0
0
ՀԱՅՐԵՆԻՔ
Իր բարձր դիրքով եւ հաստ ու անթափանցելի պարիսպով, Շուշին Արցախեան բարձրավանդակի վիթխարի ամրոցն էր, որ կը հսկէր անծայրածիր տարածութեան մը վրայ:
Տեղւոյն բնակիչին համար, դեռ երէկուան նման անմոռանալի էր թէ ռազմական ի՜նչ կարեւորութիւն ունէր այս պատմական պարիսպ-քաղաքը, որ նախքան գրարուիլը շարունակ կ՛օգտագործուէր ազերի հրետանիին կողմէ, ռմբակոծելու համար Ստեփանակերտն ու մօտակայ գիւղերը:
Այդպէս ստեղծած էր աշխարհագրական ճակատագիրը, եւ Շուշիի ազատագրումը պատմական անհրաժեշտութիւն էր` կոչուած վերականգնելու հայկական հինաւուրց հողի վրայ ապրելու անկապտելի իրաւունք մը` ժողովուրդի մը, որ ամէն գնով որոշած էր տիրանալ այս պատմական քաղաքին:
Բնութեան ստեղծած պայմաններուն կողքին, Շուշիի ազատագրումը նաեւ տնտեսական անհրաժեշտութիւն էր, մանաւանդ որ ցամաքային եւ օդային ճանապարհներու շրջափակման, ապրուստի նախնական կարիքներու` վառելանիւթի, ջուրի եւ սննդեղէնի պակասը սկսած էր գերզգալի դառնալ:
Նաեւ, Շուշին ռազմական յաղթանակ էր ամբողջական հասկացողութեամբ: Այդ պատճառով ալ այս իւրայատուկ ամրոց-քաղաքը դարձաւ խորհրդանիշը` հայոց ռազմական գիտութեան, կարողութեան, կամքին, կորովին եւ յատկապէս յաղթանակի բերկրանքին, որուն դիմաց կարելի է միայն յարգանք ու հիացում ցուցաբերել:
Շուշիի յաղթանակը նշելով միշտ ալ դէմ յանդիման կու գանք այն ճակատագրական պահուն, երբ շարունակ խաղաղութեան դաշնագրի դէմ պայքարելով, Պաքու շարունակ դիմելով թէ՛ տնտեսական եւ թէ՛ զինուորական ճնշումներու, կը փորձէ »ձեռնոց« նետել եւ պատերազմի պատրաստութիւններ կատարել, առանց քաջատեղեակ ըլլալու եւ վերյիշելու թէ, Արցախցին որքան կառչած է իր հողին: Յիշատակելի ու առանձնայատուկ օրինակ մըն է, Քարինտակի ինքնապաշտպանութիւնը, ուր փոքրաթիւ հայ մարտիկներ, դաժան պայմաններու տակ, կրցած էին զսպել եւ չէզոքացնել թիւով շատ աւելի բարձր եւ զինամթերքով, լաւապէս զինուած թշնամի ջոկատներ: Դեռ աւելին, այդ Քարինտակի խիզախ հերոսները շարունակեցին իրենց սլացքը, առանց որեւէ դժուարութեան ու երկմտանքի, մագլցելով անգերազանցելի եւ ցցուն ժայռեր եւ Շուշուայ ապառաժ, ցոյց տալով իրենց մարտունակութիւնն ու վճռակամութիւնը:
Այսպէս, անվախօրէն բարձրացան դէպի Շուշի եւ դեռ շարունակեցին իրենց ընթացքը…:
Շուշիի ազատագրումով վերջնականապէս ամրապնդուեցաւ թշնամին գերազանցելու եւ սեփական ուժերով գետին փռելու հաւատն ու կամքը:
21 տարի ետք…Ղազանչեցոց եկեղեցւոյ շուրջ ալ անլռելի զանգատուն է, ի յարգանս այս հայոց պատմութեան այս նոր հերոսներուն:
