0
0
60ական-70ականներուն Արեւմտեան աշխարհը կը թնդար ռոք երաժշտութեամբ:
Լիվըրփուլ քաղաքի առասպելական քառեակէն` “Պիթըլզ“էն, մինչեւ հեռաւոր Լոս Անճելըսեան դռներ` “Տօրզ“, երիտասարդութեան ալիք մը տարուած էր այս ժխորով: Միջին Արեւելքի եւ յատկապէս Լիբանանի հայ գաղութն ալ ունէր իր եռուզերը: Այս բնագաւառէն ներս հետաքրքրական համայնագիտարան մըն է, կիթառահար Պօղոս Շահմելիքեանի “Յիշատակներ…Անցած Օրեր“ը, բաղկացած աւելի քան 200 էջերէ:
Ստորեւ քանի մը էջ այս գործէն.-
ՆԱԽԱԲԱՆ
Երկար ժամանակ է ի վեր, մտադրած էի գրի առնել երաժշտական կեանքիս օրերը: Սկսիլն է դժուար կ՛ըսեն, սակայն իմ պարագայիս, նոյնքան դժուար եղաւ աւարտելը, քանի որ դէպքեր կը յիշէի եւ կ՛աւելցնէի: Տակաւին նոր դէպքեր ալ կը յիշեմ, բայց այսքանով պիտի գոհանամ եւ փակեմ օրագիրս, ապա թէ ոչ միշտ աւելցնելիք նիւթ մը կամ պատահած դէպք մը կայ:
Այս գրութիւնս պարզ օրագիր մըն է, վէպ մը չէ, եւ իսկական պատահած դէպքեր են եւ անձերը բոլորն ալ գոյութիւն ունին եւ իրենց իսկական անուններով յիշուած են:
Այս օրագիրս կը ձօնեմ շատ սիրելի զաւկիս` Անդրանիկին, ինչպէս նաեւ սիրելի տիկնոջս Ազնիւին:
***
Շատ փոքր տարիքէս բացառիկ սէր ունեցած եմ երաժշտութեան հանդէպ եւ կը կարծեմ, որ ժառանգական է: Հայրս ջութակ կը նուագէր, անշուշտ իբրեւ սիրող նուագող, ոչ արհեստավարժ, եւ ամէն անգամ որ ջութակը ձեռքը առնէր, “Մեր Հայրենիք“ով պիտի սկսէր իր երգացանկը: Եղբայրս նոյնպէս բաներ մը կը փորձէր ջութակի վրայ, իսկ ես անհամբեր կը սպասէի, որ իրենք նուագեն եւ ամէն խաղ մոռցած իրենց մտիկ կ՛ընէի:
Օր մը, հազիւ 7 կամ 8 տարեկան էի, Շթորա օդափոխութեան ելած էինք, եղբայրս accordion մը բերաւ մեզի: Տակաւին աչքիս առջեւն է պզտիկ քրոջս` Արսինէին ուրախութեան ճիչը: Անշուշտ ես ալ շատ ուրախացայ եւ այդ օրուընէ սկսեալ ամէն վայրկեան accordeonևը բոլորիս ձեռքն էր: Մէկը կը վերջանար միւսը կը սկսէր (դրացիներուն աչքը լոյս): Ամենէն շատ Արսինէն, քիչ մը եղբայրս, քիչ մը հայրս, շատ քիչ մեծ քոյրս` Ալիսը, իսկ մայրս, որ աղջիկութեան մականունով Զուռնաճեան էր եւ կը կարծէինք, որ իր գերադաստանէն սերած ըլլար նուագի սէրը` բնաւ…: Նոյնիսկ չէ փորձած մէկ եղանակ նուագել: Տարիները անցան, նուագի սէրս բազմապատկուեցաւ, բայց ոչ accordeonևի, այլ` կիթառի: Գիշեր ցերեկ կիթառ կ՛երազէի, իսկ ծնողքս չէին ուզեր կիթառ առնել, վախնալով որ դասերուս կը վնասէ: Երբ 9րդ դասարանի ֆրանսական breuvetևի պետական քննութեան յաջողեցայ չուզեցի որեւէ նուէր բացի կիթառէն, իսկ ծնողքս այնքան ուրախ էին յաջողութեամբս, որ վերջապէս համաձայնեցան:
Երջանիկ օրերէս մէկը: Վերջապէս ունեցայ այդչափ սպասուած կիթա՞ռը: Կիթառ… շատերու համար պարզ նուագարան մը… ինծի համար երազային բան մը, որ կարելի չէ բացատրել:
Կիթառի առաջին դասերս առի ճեմարանի նախկին դասընկերներէս, Արա Քէքէճեանէն, որ այդ ժամանակ նշանաւոր էր Les Lunettes Noires նուագախումբով:
Քանի մը ամիս հազիւ անցած, կազմեցի առաջին նուագախումբս դասընկերոջս Հրայր Մովսէսեանին հետ, Les Soupirants:
Տակաւին դպրոցական աշակերտ ենք, 1965թ. ամավերջի հանդէսին ելոյթ պիտի ունենանք քանի մը երգերով: Երգիչը նոյնպէս դասընկեր Ռիշար Աբգարեան, թմբկահար` Լեւոն Էքիզեան, rhythm guitar` Հրայր Մովսէսեան, իսկ ես` solo guitar:
Անհամբեր սպասուած օրը հասաւ եւ մենք “յաջող“ ելոյթ մը ունեցանք: Ներկաները ուրախ էին, տնօրէնը առաջին շարքին նստած, ականջները կը գոցէր եւ ձեռքով նշան կ՛ընէր, որ քիչ մը ցած նուագենք, բայց մտիկ ընողը ո՞վ:
Les Soupirants նուագախումբի կեանքը կարճ տեւեց, քանի մը ամիս փորձ եւ մէկ ելոյթ ընդամէնը:
“Les Soupirants“ի չափազանց կարճ շրջանէն ետք քանի մը ամիս ժամանակաւոր նուագեցի Los Amores նուագախումբին հետ, երգիչ` Վարդեվառ Անթոսեան, դաշնակ եւ accordion` եղբայրը Աւետիս Անթոսեան, թմբկահար` Վազգէն, թրոմբէթ` Տէնի, իսկ ես` Սոլօ կիթառ:
Այդ ժամանակ Վարդեվառ եւ Աւետիս (Ատիս Հարմանտեանի քեռիները) արդէն հասուն երիտասարդ էին, ամուսնացած եւ զաւակներու տէր: Ինծի համար շատ հաճելի չէին հին ոճով նուագները: Կը նախընտրէի ինծի տարեկից տղոց հետ նուագել, նոր երգացանկով:
Օր մը ճամբան քալած ժամանակս, Արա Քէքէճեան դէմս ելաւ: “Լաւ հանդիպեցանք“,և ըսաւ “bass guitar նուագողի պէտք ունիմ. կ՛ուզե՞ս հետս նուագել“: Առաջարկը շատ հաճելի էր “բայց, ես bass guitar-է՞ն գաղափար չունիմ: Բան մը չէ կը սորվիս, ես քեզ լաւ գիտեմ“ ըսաւ, եւ այսպէսով “մնաք բարով“ ըսի Los Amores ին եւ դարձայ այդ ժամանակուան ամենանշանաւոր նուագախումբ Les Lunettes Noiresևի անդամ իբրեւ bass guitarist: Ժամանակ չունինք կորսնցնելիք , անդադար փորձ, երկու շաբաթէն հեռատեսիլէն ելոյթ պիտի ունենանք, Pele-Mele յայտագրէն երգիչներու եւ նուագախումբերու մրցում:
Օրը հասաւ եւ Les Lunettes Noires այդ օր շահեցաւ Լիբանանի նուագախումբերու առաջնութիւնը: Մասնակցեցանք երեք երգերով, որոնցմէ մէկը հայերէն “Այո, այո“, խօսք եւ երաժշտութիւն Արա Քէքէճեանի: Այդ ժամանակ հայերէն երգողը ո՞վ… անգլերէն եւ ֆրանսերէնը կեցած տեղը, եւ մենք հայերէն երգով առաջնութիւն շահեցանք:
Յաջորդ օրը հեռաձայն մը ստացանք “Հայկ“ ակումբէն: “Հայկ“ ակումբը անկախ ակումբ մըն էր, ընդհանրապէս հարուստ դասակարգի հայեր: Որեւէ կուսակցութեան չեն պատկանիր, ակումբ կ՛երթան զիրար տեսնելու, հոն կը ճաշեն, թուղթ կը խաղան: Մեզ հրաւիրեցին իրենց ակումբը շնորհաւորելու եւ առաջարկեցին, որ ամիսը անգամ մը իրենց ակումբը նուագենք: Անշուշտ ընդունեցինք առաջարկը:
Բացի Հայկ ակումբէն, ելոյթներ եւ երգահանդէսներ կ՛ունենայինք զանազան տեղեր եւ միշտ զբաղած էինք, մինչեւ իսկ երկու ձայնապնակ հրապարակեցինք, մէկը ֆրանսերէն Suzy, իսկ միւսը հայերէն “Մեղք եմ ես“, այդ ալ ըսեմ որ գոնէ Լիբանանի մէջ առաջին հայերէն ձայնապնակը եղաւ Les Lunettes Noiresևի “Մեղք եմ ես“ը: Արան առաջին էսդրատային հայերէն երգողը եղաւ Լիբանանի մէջ եւ ոչ թէ Ատիս, ինչպէս կը կարծէ ժողովուրդը: Անշուշտ Արան Ատիսի նման լաւ երգիչ չէ, բայց շատ լաւ նուագող էր: Արային ամենամեծ յանցանքը, կ՛ուզէր ամէն ինչ ինքը կատարել, նուագել, երգել, յօրինել: Արային երգերը շատ մանկական երեւոյթ ունէին եւ չսիրուեցան ժողովուրդին կողմէ, ինչպէս որ տարիներ ետք ինքն ալ զգաց եւ որոշեց մանկական երգեր երգել: Դարձեալ Արան եղաւ առաջին մանկական երգիչը եւ այս անգամ յաջողեցաւ:
Les Lunettes Noiresևի հետ մնացի մօտ մէկ տարի, մինչեւ որ օր մը Արան, որ խումբին ղեկավարը եւմիեւնոյն ժամանակ երգիչն էր, անձնական պատճառներով որոշեց այլեւս չնուագել եւ այսպէսով վերջ գտաւ Les Lunettes Noires նուագախումբը:
Նոյն շրջանին շատ նորելուկ խումբ մը ելած էր, The Five Fingers, որուն թմբկահար Տիգրան Մխսեանը բարեկամս էր: Ինձմէ խնդրեց, որ իրենց խումբին օգնեմ իմ ցուցմունքներով: Տակաւին շատ անփորձ էին: Սիրով ընդունեցի օգտակար ըլլալ իրենց եւ շաբաթը քանի մը անգամ իրենց փորձին, որ կը կատարէին Էշրէֆիէի Կաթողիկէ պատրիարքարանին մէկ անկիւնը, ներկայ կ՛ըլլայի եւ քանի մը ցուցմունքներ կ՛ընէի: Շատ հաճելի տղաք էին, երգիչը Միմօ (Միհրան Գրուզեան) rththm guitar Նազօ Մոմճեան, solo guitar Յակոբ Անտըզեան, թմբկահար` Տիգրան Մխսեան, իսկ bass guitar Յակոբ Ճուլֆայեան: Տիգրանը, որ շատ փոքր տարիքէն electronicsևի ուղեղ էր, ինքը ձեռքով շինած էր բոլոր amplifierևները, Նազօն բացի կիթառ նուագելէն, ինքն ալ Միմոյին կողքին բաւական երգացանկ ունէր եւ լաւ կ՛երգէր, իսկ Միմոն շատ հաճելի եւ դպչուն ձայն մը ունէր: Առաջին վայրկեանէն զգացի, որ կ՛արժէր այս խումբին վրայ աշխատիլ: Հակառակ նոր եւ սկսնակ ըլլալնուն, ցուցմունքներս շատ շատ կ՛ըմբռնէին, բացի bass նուագող Յակոբէն, որ բնաւ musical տղայ չէր:
Շատ կարճ ժամանակի համար, Յակոբ Ճուլֆայեանին փոխարինեց Զաւէն, որուն մականունը դժբախտաբար չեմ յիշեր: Զաւէն գէշ նուագող չէր, ունէր նաեւ երգելու կարողութիւն, սակայն Տիգրանին հետ վիճաբանութիւն մը ունեցաւ, որ վերջացաւ կռիւով: Մէկէն մէկը պէտք էր որ ձգեր խումբը, եւ բոլորը միասնաբար որոշեցին ճամբել Զաւէնը: Առաջարկեցին, որ հետերնին նուագեմ հիմա որ խումբ չունիմ: ժամանակին առաջարկած էին, սակայն մերժած էի, որպէսզի պատճառ չ՛ըլլամ Յակոբ Ճուլֆայեանին, սակայն հիմա պարագան բոլորովին տարբեր էր: Մէկը պէտք էր փոխարիներ Զաւէնը: Ընդունեցի իրենց առաջարկը եւ դարձայ անդամ Five Fingersևի, որ եղաւ իմ ամենանշանաւոր եւ երկարակեաց նուագախումբս, որ դիմացաւ 1965էն 1977:
