0
0
Հոկտեմբեր 4, 2009-ին, Միշիկընի Տիրպորն քաղաքին մէջ գտնուող Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ հիմնադրութեան 47-րդ, տարեդարձին առթիւ, թեմի Առաջնորդ՝ Բրձշ. Տ. Օշական Արքպ. ժամանեց Տիթրոյթ եւ մատոյց Սուրբ պատարագ, մասնակցութեամբ Արժ. Տ. Տարօն Քհնյ. Ստեփանեանի:
Յընթացս Սուրբ պատարագին պատարագիչ սրբազան հայրը փոխանցեց իր պատգամը, բնաբան ունենալով Յովհաննէս Առաքեալի առաջին նամակէն հատուած մը, որ հետեւեալը կ’ըսէ.- եեթէ մենք լոյսի մէջ քալենք ինչպէս ինք լոյսի մէջ է, այն ատեն ճշմարտապէս հաղորդակից կ’ըլլանք իրարու եւ իր որդւոյն, Յիսուսի Ս. արիւնը կը սրբէ մեզ ամէն մեղքէ: Աստուածորդին մարդացաւ, եկաւ այս աշխարհը, քարոզեց ճշմարիտ լոյսը, ինչպէս Յովհաննէս Առաքեալ իր գրած նամակին մէջ կ’ըսէ՝ Յիսուս իր խաչելութեամբ եւ իր Սուրբ արիւնի հեղումով սրբեց մարդկութիւնը իր մեղքերէն, եւ մարդկութեան ցոյց տուաւ ճշմարիտ լոյսը: Այդ ճշմարիտ լոյսը, Յիսուսի երկու Առաքեալները Հայաստան աշխարհը բերին եւ լուսաւորեցին մեր հայրերը, որոնք անշեղօրէն քալեցին այդ ճշմարիտ լուսաւոր ճամբէն, եւ այդ լոյսի ճամբան սորվեցուցին մեզ«:
Գերշ. պատարագիչ Սրբազան Հայրը, եզրափակելով իր օրուայ քարոզը ըսաւ.- եՈրպէս Քրիստոնեայ հաւատացեալներ պարտաւոր ենք սիրել զիրար, եւ ներողամիտ ըլլալ իրար հանդէպ, եւ մեր զաւակները առաջնորդել Աստուածորդոյն Սուրբ արիւնով լուսաւորուած լոյսի ճամբէն«:
Սուրբ պատարագէն անմիջապէս ետք, եկեղեցւոյ յարակից եԼիլիան Առաքելեան« սրահին մէջ տեղի ունեցաւ եկեղեցւոյ հիմնադրութեան 47-րդ, տարեդարձի ճաշկերոյթը:Ներկայ էին շուրջ 130 հաւատացեալներ: Օրուայ հանդիսավարն էր Պրն. Ռալֆ Գիւրճեան, որուն բարի գալուստ խօսքէն ետք, Տիկ. Հելէն Մովսէսեանի դաշնակի ընկերակցութեամբ, Տիկ. Անահիտ Մովսէսեան երգեց Ամերիկայի եւ Հայաստանի քայլերգները: Ապա յարգելի հանդիսավարը բեմ հրաւիրեց եկեղեցւոյ ատենապետ՝ Պրն. Մայքըլ Յակոբեանը, որպէսզի փոխանցէ հոգաբարձութեան խօսքը : Այս վերջինը հովիւին ու հոգաբարձութեան եւ ներկայ հաւատացեալներուն կողմէ շնորհակալութիւն յայտնեց Սրբազան Հօր, որ ընդառաջեց հրաւէրին: Ան համառօտ կերպով անդրադարձաւ հոգաբարձութեան մինչեւ օրս կատարած աշխատանքներուն, ինչպէս նաեւ անդրադարձաւ յառաջիկայ օրերուն տեղի ունենալիք եկեղեցւոյ հայկական փառատօնին մասին: Նաեւ, ան կարեւորեց, յառաջիկայ Դեկտեմբեր 4-ին,հովանաւորութեամբ եւ նախագահութեամբ թեմիս. Բրձշ. Տ. Օշական Արքպ. Չոլոյեանի, Տիրպորնի քաղաքապետութեան երգահ սրահին մէջ, տեղի ունենալիք համաշխարհային երգարուեստի դափնեկիր, սոփրանօ երգչուհի՝ Իզապէլ Պայրագտարեանի ելոյթը: Իսկապէս որ եզակի, պատուաբեր, եւ անմոռանալի պիտի ըլլայ Ս. Սարգիս եկեղեցւոյ համայնքի պատմութեան մէջ, ինչպէս նաեւ Տիթրոյթի հայ գաղութին համար: Խնդրեց ներկաներէն որ մեծ աշխատանք տանին անոր յաջողութեան, եւ իրենց հարազատներով եւ բարեկամներով ներկայ գտնուին համերգին:
Ապա Ազգային վարչութեան շնորհաւորութեան խօսքը փոխանցեց Պրն. Րաֆֆի Ուրլեան, մաղթելով պայծառութիւն Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ եւ յարատեւ կենսունակութիւն եւ յաջողութիւն Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւին, հոգաբարձութեան եւ համայնքին :
Այնուհետեւ Արժ. Տ. Տարօն Քհնյ. Ստեփանեան, հոգաբարձութեան, համայնքին, եւ իր բարի գալուստի եւ շնորհակալութեան խօսքէն ետք, համառօտ գիծերու մէջ վեր առաւ Սրբազան Հօր գլխաւորութեամբ թեմի վարչական, հոգեմտաւոր դաստիարակ կութեան, ազգապահպանման եւ այլ բնագաւառներու մէջ, կիրարկուող գործունէութիւններուն: Ապա բեմ հրաւիրուեցաւ Սրբազան Հայրը, որպէսզի փոխանցէ իր հայրական պատգամը: Գերշ. Սրբազան հայրը շնորհակալութիւն յայտնելէ ետք, կարեւորեց Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ համայնքի դերակատարութիւնը թեմիս եկեղեցական եւ ազգային գործունէութեան ասպարէզին մէջ: Ապա փոխանցեց իր պատգամը (կարդալ ամբողջութեամբ, թղթակցութեան աւարտին): Եկեղեցւոյ մէջ իրենց երկար ծառայութեան համար, թեմի Բրձշ. Սրբազան հօր ձեռամբ գնահատագիրներ ստաձան՝ Յակոբ Տէմիրճեան, Էրիգ Աւետիսեան եւ Թալին Յակոբեան: Իսկ տարուայ օրինակելի ընտանիքի գնահատագիրը ստաձաւ Քէրն ընտանիքը: Ապա, Սրբազան հօր պահպանիչով, եւ ազգայնաշունջ եԿիլիկիա« երգով վերջ գտաւ եկեղեցւոյ հիմնադրութեան 47-րդ տարեդարձի ճաշկերոյթը:
Ստորեւ բարեջան Առաջնորդի խօսքը.-
Այս պահուն հաւաքուած ենք այստեղ տօնակատարելու այս եկեղեցւոյ հիմնադրութեան 47-րդ տարեդարձը: Թէեւ այս եկեղեցւոյ ներկայութիւնը գաղութի կեանքին մէջ աւելի հին է : Այսօր ինծի համար հոգեկան մեծ ուրախութիւն էր Սուրբ խորանին վրայ, շուրջս տեսնել երիտասարդներ, ինչպէս Փիթըրը, Պրայընը, Արամն ու Վահանը, որոնք կը ծառայէին Սուրբ խորանին, երբ եկեղեցւոյ մէջ կը տեսնեմ այսպիսի ծառայասէր երիտասարդներու ներկայութիւնը, անոնցմէ է որ ես կը ստանամ իմ ուժս: Այս գաղութը 75 տարիէ ի վեր գոյութիւն ունի, ձեր հայրերը իրենց ժամանակը տրամադրեցին եկեղեցւոյ պայծառութեան եւ համայնքի կեանքի բարօրութեան ու յառաջդիմութեան : Անոնք կը հաւատային հայ ընտանիքի արժէքին, եւ այդ արժէքները, եւ իրենց ինքնութիւնը պահելու համար հիմնեցին եկեղեցի ու բոլորուեցան անոր շուրջ: Պայքարեցան համայնավար կարգի դէմ, երազելով տեսնել Հայաստանի անկախութիւնը : Այդ երազը 19 տարիներ առաջ իրականացաւ համայնավար կարգի փլուզումով:…Այսօր պիտի խօսիմ Հայաստան- Թուրքիա փոխ յարաբերութեան հիմնական հարցի մը մասին որ ամբողջ հայութիւնը կը յուզէ, յատկապէս սփիւռքահայութիւնը: Անցեալ քանի մը օրերու ընթացքին, հանդիպում ունեցանք Ամերիկայի մօտ Հայաստանի Դեսպանին, ինչպէս նաեւ Ամերիկա ժամանած արտաքին գործոց նախարարին հետ, քննարկեցինք փրոթոքոլին մէջ արձանագրուած կարգ մը ոչ թափանցիկ կէտերը, որոնք Թուրքիոյ կողմէ դրուած յստակ նախապայմաններ են, որոնց նկատմամբ մեր մտահոգութիւնը յայտնեցինք, մատնանշելով որ այդ մութ կէտերը Հայաստանի համար դրուած թակարդ մըն է որ կը նմանի ականներով լեցուն դաշտի մը: Արտաքին գործոց նախարարին եւ Դեսպանին յստակ կերպով ըսինք, մենք հակառակ չենք Հայաստան-Թուրքիա առանց նախապայմանի փոխ յարաբերութեան, բայց դէմ ենք փրոթոքոլի մէջ Թուրքիոյ կողմէ դրուած պայմաններուն, որոնք կը հակասեն հայ դատի աշխատանքներուն: Իրենց ուշադրութեան յանձնեցինք թէ Նախագահի այցելութեան ընթացքին, պիտի հանդիպի ընդդիմութեան բողոքի ցոյցերու: Դժբախտաբար Արտաքին գործոց նախարարը մնաց անդրդուելի, շեշտելով թէ կարելի չէ արձանագրուած համաձայնագրին մէջ որեւէ փոփոխութիւն կատարել: Երէկ, հինգ ժամ տեւողութեամբ հանդիպում մը ունեցանք Նախագահ Սարգսեանի հետ, ամբողջ ժամանակ փորձեց համոզել մեզ թէ փոխ յարաբերութիւնը պիտի ըլլայ առանց նախապայմանի, սակայն փրոթոքոլի մէջ Թուրքիոյ կողմէ դրուած նախապայմանները, բոլորովին կը հակադրէ նախագահին ըսածներուն: Աշխարհի մէջ կան բաւական մեծ թիւով երկիրներ որոնք իրենց դրացիներուն հետ ունին սահմանային հարցեր, սակայն կը մշակեն դիւանագիտական, յարաբերութիւններ իրար հետ: Այսօր պիտի խօսիմ փրոթոքոլին մէջ տեղ գտած երեք հիմնական հարցերուն մասին որոնք ամբողջութեամբ հայութիւնը կը յուզեն: Ցեղասպանութեան հարցը, սահմաններու հարցը, եւ Արցախի հարցը:
Առաջին հերթին, Ցեղասպանութեան հարցը Հայերուս համար շատ զգայուն եւ կարեւոր հարց մըն է, Հայաստանի իշխանութիւնը պէտք է իմաստուն գտնուի եւ զգուշութեամբ շարժի Ցեղասպանութեան մասին: Դժուար է խօսիլ փորձառու թուրք դիւանագէտներու հետ, որովհետեւ մենք թուրքին հետ ունինք վեց հարիւր տարիներու փորձառութիւն մը…Դարերու ընթացքին թուրքերու հետ մեր յարաբերութիւնը, եւ թուրքերու դէմ յառաջացած անվստահութիւնը հանգեցաւ թուրքերու կողմէ հայոց դէմ ի գործ դրուած ցեղասպանութեան, որ մեր ազգային պատմութեան ամէնէն մութ էջը կը կազմէ: Ցեղասպանութեան առնչութեամբ Փրոթոքոլին մէջ շեշտուած է Թուրքիոյ դիւանագիտութեան կողմէ քանի մը տարիներ առաջ հրապարակուած յանձնախումբի մը կազմութիւնը, ուսումնասիրելու համար պատմութեան տարբերութիւնը :
Այսինքն, կասկածի տակ առնելով ցեղասպանութեան իրողութիւնը, զայն վերածելով վիճելի հարցի մը: Ի՞նչպէս կարելի է խօսիլ թուրքերու հետ որոնք կ’ուրանան իրենց կատարած ցեղասպանութիւնը: Մենք բոլորս ալ վկաներն ենք այդ ցեղասպանութեան, սպաննեցին մեզ, բռնագրաուեցին մեր դարաւոր հայրենիքը, կողոպտեցին մեր ինչքը, եւ մեզ արմատախիլ ըրին մեր դարաւոր հայրենիքէն: Կը ներէք որ քիչ մը զգացական պիտի խօսիմ. մեր գերդաստանը Եղեռնի օրերուն կը բաղկանար 77-անդամներէ, որոնցմէ միայն հայրս բախտով ազատած է, մեծ հայրս եղած է գիւղին քահանան, զայն խաչած են եկեղեցւոյ դռան վրայ: Իսկապէս ինծի համար երկրորդ ցեղասպանութիւն մըն է կատարուողը: Երկրորդ կէտը ներկայ սահմաններու ճանաչման հարցն է: Թուրք կառավարութիւնը շատ լաւ գիտէ Սեւրի դաշնագրի տուեալները, ուր շեշտուած է Թուրքիոյ կողմէ բռնագրաւուած Արեւմտեան Հայաստանի տարածքներու վերադարձը իր