0
0
Յ. Պալեան
Հարազատ հայ երգի արուեստագէտ երգչուհի Աննա Մայիլեան, մամուլի հետ հարցազրոյցի մը ընթացքին ներկայ ժամանակի կացութեան գնահատումը ընելով ըսած է.
«Ստեղծուած պայմաններում ընդդիմութիւնը պետք է հասկանայ, որ եթէ չհագնի ինքնազոհաբերման շապիկը, անիմաստ է ընդունել, որ կայ ընդդիմութիւն: Նա կա՛մ կայ եւ փորձում է ամէն կերպ ինչ-որ բան փոխել, կա՛մ կը համարուի, որ եկան պառլամենտ տեղաւորուեցին եւ վերջ: Ես քաղաքական գործիչ չեմ, այդ իսկ պատճառով չեմ կարող գնահատել այս զսպուածութեան շրջանը: Յուսամ` կ’ընդունուեն ազգային գաղափարախօսութեան հիման վրայ դրուած կառուցողական որոշումներ» (ընդգծ. Յ.Պ):
Ողջախոհական պահանջ կայ արուեստագիտուհիի խօսքին մէջ, այս անգամ ո՛չ թէ իշխանութենէն, այլ՝ ընդդիմութենէն: Այսինքն, մինչեւ այն ատեն որ չեն վերացած ընդդիմութեան յառաջացման բոլոր պատճառները, ան պէտք է մնայ իր պահանջատիրական դիրքին վրայ, չընթանայ կիսամիջոցներու ճանապարհով, բարեմտութեամբ չընդունի յոյսի սպասողական դիրք, որ ինքնասրբագրում տեղի կ’ունենայ, հրաշքով եւ արտաքին միջամտութիւններով պարտութիւնը կը վերածուի յաղթանակի: Այս նշուած ինքնազոհաբերման շապիկն է: Ընդդիմութեան ծնունդ տուած բոլոր պատճառներէն ոչ իսկ մէկը սրբագրուած է, ընդհակառակն, անոնք ամէն օր կը շեշտուին նոր զիջումներով եւ նոր կամայականութիւններով: Գումարուող ձերբակալութիւններով, կալանաւորումներով, քրէական գործերու յարուցումներով, Հայաստան նոր տեսակի Կուլա՞կ պիտի դառնայ մնացողներուն համար, գացողները արդէն գացած են, կ’երթան:
Այս պատճառներով ալ, ընդդիմութիւնը իշխանութեան պատկերը գեղեցկացնող եւ օրինականութեան շպար տուող ազդակ պէտք չէ դառնայ:
Աննա Մայիլեան ժողովրդական պարզ ողջախոհութեամբ կը զգուշացնէ. «…եկան պառլամենտ տեղաւորուեցին եւ վերջ», այսինքն աթոռ-աթոռակի բաւարարութիւնը ընդդիմութեան համար պէտք չէ դառնայ ինքնադրժում, հոգիի սով, «զսպուածութիւն»-ը դարձնելով քաղաքական վարքագիծ, իշխանութեան ծառայող բարենիշ: Եւ կը յուսայ, որ «կ’ընդունուեն ազգային գաղափարախօսութեան հիման վրայ դրուած կառուցողական որոշումներ»:
Ի՞նչ պէտք է դնել «ազգային գաղափարախօսութիւն» պիտակը կրող թղթապանակին մէջ: Այս է որ յստակութեամբ չի տեսնուիր զանգուածին կողմէ, թերեւս նաեւ յստակութեամբ չի ներկայացուիր: Այս մասին պէտք է խօսի ընդդիմութիւնը կարելի պարզութեամբ, պահանջէ վաւերական մտաւորականութիւնը, հանրային կարծիքին կողմէ ըմբռնելի բացատրութիւններով, առանց բարդ վերլուծումներու: Իր առօրեայի մտահոգութիւնը ունեցող հողամշակին, կրպակի աշխատաւորին, տաքսիի վարորդին պէտք է ներկայացնել ինչ որ ընդհանուր բնութագրումով կը կոչենք ազգային գաղափարախօսութիւն, եւ անոր թելադրած պահանջներու իրականացման համար կառուցողական համարուած որոշումները եւ նախաձեռնութիւնները: Այս կէտին համար ընդդիմութիւնը պէտք է ցուցաբերէ ճշմարիտ քաղաքական մանկավարժութիւն, գիտնալով որ բոլոր քաղաքացիները չեն տիրապետեր բոլոր տեղեկութիւններուն եւ անոնք բոլորն ալ ոչ պատմաբան են եւ ոչ քաղաքագէտ, հեռատեսիլէն լսուած չափուած-ձեւուած տեղեկատուութեան հիման վրայ կարծիք կը կազմեն:
Ազգային գաղափարախօութիւնը ազգի որպէս այդպիսին լինելու չլինելու հարցը պէտք է բանաձեւէ այնպէս, որ իւրաքանչիւր անձ այդ բանաձեւումին մէջ տեսնէ ինքզինք, իր եւ իրեն յաջորդելիք սերունդներուն ինքնուրոյն ապագան որպէս անսակարկելի իրաւունք եւ պատասխանատուութիւն: Իւրաքանչիւր անձ, շարքային քաղաքացի, թէ սովորութիւն դարձած պիտակով՝ էլիդան:
Իսկ ի՞նչ է այդ իրաւունքը. ունենալ հայրենիք, որ սոսկ հողային տարածք չէ, ինքնութեան խարիսխ է, ուր կը կենսագործուի նախահայրերու շարունակութիւնը, որ պատմութիւն է, ժառանգութիւն, մշակոյթ, լեզու, կոթողներ, դամբարաններ: Նաեւ ապրողներու նախահայրերու հողին վրայ ապրելու եւ անոնց կողքին թաղուելու իրաւունք, դարերու վրայ կենսագործելով ոգիի շարունակութիւնը: Այդ հողը ո՛չ Վլատիվոսթոք է, ո՛չ Պեվըրլի Հիլզ, ո՛չ Նոր Զելանտա… Խտացեալ՝ հայրենատիրական իրաւութիւն:
Ինչպէ՞ս կառուցողական ըլլալ: Այս տեսութիւն չէ: Ղեկավարումի հարց է եւ ղեկավարական պատասխանատուութիւն: Տէր ըլլալ հողին, ոչ միայն պահելով սահմանները, այլ բնակեցնելով հայրենիքի իւրաքանչիւր թիզ հողը: Այդ բնակեցումը պէտք է ըլլայ,- եղած ըլլար,- ազգային քաղաքականութեան ծրագրուած առաջնահերթութիւն, որ պատասխանատուութիւնն է բոլոր հայերուն: Պարզ հայերէնով՝ նաեւ հայրենահանուածներու յետնորդներուն, որոնք չեն կրնար իրենք իրենց սահմանել սոսկ հանդիսատեսի դեր եւ անով բաւարարուիլ:
Այս լուսաբանական եւ գիտակցական ճիգը ընելու համար, իշխանամէտ ուժերու կողմէ ցարդ օգտագործուած ամբոխահաճութեան պէտք է հակադրել այլ որակ եւ ժողովուդին դիմել ոչ թէ զայն գործիք դարձնելու համար, այլ բացատրելու, որ հայրենիքի եւ ազգի ճակատագրի տնօրինման եւ պաշտպանութեան համար ի՛նք պատասխանատու է, ահատաբար եւ հաւաքաբար, նոյնքան որքան պատասխանատու են, կամ կը թուին ըլլալ նախագահը, վարչապետը, նախարարը, զօրավարը, քաղաքական բեմի վրայ գտնուողները:
Հրապարակի վրայ լսելու եկած խմբուածները ինչպէ՞ս պիտի խօսին, ինչպէ՞ս լսուելու իրաւունք պիտի ունենան, որպէսզի ամբոխային տրամաբանութիւնը իր տեղը տայ քաղաքական գիտակցութեան եւ արժեւորուի քաղաքացիին քուէն: Այս ընելու համար պէտք է երթալ դէպի լռութեան դատապարտուած եւ սոսկ հանդիսատես քաղաքացիները, բացատրութիւն, նպատակ, ծրագիր ներկայացնել թաղամասերու, գիւղերու եւ համայնքներու մէջ, ապա լսել քննադատութիւններ, նաեւ՝ առաջարկներ, ինչ որ մասնակցութեան առաջին քայլն է:
Այսինքն հաստատել իրաւ երկխօսութիւն, փոխան թութակի պէս կրկնել տալու այս կամ այն անձի պոռացած իրաւ-կեղծ ճշմարտութիւնները, թատերականացուած ամբոխահաճութեամբ: Մանաւանդ բարձրաձայնել կարիքները, խոստումները, անհաճոյակատար բաղդատութիւններ եւ քննադատութիւններ ընել, ճամբայ հարթել նպատակասլաց գործակցութիւններու:
Կառուցողական ըլլալու առաջին քայլը լուսաբանութիւնն է, առանց ամբոխավարական մեքենայութիւններու քննարկման եւ չեզոքացման, ղեկավարին հանդէպ վստահութեան վերականգնում չ’ըլլար, առանց որուն ընկերութեան հիւսկէնը կը չքանայ: Հետեւանքը կ’ըլլան չարաշահումները, հին կամ նորատեսակ փտախտը, կոռուպցիան, եւ տեսանելի խուճապը, որ արտագաղթն է, հայրենատիրութեան պարտութիւնը, աւելի վատթար՝ քան ռազմական պարտութիւնը:
Աննա Մայիլեանի նախզգուշացման պարզ խօսքը, «… պառլամենտ տեղաւորուեցին եւ վերջ» եթէ իրականանայ, այդ կ’ըլլայ ազգային գաղափարախօսութեան պարտութիւնը, որ խօսք չէ, այլ՝ ներսի եւ դուրսի հաւաքական պարտութիւնը:
Սահմանադրական Դատարանի բողոքարկու չորս քաղաքական ուժերու դիմումի այսօր յայտարարուած մերժումը ակնկալելի էր երկրի քաղաքական բարդ կացութեան մէջ: Ան կ’ըլլա՞յ քաղաքական ընթացքի մը աւարտը, թէ՞ սկիզբը վերականգնումի նոր նախաձեռնութիւններու:
Հետեւանքներու ուղղութեամբ չեմ ուզեր նայիլ:
Հոն ուր կը գտնուինք, հոն ուր հասած ենք, Աննա Մայիլեանի բնորոշումով զսպուածութիւնը մեղսակցութիւն է աւերումին:
Բայց ինչպէ՞ս ահագնացած մտահոգութիւնը կը դառնայ համազգային: Պիտի պատասխանեն ընդդիմութիւնը, եւ լաւատեսութեամբ՝ լուսաբանուած ժողովուրդը:
Այդ լուսաբանութեան լայնածիր եւ ապագաայտես աշխատանքը ընդդիմութեան եւ մտաւորականութեան պարտականութիւնն է, ընդդէմ ամէն կարգի շահախնդրութիւններու եւ հին ու նոր ջոջականութեան, էսթէպլիշմընթի:
