0
0
Երեւան: Այժմ մենք գտնւում ենք քաղաքացիական եւ տարածաշրջանային զոյգ պատերազմների հնարաւոր եզրագծին, եւ աւելի լաւ է հիմա խօսել:
Հայաստանը՝ հինաւուրց այդ քաղաքակրթութիւնը, որն անցեալի ողբերգութիւնների պատճառով զրկուած է եղել արդի պետականակերտման կարողութիւնից, պէտք է անյապաղ ժողովրդավարական կարգ հաստատի իր տանը: Վերջապէս դառնալով սեփական յետագծի պատասխանատուն, Հայաստանը նաեւ օրինական ակնկալիքներ ունի միջազգային գործընկերութիւնից:
Համաշխարհայնօրէն, փոքրացած մեր այս դարում, ուր պաշարամիջոցներն ու իրաւունքները յաճախ մրցում են առաջնահերթութեան համար, ներքին վարքը եւ արտաքին գործերը կազմում են մէկ եւ միեւնոյն քաղաքական օրակարգի մասը: Հիւլէական լինեն, թէ ո°չ բոլոր բաղադրիչներն էլ հաշուի մէջ են:
Հայաստանն ի վերջոյ պէտք է իրաւազօրի քաղաքացիական ակունքին, ապահովի պատշաճ իրաւական ընթացակարգեր ու հաշուետու կառավարում եւ անցկացնի իսկական ընտրութիւններ: Պետութեան փտտածութեան եւ յետխորհրդային իշխանութեան վատ քողարկուած աւատատիրական “ուղղահայեացը” պէտք է իրենց տեղը զիջեն հիմնարար ազատութիւններին եւ բոլորի համար հաւասար հնարաւորութիւններին: Պէտք է անյապաղ ազատ արձակուեն քաղաքական բանտարկեալները եւ պատասխանատուութեան ենթարկուեն Մարտ 1, 2008ի տասը քաղաքացիների մահուան համար մեղաւոր անձինք: Արդարութիւնը պէտք է սկսուի ներսից, այլապէս վստահաբար կը հետեւի քաղաքացիական պոռթկումը:
Ժամանակակից անկախ պետականութիւնն անգնահատելի պարգեւ է, որը չպէտք է մսխել կամ զիջել ուրիշի՝ լինի բարեկամ, թէ թշնամի: Հայաստանի անվտանգութիւնը եւ զինուած ուժերն իր ինքնիշխանութեան գործառոյթներն են, ուրիշ ոչ մէկինը. ոչ Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագրի կազմակերպութիւնը, ոչ էլ ՆԱԹՕն չպէտք է կանչուեն, պաշտպանելու համար Հայաստանի սահմաններն ու շահերը: Ռուսաստանի, Միացեալ Նահանգների, Եւրոպայի եւ Չինաստանի հետ յուսալի փոխադարձ յարաբերութիւններն առանցքային նշանակութիւն ունեն, սակայն այսօրուանից սկսեալ Հայաստանը պէտք է ինքնիշխան կերպով տիրապետի իր սահմաններին եւ ռազմավարական նշանակութեան գոյքին: Այս ընտրութիւնը պէտք է յարգուի համակողմանիօրէն:
Տարածաշրջանային հրամայականների վերադասաւորումը պահանջում է դրանց փոխկապակցում Հայաստանի կենսական մտահոգութիւնների հետ:
Հայաստանը եւ աշխարհասփիւռ հայ ժողովուրդը երբե°ք չեն մոռանայ Մեծ Ցեղասպանութիւնը եւ իրենց Հայրենազրկումը: Չի կարելի ակնկալել, որ արձանագրութիւններով կամ համոզման այլ եղանակներով նրանք կը վաւերացնեն իրենց կորուստը կամ էլ կ°օրինականացնեն Ցեղասպանութեան “պտուղները”` ներառեալ. ա) պոլշեւիկների եւ թուրք ազգայնականների գործարքի արգասիք հանդիսացող անօրինական տը ֆաքթօ սահմանը, բ) հազարամեակների արժէք ունեցող մշակութային ժառանգութեան եւ ճարտարապետական կոթողների ոչնչացումը, գ) տների, դպրոցների, կաճառների եւ այլ ունեցուածքի համատարած սեփականազրկումը եւ դ) պատասխանատուութիւնից մշտատեւ պաշտօնական փախուստը դէպի մտագար ժխտողականութեան տարեգրութիւն:
Թուրք հասարակութեան ներսում մեկնարկել է ընդլայնուող մի հոսանք, որն ուզում է ուղիղ նայել սեփական պատմութեան աչքերին եւ, այսպիսով, վերաշարել իր պետութեան իւրայատուկ հիմքերը: Թուրք հանրութեան այդ ներկայացուցիչներին պէտք է ձեռք մեկնել եւ զօրակցել արդէն շատ ուշացած նրանց ինքնաբացայայտմանը, ինչպէս եւ վաղուայ դասագրքերում արժանին հատուցել այն թուրք ընտանիքներին, որոնցից մէկն էլ, վտանգելով իրեն, 1915ին փրկեց իմ մեծ մայրիկի կեանքը:
Հրեաների Ողջակիզման եւ հետպատերազմեան Գերմանիոյ ինքնամաքրող ռազմավարութեան օրինակով ճանաչումը պէտք է առաջ բերի զղջում, որը՝ եթէ խարսխուած է ճշմարտութեան վրայ, կը տանի վերատիրութեան, փոխհատուցման, ազգային օճախ վերադառնալու իրաւունքի ու հայ եւ թուրք ազգերի վերջնական հաշտութեան:
Հայաստանն ակնկալում է, որ համաշխարհային հանրութիւնը կը պաշտպանի եւ կÿիւրացնի օրէնքի գերակայութիւնը թէ ներսում, թէ միջազգային ասպարեզում, առանց ապաստան որոնելու հայեցակարգային ու իրաւակիրառական իմաստով այնպիսի կեղծ տարբերակումներում, ինչպիսին sui generisն է: ՀետՍտալինեան ապագաղութացման եւ անկախացման համար Արցախի դատն օրինականօրէն առնուազն նոյնքան զօրեղ է, որքան՝ Քոսովոյինը, Աբխազիայինը, Էրիթրէայինը կամ էլ Արեւելեան Թիմորինը, եթէ չասենք աւելին: Արցախը պէտք է պաշտօնապէս եւ սահմանադրօրէն ամրագրուած իր սահմաններով ճանաչուի Հայաստանի, ինչպէս նաեւ այն նոյն երկրների կողմից, որոնք ճանաչման են արժանացրել վերը թուարկուած պետական կազմաւորումներին:
Այսօր Ատրպէյճանը՝ Թուրքիոյ աջակցութեամբ, բերանից ռազմատենչ հուր է արձակում ի լրումն 198894 թուականների ձախողուած իր նախայարձակ պատերազմի, որ նա սանձազերծել էր Արցախի դէմ, եւ որի պատճառով էլ կորցրել է երբեւիցէ որեւէ հռետորական պահանջ անգամ ներկայացնելու նախադրեալը: Հակառակ Պաքուի՝ մեղքն ուրիշների վրայ բարդելու արդէն յայտնի արտածման, հենց ինքն է, որ այժմ բռնագրաւել է հայոց հինաւուրց բնօրրանները՝ Գարդմանքը, Շահումեանը, Գետաշէնը, Արծուաշէնը եւ Նախիջեւանը: Թող որ բոլոր ազգութիւնների փախստականները՝ ներառեալ տեղացի ազերիները եւ մօտաւորապէս մէկ միլիոն հայերը, ովքեր տեղահանուել են այս տարածքներից, ինչպէս նաեւ բուն Ատրպէյճանից, վերադառնան իրենց բնիկ վայրերը: Սա անհրաժեշտ պայման է՝ comme il faut, (ինչ որ պէտք է) սակայն յետագայ տարածքային որեւէ ճշգրտում չի կարող լինել՝ առանց վերոնշեալ բռնազավթման հարցի լուծման:
Իսկ Վրաստանն ինքն իր օգտին եւ յանուն Հայաստանի հետ ապագայ ամուր յարաբերութիւնների կը գործի, եթէ լիովին պաշտպանի Վրաստանի մեծաքանակ հայ համայնքի լեզուական, մշակութային, քաղաքացիական, քաղաքական եւ կրօնական իրաւունքները: Հայոց պատմական Ջաւախքի տարածաշրջանին պէտք է յատուկ ուշադրութիւն դարձնել՝ իր ինքնութեան, ներկայացուցչական ինքնակառավարման եւ հայկական հանրապետութեան հետ կապի առումով: Սա հիմնարար նշանակութիւն ունի թէ° Հայաստանի, թէ° Վրաստանի ազգային անվտանգութեան համար, ինչպէս որ քաղաքական նկատառումներով անարդար բանտարկութիւնից բոլոր էթնիք հայ կալանաւորներին ազատ արձակելու պարտադիր պայմանը:
Իրանը նոյնպէս իւրովի պէտք է փոխուի£ Հիմքում ունենալով երկկողմ երկարատեւ յարաբերութիւններ Հայաստանի հետ՝ Իսլամական հանրապետութիւնը պէտք է բարելաւի ներքին գործունէութիւնը եւ, ի թիւս այլ խնդիրների, ճանաչի Ողջակիզումը: Իր հերթին Իսրայէլը, որպէս այդ ողջակիզման կրող, այլեւս պէտք է դուրս գայ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտման իր մեղսակցութիւնից: Այս կապակցութեամբ Ուաշինկթընը, Մոսկուան եւ եւրոպական մայրաքաղաքները համալիր քննադատական վերանայումներ կատարելու առիթն ունեն:
Միգուցէ հասունացել է ժամանակը, որ անցեալի բոլոր մանրակերտերը փոխեն իրենց մատուցակերպը: Դասականաշխարհաքաղաքական կամ թէ էներգետիկ աղբիւրների հղմամբ “վարագոյրը” շուտով պէտք է իջնի արեւելքարեւմուտք եւ հիւսիսհարաւ առանցքների երէկուայ եքլիշէ«ի վրայ:
Ի շահ փոքր հինաւուրց Հայաստանի եւ մեծ Նոր աշխարհի:
Րաֆֆի Յովհաննիսեան (Հայաստանի Արտաքին Գործերի առաջին նախարար)