իրաւատիրոջ: Սակայն թուրք դիւանագիտութիւնը խուսափելու համար Սեւրի դաշնագրի պայմաններու պարտաւորութենէն, փրոթոքոլի մէջ ներառնելով Կարսի եւ Մոսկուայի դաշնագիրերը, որոնք ստորագրուած էին համայնավար կարգի պատրանքով, եւ որոնք անզօր համաձայնագրեր են: Կարսի համաձայնագրի վաւերացումով թաղումը պիտի ըլլար Սեւրի դաշնագրին: Այսինքն ներկայ սահմաններու վաւերացումը, Հայաստան Թուրքիայէն ոեւէ հողային պահանջք չունի: Հայաստան Թուրքիոյ հետ սահմաններու տարակարծութիւն ունի, մենք չենք հրաժարած մեր հողային պահանջքէն: Յաճախ կը հանդիպինք կարգ մը հայերու նոյնիսկ այս երկրին մէջ, եւ ամբողջ աշխարհի տարածքին եւ ներառեալ Հայաստանի, որոնք թիկունք կը կանգնին այս փրոթոքոլին, եւ կը փորձեն ըլլալ իրապաշտ, ո՞ւր էին այդ իրապաշտները, երբ մենք կ’երազէինք ազատ Հայաստան մը: Ամէն մարդ մեզի կ’ըսէր դուք երազ կը տեսնէք: 19 տարիներ առաջ այդ երազը իրականացաւ, կրկին հայրենի հողին վրայ ծածանեցաւ եռագոյն դրօշակը, եւ բարձրացաւ պետական զինանշանը, որովհետեւ մենք պահակներն էինք այդ ամէնուն եւ հայկական ոգիին: Չեմ ուզեր որ այս հարցը երկրորդ անգամ ըլլալով մեզ իրարմէ բաժնէ, կը խնդրեմ որ ըլլաք լայնախոհ եւ իրապաշտ: Արցախի հիմնահարցի գծով, Նախագահին հետ մեր հանդիպումին ընթացքին, ան իր խօսքերով փորձեց համոզել մեզ թէ՝ Արցախի հիմնահարցը տարբեր հարց է, եւ որեւէ կապ չունի Հայ-Թուրք յարաբերութեան հետ: Սակայն Պրն. նախագահին խօսքերը բոլորովին կը հակասէր թուրքերու կողմէ փրոթոքոլին մէջ արձանագրուած պայմանները : Փրոթոքոլին արձանագրութիւնը կը բովանդակէ միջազգայինօրէն ճանչցուած հողային ամբողջականութիւնը եւ հողային անձեռնմխելիութիւնը: Այս հարցը պահ մը մեզ կը տանի Արցախի իրավիճակին, մեծ պետութիւնները զայն պարտադրեցին, որոնցմէ մին այս երկիրն է ուր մենք կ’ապրինք: Այս քաղաքական խաղերուն մէջ, կան մտածելակերպի տարբերութիւններ, եւ պէտք է ըլլայ տարբեր տեսակէտներ, բայց չենք ուզեր որ այդ տարբեր տեսակէտներու պատճառով ճեղք մը տեղի ունենայ : Ընդդիմութիւնը առողջ բան է, այս ոգիով պէտք է զինուինք, եւ այսպէս պէտք է զգանք: Չըլլայ թէ թշնամութիւն ունենանք մեր Հայրենիքի նկատմամբ, ինչպէս ըսի ընդդիմութիւնը առողջ բան է, եւ յուսամ որ պետականութիւնը ատիկայ կը զգայ եւ ընդդիմութիւնը կ’օգտագործէ դիւանագիտականօրէն ի շահ իրեն: Ընդդիմութիւնը դիւանագիտութեան մէջ կարեւոր է: Պէտք է օրինակ առնել թուրք դիւանագիտութենէն…
Սփիւռքահայութիւնը եւ յատկապէս հայրենաբնակ հայութիւնը պէտք է յստակ գիտնայ այդ. որքան ատեն որ Հայաստանը կը պատկանի իրենց, նոյնքան կը պատկանի նաեւ մեզ: Հայաստանը մերն է, ինչպէս մենք Հայաստանին ենք, ասիկայ յստակ պէտք է ըլլայ, Հայաստանը մերն է, մենք Հայաստանին, եւ ասիկա մեզ չի կրնար բաժնել:
Երբ մենք կ’ունենանք նման զգացում, պէտք է ըլլանք քիչ մը աւելի իմաստուն եւ աւելի քիչ դիւրայոյզ, ձեռք ձեռքի տալով այս հարցին բարի լուծում մը գտնել որ համընկնի հայ դատի գործընթացին:
Ա. Գ.
