու­մին, եւ Ապ­րիլ 24ին, իր խօս­քին մէջ ճանչ­նայ հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը: Երբ այս եղե­լու­թիւննե­րը իրար քով բերենք, կը տես­նենք թէ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն քա­ղա­քա­կան զարգա­ցում­նե­րու ար­դիւնքն են այս փրո­թո­քոլ­նե­րը:

Հոս նշե­լի է կէտ մը: 2004-5 թուա­կան­նե­րուն, Վար­չա­պետ Էր­տո­ղան նա­մակ մը գրեց Քո­չար­եա­նին, որուն մէջ կ’ը­սէր.- եԳի­տենք որ մեր եր­կու ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն մի­ջեւ խնդիր մը կայ, մեր եր­կու ժո­ղո­վուրդ­նե­րէն, եւ եթէ հարկ է եր­րորդ եր­կի­րէ մը պատ­մա­բան­ներ քով քո­վի գան. եւ 1915ի եղե­լու­թիւն­նե­րը քննեն իրենք որո­շեն ու վճռեն թէ  ի՞նչ է այդ«: Բայց Քո­չար­եան յստակ կեր­պով պա­տաս­խա­նեց այդ նա­մա­կին շեշ­տե­լով.- եՄեր եր­կու եր­կիր­նե­րուն մի­ջեւ խնդիր­ներ կան, այդ հար­ցե­րը քա­ղա­քա­կան հար­ցեր են , պէտք է կա­ռա­վա­րա­կան յանձ­նա­խումբ մը կազմ­ուի, անոնք է որ պի­տի քննեն այդ հար­ցը եւ ոչ թէ պատ­մա­բան­ներ«:

Էր­տո­ղան այս ընե­լով եւ­րո­պա­յի կ’ըսէր թէ ես Հա­յաս­տա­նի հետ կը փոր­ձեմ երկ­խօ­սու­թիւն հաս­տա­տել: Այս նա­մակ­նե­րու փո­խա­նա­կու­մէն ետք, Թուրք­իոյ պե­տա­կան անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ եւ թրքա­կան մա­մու­լը բազ­մա­թիւ ան­գամ­ներ կրկնե­ցին ու յայ­տա­րա­րե­ցին ըսե­լով թէ մեր վար­չա­պե­տը այս հար­ցին առն­չութեամբ նա­մակ գրեց Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հին որը մնաց ան­պա­տաս­խան:

Ասի­կա թրքա­կան վար­կա­գիծ է: Դժբախ­տա­բար Հա­յաս­տա­նի կա­ռավա­րու­թեան ոե­ւէ ան­դամ չը­սաւ Թուրք կա­ռա­վա­րու­թեան խօս­նա­կին թէ դուք սուտ կը խօ­սիք մենք պա­տաս­խա­նե­ցինք ձեր նա­մա­կին այս ձե­ւով:

 Եւ ու­րեմն ամբողջ լրատ­ուա­մի­ջոց­նե­րը Թուրք­իոյ ըսած­նե­րը հա­ղորդե­ցին, որով­հե­տեւ Հա­յաս­տա­նի կող­մէ ոե­ւէ հա­կազ­դե­ցու­թիւն մը չկա­տար­ուեցաւ . այն­պէս որ թուր­քե­րու ըսած­նե­րը որ­պէս ճշմար­տու­թիւն ներ­կա­յաց­ուե­ցաւ:

 Փրո­թո­քոլ­նե­րուն մէջ երեք հիմ­նա­կան խնդիր­ներ կան որոնք  մե­զի հա­մար լուրջ հար­ցեր են:

ա.- Պատ­մագ­րա­կան.- Եր­կու եր­կիր­նե­րէ մաս­նա­գէտներ քով քո­վի պի­տի գան որ­պէս­զի եր­կու ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն մի­ջեւ փո­խա­դարձ վստա­հու­թեան մթնո­լորտ մը ստեղ­ծեն : Մէ­կը չը­սաւ թէ Ար­տա­քին Գոր­ծոց նա­խա­րար Եդուարդ Նալ­պանտ­եա­նին թէ թուր­քե­րը առաջ ալ յայ­տա­րա­րե­ցին թէ կը փա­փա­քին որ պատ­մա­բան­ներ քննեն այս խնդի­րը:Պրն. Նալ­պանտ­եան ըսաւ թէ ասի­կա պատ­մա­բան­նե­րու հարց չէ, սա­կայն ինչ­պէս տե­սանք,Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը ստո­րա­գեց այդ փրո­թո­քոլ­նե­րը որուն մէջ կար այս կա­րե­ւոր հար­ցը : 

բ.- Եր­կու եր­կիր­ներ կը ճանչ­նան ներ­կա­յիս գո­յու­թիւն ու­նե­ցող մի­ջազգա­յին սահ­ման­նե­րը, հիմն­ուած նա­խորդ պայ­մա­նագ­րով, որ կը նշա­նա­կէ Հա­յաստան կը ճանչ­նայ ներ­կայ Թուրք­իոյ հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւնը եւ ներ­կայ սահ­ման­նե­րը: Բան մը, որ կը նշա­նա­կէ որ այդ պայ­քա­րը մենք մղե­ցինք մեր բռնագ­րաւ­ուած հո­ղե­րու վե­րա­տի­րաց­ման հա­մար, փրո­թո­քոլ­նե­րու ստո­րագ­րու­թեամբ այդ պայ­քա­րը ար­դէն իսկ պարտ­ուած է:

գ.- Եր­րորդ խնդի­րը որ կապ ու­նի Ար­ցա­խի հետ, լուրջ վտանգ մըն է Ար­ցա­խի : Պրն. Նալ­պանտ­եան մե­զի ըսաւ .- եՆա­յե­ցէք փրո­թո­քոլ­նե­րու մէջ Ար­ցախ բա­ռը կը տես­նէ՞ք«: Սա­կայն փրո­թո­քոլ­նե­րու մէջ յստակ կ’ըսէ.- Հա­յաստան պար­տա­ւոր է յար­գել Թուրք­իոյ եւ եր­րորդ երկ­րի մը հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կանու­թիւնը, որ կը նշա­նա­կէ Ար­ցա­խի հար­ցը, Ատր­պէյ­ճա­նի հար­ցը, որուն մէջ կը մտնէ Ռուս­իոյ հաշ­ուե­ցոյ­ցը :

Ռու­սե­րը կ’ու­զեն Եւ­րո­պա­յի հետ յա­րա­բե­րե­լու ցա­մա­քա­յին գիծ մը ու­նե­նալ : Թէ­եւ Հա­յաս­տան Ռուս­իոյ հետ զի­նուո­րական դաշ­նա­կից է, չու­նին իրար մի­աց­նող ցա­մա­քա­յին ճամ­բայ, այդ ու­ժա­նիւ­թի նոր խո­ղո­վա­կա­շա­րը որ պի­տի գայ Ռուս­իա­յէն պի­տի անց­նի Ատր­պէյ­ճա­նի վրայով Հա­յաս­տան ու ան­կէ Թուրք­իա եւ ապա Եւ­րո­պա : Հա­յաս­տան հարց ու­նի Ատր­պէյ­ճա­նի հետ, Փրո­թո­քոլ­նե­րուն մէջ կ’ըս­ուի Հա­յաս­տան պար­տա­ւոր է յարգել եր­րորդ երկ­րի մը հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւնը, այդ ու­րիշ բան չէ եթէ ոչ Ար­ցա­խի հար­ցը որ պի­տի լուծ­ուի ինչ­պէս որ կ’ու­զէ Ատր­պէյ­ճան:

Խորհր­դա­յին միու­թեան շրջա­նին Ար­ցախ թէ­եւ ինք­նա­վար մարզ էր,  սա­կայն կը գտնուէր Ատր­պէյ­ճա­նի հո­ղա­յին ամ­բող­ջու­թեան մէջ, հա­յե­րը գրա­ւած են Ար­ցա­խը որ կը հա­կա­սէ մի­ջազ­գա­յին օրէնք­նե­րուն:

 Ու­րեմն այս­պի­սով կը լուծ­ուի Ար­ցա­խի հար­ցը: Ռու­սե­րը կը ստա­նան իրենց ու­զա­ծը, Ռուս­իա, Ատր­պէյ­ճան, Հա­յաս­տան, եւ Թուրք­իա եւ ապա կը ստեղծ­ուի ցա­մա­քա­յին կա­պը:

 Ռուս­իոյ եւ Արեւ­մուտ­քի հա­մար կեն­սա­կան է ու­նե­նալ խա­ղաղ տա­րած­աշր­ջան մը, որ­պէս­զի իրենց ու­ժա­նիւ­թի խո­ղո­վա­կաշա­րը ապա­հով հաս­նի Եւ­րո­պա:

Փրո­թո­քոլ­նե­րու մէջ տեղ առած են երեք կէ­տե­րուն հետ, մենք լուրջ հարց ու­նինք: Փրո­թո­քոլ­նե­րու վա­ւե­րա­ցու­մով  Հայ­կա­կան հար­ցը վերջ­նա­կա­նա­պէս կը լուծ­ուի ի վնաս մե­զի, հա­յու­թիւնը ոչ մէկ պա­հանջ­քի իրա­ւունք կ’ու­նե­նայ Թուրք­իա­յէն եւ ոչ մէկ հա­տու­ցում:

Ձեզ­մէ անոնք որոնք այ­ցե­լած են Հա­յաս­տան, վստահ եմ որ այ­ցե­լած են Ծի­ծեռ­նա­կա­բերդ  եւ անոր յա­րա­կից թան­գա­րա­նը որոնք պե­տա­կան ծրա­գիր­ներ են, պե­տու­թիւնը կը կա­տա­րէ նիւ­թա­կան յատ­կա­ցումնե­րը, փրո­թո­քոլ­նե­րու կա­պակ­ցու­թեամբ պե­տու­թիւն իրա­ւունք պի­տի չու­նե­նայ յատ­կա­ցում կա­տա­րե­լու, որով­հե­տեւ կը հա­կա­սէ փրո­թո­քո­լի ոգին, եւ եր­կու պե­տու­թիւն­նե­րու բա­րե­կա­մու­թեան:

Մենք այ­սօր պար­տա­ւոր ենք եր­կու մա­կար­դակ­նե­րու վրայ Հա­յաս­տա­նի մէջ աշ­խա­տանք տա­նիլ.մէ­կը Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի մա­կար­դա­կին վրայ, իսկ երկ­րոր­դը Հա­յաստա­նի խորհր­դա­րա­նէն ներս, որ­պէս­զի թոյլ չտանք որ այս փրո­թո­քոլ­նե­րը վա­ւերաց­ուին: Եթէ մեր ժո­ղո­վուր­դը ձա­խո­ղի այս պայ­քա­րին մէջ, մենք դա­տա­պարտուած ենք, պա­տե­րազ մըն է որ տե­ղի կ’ու­նե­նայ հա­յե­րու եւ թուր­քե­րու մի­ջեւ, մենք պար­տա­ւոր ենք այս պա­տե­րազ­մը շա­հիլ, պէտք է մի­ջոց­նե­րը օգ­տա­գործենք, մեր պայ­քա­րը ամէն մա­կար­դա­կի վրայ քա­ղա­քա­կան է, պի­տի պայ­քա­րինք այս փրո­թո­քոլ­նե­րը պար­տու­թեան մատ­նե­լու :

About Post Author

admin

acaa@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %