0
0
ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԻՎԱՌԵԱՆ
Նիւ Եորք
Նոր աշխատասիրութիւն մը եւս կ՛աւելնայ Հայկական Ցեղասպանագիտութեան մեր աղբիւրներուն վրայ, թուրք պատմաբան Թանէր Աքչամի հրատարակած վերջին գիրքով, որուն առատ նիւթ հայթայթած են Թուրքիոյ իր գործընկեր պատմաբաններն ու պատմութեան ուսանողները, որոնք օսմանեան դիւաններէն կրցած են հաւաքել ու քաղել նոր վկայութիւններ եւ արձանագրութիւններ: Գիրքը կը կրէ “Երիտ–թուրքերու մարդկութեան դէմ ոճիրը. Հայոց Ցեղասպանութիւնն ու փոքրամասնութիւններու մաքրագործումը Օսմանեան Կայսրութենէն ներս“ խորագիրը:
Փրոֆ. Աքչամ կը նկատուի մասնագէտներէն Հայոց Ցեղասպանութեան եւ առաջիններէն` թուրք պատմաբանասիրութեան ճիւղին հետեւող, որ կը բերէ իր ներդրումը մեր հաւաքական ու դժուարին աշխատանքներուն:
Ամերիկայի Հայոց Առաջնորդարանի նախաձեռնութեամբ, Հոկտեմբեր 18ին, Հինգշաբթի երեկոյեան առաջնորդանիստ Ս. Վարդան մայր տաճարի “Գավուքճեան“ սրահին մէջ տեղի ունեցաւ այս շնորհահանդէսը: Թուրք պատմաբանը հանդիսականներուն ներկայացուց ծանօթ ուրիշ անուն մը, Հայոց Ցեղասպանութիւնը միջազգային հանրութեան ծանօթացնող գործիչ մը` Փիթըր Պալաքեան:
Օսմանեան դիւաններէն 600ի մօտ վաւերագրերու եւ փաստաթուղթերու հրապարակումը, որոնք մինչեւ օրս անյայտ էին, կ՛ապացուցեն որ Օսմանեան կառավարութիւնը 1912-1913 տարիներու Պալքանեան պատերազմէն ետք, վախնալով Փոքր Ասիոյ փոքրամասնութիւններու անկախանալու ձգտումներէն, որպէս կանխազգուշութիւն որոշում կը կայացնէ զանոնք ցրուելու իրենց կեդրոնացած համայնքներէն` դէպի Կայսրութեան զանազան շրջանները: Մա՛նաւանդ քրիստնեաները, որոնք կը կազմէին ընդհանուր բնակչութեան 30 տոկոսը եւ որոնց մեծամասնութիւնը կը կազմէր, անկասկած, հայ ազգաբնակչութիւնը: Որոշում կը կայանայ միայն 5էն 10 տոկոսի համեմատութիւն մը պահելու` մահմետական բնակչութեան մէջ:
Կանխամտածուած ցեղասպանութեան մը ծրագրէն տարբեր ներկայացուեցաւ երբ Աքչամ խնդրոյ առարկայ դարձուց տեղահանութիւնը միայն: Սակայն սրահէն եկած հարցումները եւ երբեմն ալ եղած լուռ բողոքի արտայայտութիւնները, Աքչամը ուշադրութեան հրաւիրեցին, թէ եղածը անպայմանօրէն Ցեղասպանութեան մը ծրագրումն էր: Մինչ այդ, ընդհանրապէս, Երիտթուրքերու իշխանութեան վերագրելը ա՛յնքան ճիշդ պիտի չըլլար, որովհետեւ, ի վերջոյ, թուրք պետականութեան ու կառավարութեան (այս պարագային` Օսմանեան Կայսրութեան) ծրագիրն էր եղած այդ նախաձեռնութիւնը: Ճիշդ է որ Իթթիհատ վէ Թերաքքիի հրահանգներուն ալ անսալով 1915ի գարունէն ետք արդէն կը հրահանգուէր ջարդել հայ ազգաբնակչութիւնը առանց խտրութեան: Ըստ Աքչամին, Երիտթուրքերը կ՛ուզէին տեսնել Անատոլիան առանց Հայերու եւ գոնէ այս դիւանները նոր լոյս մը կը սփռեն Ցեղասպանութեան առընչուող յետագայ զարգացումներուն վրայ:
Փրոֆ. Թանէր Աքչամ Գերմանիայէն գալէ ետք միայն սորվեցաւ անգլերէն լեզուն եւ հիմա արդէն գրեթէ տիրապետած է երկրի լեզուին եւ առանց թարգմանի օգնութեան ան կրնայ արտայայտուիլ ազատօրէն: Սակայն, երբ պատմագրութեան խոր ծալքերուն մէջ կը մտնէ ան, դժբախտաբար, տակաւին կրնայ շփոթ ստեղծել իր ունկնդիրներու միտքերուն մէջ. ու անոր համար ալ անհրաժեշտ է որ իր խօսքը ան գրի առած բեմ բարձրանայ, զանազան անտեղի նկատողութիւններէ զերծ մնալու համար:
Բացման խօսքը կատարեց Թեմական Խորհուրդի ատենապետ Օսքար Թադոսեան, իսկ փակման խօսքը` Սիմէոն Վրդ. Օտապաշեան, Առաջնորդ Խաժակ Արք. Պարսամեանի բացակայութեան պատճառով:
Թանէր Աքչամ, այնուհետեւ մակագրեց իր նոր գիրքը:
Աւելցնենք որ, Առաջնորդարանի կողքին, նախաձեռնութեան մաս կազմեցին նաեւ` Հ.Բ.Ը.Մ.-ը, Թէքէեան Մշակութային Միութիւնը, Վարդանանց Ասպետներն ու շրջանի պոլսահայ կազմակերպութիւնները:
