0
0
Ս. ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ
Անկախ այն իրողութենէն, որ ցեղասպան թուրք պետութենէն մեր արդար պահանջներուն հետապնդման համար մեր աշխատանքները կը տարածուին տարուան բոլոր ամիսներուն եւ օրերուն վրայ,
Անկախ այն իրողութենէն, որ յաճախ պէտք ունինք աշխարհին վերահաստատելու, թէ Թուրքիայէն, նաեւ անոր անվիճելի եւ աններելի ոճիրը քողարկել փորձողներէն մեր պահանջները չեն սահմանափակուած ոճիրին ճանաչումով, այլ կ՛անցնին արդար հատուցման` հողային եւ նիւթական արդար հատուցումի տարածքները, եւ այդ նպատակով մեր բանաւոր ու գործնական պայքարը կը տանինք ամէն օր, ամէն ամիս,
Անկախ յիշեալ ու նմանօրինակ նկատառումներէ`
Մեր Դատը անխուսափելիօրէն կապուած է Ապրիլ ամիսին, իսկ երբ կը մօտենանք Ապրիլի 24-ին, Թուրքիայէն մեր պահանջատիրութիւնը կը զգենու տարբեր հնչեղութիւն, ցեղասպան պետութենէն ու աշխարհէն մեր սպասումները կը ստանան տարբեր շեշտադրում:
Պէտք չկայ երկար բացատրութիւն տալու, թէ Ապրիլ ամիսը ինչո՛ւ մասնայատուկ նկարագիր եւ հնչեղութիւն ունի հայերուս համար. պէտք չունինք նաեւ երկար մտորումներ կատարելու, թէ մեր իրաւունքներուն հետապնդման ու պաշտպանութեան համար մեր ուժերն ու ճիգերը ինչո՛ւ առաւելաբար կը լարենք այսպէս կոչուած` “արտաքին ճակատ“ին վրայ, որովհետեւ գիտենք, հաւատացած ենք, որ մեր իրաւունքներուն վերահաստատումը` մարդկային եւ հողային կորուստներու ճանաչումն ու համապատասխան ամէն տեսակի հատուցում` կը կարօտին պատմական ճշմարտութեանց Թուրքիոյ ու ամբողջ աշխարհին կողմէ ընդունման, ապա նաեւ արդարութիւն հաստատող վճիռին:
Այս բոլորը ճշմարիտ են եւ արդար: Արդար է նաեւ այն, որ մեր քայլերը նոյն ձեւով շարունակուին, հզօրանան, ցարդ արձանագրուած դանդաղ յառաջխաղացքը աւելի եւս թափ ստանայ: Սակայն…
Սակայն կայ տարածք մը, որ կը կոչուի “հայկական ներքին ճակատ“, մեր Դատին հայեցակէտէն` “ներքին դաշտ“ մը, որ կը կարօտի նո՛յնքան հոգածութեան, ճիգի եւ նախանձախնդիր աշխատանքի:
ԵՐԿՈՒ ԳԼԽԱՒՈՐ
ՅԵՆԱՐԱՆ
“Ներքին տարածք“ին գլխաւոր կալուածներէն են Հայաստանի բնակչութեան թիւի հարցն ու հայրենաբնակ ժողովուրդին վիճակուած տարապայման վիճակները, իսկ համայն հայութեան տեսանկիւնէն` մեր լեզուին ապրած նոյնքան ողբերգական նահանջը, որուն նկատմամբ հետզհետէ աւելի համարձակ կերպով կ՛որդեգրենք “Ջայլամի քաղաքականութիւն“:
Մեր լեզուն, հայրենի հողն ու անոր վրայ բնակող հայութեան թիւի աճը, հայրենիքին մէջ իբրեւ մարդ ապրելու համար տանելի պայմաններու ստեղծումն ու ժողովուրդին համաչափ բարգաւաճումը կը հանդիսանան գլխաւոր բանալիներ ու յենարաններ, առանց որոնց, ներքին ու արտաքին ճակատներու վրայ մեր պայքարը ենթակայ կը մնան մեծ վտանգներու, եւ օր մըն ալ, պայքարողները կրնան մատնուիլ այնպիսի վիճակի, ուր իրենց ոտքին տակ տարրական հողն ու զօրակիցներու բանակները կորսուած գտնեն. իսկ անկէ անդին…
Այս հարցերը մեր պետութիւնն ու ամբողջ հայութիւնը կը դնեն այնպիսի մարտահրաւէրներու առջեւ, որոնց դիմաց “քաղաքականութիւն խաղալ“ը կը նմանի մանուկներու “տուն-տուն խաղալ“ուն: Կարիք կա՞յ արդեօք երկար բացատրութիւններ տալու, թէ հայրենիքին ամրացումը ինչո՛ւ հրամայական է ու անխուսափելի` մեր իրաւունքներուն հետապնդման դիտանկիւնէն: Պէտք կա՞յ դիմելու երկար-բարակ մեկնաբանութիւններու, թէ այսօրուան իշխանութիւններուն բազմայարկանիօրէն ապիկար վարմունքը, մասնակի ու ժամանակաւոր շահերու հետամտութիւնը, “աշխարհի մէջ այսօր այսպէս կ՛ընեն, մենք որմէ՞ պակաս ենք“ով տարուիլը, պետութիւն եւ հայրենիք կերտելու Մշակոյթէն հեռու կանգնիլն ու այդ ուղղութեամբ քայլերու խափանումը ինչպիսի՛ վնասներ կը հասցնեն երկրին ու ժողովուրդին, վնասներ` որոնց տարբերակները կը կոչուին… Ցեղասպանութեան ուրացում, Թուրքիոյ ոճիրին սքողում, զայն հաշուետուութենէ ու արդար դատաստանէ վահանում, Ցեղասպան ոճրագործին ուղղակի եւ անուղղակի մեղսակցութեան շարունակում: Ո՛չ հայրենի ժողովուրդը, ո՛չ ալ աշխարհասփիւռ հայութիւնը իրաւունք ունին անտեսելու այս դժբախտ իրականութիւնը. դարմանումն ալ կը կարօտի բոլորիս ձեռքերուն միացման, իշխանաւորը կարգի հրաւիրելու եւ զայն բարեշրջման գործընթացին մասնակից դարձնելու, վախճանականօրէն` ՕՐԷՆՔի պետութեան կերտումին:
Ներ-հայկական բեմին վրայ, մեր Դատին միւս, եւ նո՛յնքան կենսական յենարանը` մեր լեզուն է (“ու հաւատը“` պիտի աւելցնէր Խաչատուր Աբովեան): Չենք համարձակիր անդրադառնալ, որՀայաստանի հայաթափումին չափ վտանգաւոր ու սպառնական են հայերէնէն հայութեան հեռացումը եւ… այս ընթացքը արդարացնելու փորձերը: Հետզհետէ աւելի համարձակօրէն արտայայտուելու իրաւունք կը փնտռեն այնպիսի իմաստակներ ու “արդիականութեան“ հետամուտ “գիւտարարներ“, որոնք կ՛աշխատին նախ իրենք զիրենք, ապա նաեւ օտարումի պատրաստակամ զանգուածներ համոզել, թէ հայերէնի իմացութիւնը, այսինքն հայերէն խօսիլը, կարդալն ու գրելը երկրորդական յատկանիշներ են, մինչեւ իսկ… պերճանքի պէս բաներ, մինչդեռ կարելի է լաւ հայ ըլլալ անգլիախօս, ֆրանսախօս, սպանախօս եւ (վաղն ալ թերեւս) ճափոնախօս, վիեթնամախօս կամ չինախօս դառնալով: Կը վիճի՛ն ալ, ու ճիգ կ՛ընեն համոզիչ դառնալու, երբ ըսուի, թէ մեր լեզուն մեր Դատին համար անփոխարինելի ու առաջնահերթ հիմ է, ու երեսիդ կը նետուի “այս հոսանքին դէմ ոչ ոք կրնայ դէմ դնել“ չնաշխարհիկ կարգախօսը, “նոր սերունդը հայերէնը չի սիրեր ու պիտի չսիրէ“ երեւակայածին չքմեղանքը (իրականութիւններուն իրազեկ ենք, սակայն անընդունել կը նկատենք պարտուողականութիւնն ու… ծուլութիւնը): Կը դիմուին ինքադատապարտումի համազօր… ինքնարդարացումի, “մատներու ետին պահուըտելու“ խաղին, ու չենք ուզեր ընդունիլ, որ երէց սերունդն է, ծնողներ են, ընտանեկան հարազատներ, մինչեւ իսկ ուսուցիչներ ու կրթական կամ ազգային կեանքի ազդու դերակատարներ են այս մաշումին գլխաւոր պատասխանատուն, նորահաս սերունդները անտարբերութեան մղողները (չենք վնասեր, եթէ դիմենք “միշտ ալ բացառութիւններ կան ու յարգելի են“ քլիշէին), երբ կամայ թէ ակամայ, գիտութեամբ թէ անգիտութեամբ մեր մայրենին դուրս կը վանենք մեր առօրեայէն, մեր Դատին հաւատացող պատանիին ու երիտասարդին չենք կրնար անդրադառնալ տալ, որ մայրենիին իւրացումն ու զայն հայ անհատին էութեան մէկ անմաբաժանելի մասնիկը դարձնելը նոյնինքն Հայ Դատ հետապնդելու համազօր ընթացք է:
Որովետեւ,
Հայերէնի իմացութեա՛մբ է որ հայ անհատը` մանուկ, պատանի, երիտասարդ թէ տարեց, կապ պիտի պահէ ու կամրջուած պիտի մնայ իր կենսատու արմատներուն, հայերէնին ճամբո՛վ է որ հայ անհատը, մանաւանդ նորահաս սերունդները հաղորդակից պիտի ըլլան մեր մշակոյթին` անոր քաղաքական, պատմական, արուեստի թէ այլ ոլորտներու:
Պէտք է փուլ բերենք ցնորածին “արգելքներ“ն ու ինքնարդարացման փորձերը: Պէտք չունինք երկար գիտափորձեր կատարելու, գլուխ կոտրող համագումարներ ու գիտաժողովներ կազմակերպելու, այլ կարճատեւ` քանի մը ամսուան կամ մէկ-երկու տարուան աշխատանքը ցոյց պիտի տայ, որ խելահաս ու հայութեան շիճուկով պատուաստուած պատանին եւ երիտարասրդը, մեր Դատին համար այս կենսական բանալին` մայրենին, պիտի կարենայ տանելի եւ ընդունելի չափով իւրացնել, հետեւաբար եւ ապահովել մեր մաշումին դադրեցումը, երաշխաւորել թուային աճ` հայկական աշխարհի տարածքին, եւ այդ հզօրանքը գործի լծել ի խնդիր մեր իրաւունքներուն հետապնդման:
“Տասը լեզու սորվէ, բայց մայրենիդ ամուր պահէ“ աբովեանական պատգամը այսօր ու վաղը կը մնան անժամանցելի: Այս պատգամին կենսագործման համար ալ աշխատանքի եւ ինքնահամոզումէ անդին անցնելու պէտք ունինք տարուան բոլո՛ր օրերուն ու ամիսներուն, եւ ո՛չ միայն Ապրիլին, ինչպէս կ՛ընենք արտաքին դաշտերու մէջ պայքարի համար:
