ԵՐԱԺՇ­ՏԱ­ԿԱՆ.- ՈՒՇ ՄԻՋ­ՆԱ­ԴԱՐ­ԵԱՆ ՀԱՅ ԱՇՈՒ­ՂԱ­ԿԱՆ ԵՐԱԺՇ­ՏՈՒ­ԹԵԱՆ ԱԿԱ­ՆԱ­ՒՈՐ ՆԵՐ­ԿԱ­ՅԱ­ՑՈՒ­ՑԻՉ ՍԱՅ­ԵԱԹ ՆՈ­ՎԱ­ՅԻ ԿԵԱՆՔՆ ՈՒ ԳՈՐ­ԾՈՒ­ՆԷ­ՈՒ­ԹԻՒՆԸ

0 0
Read Time:4 Minute, 0 Second

p 13  ԱՐ­ՍԷՆ ՍԱՅ­ԵԱՆ

 

Շա­րու­նա­կե­լով ուշ միջ­նա­դար­եան հայ աշու­ղա­կան երաժշ­տու­թեան մեր ակ­նար­կը, կանգ կ՛առ­նենք անդ­րա­դառ­նա­լու հա­մար, ակա­նա­ւոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ` Սայ­եաթ Նո­վա­յի կեան­քին ու ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան:

Սայ­եաթ Նո­վան 18րդ դա­րու հռչա­կա­ւոր այն բա­նաս­տեղծնևեր­գա­հանն է, որն աս­պա­րէզ իջաւ իր ինք­նու­րոյն ար­ուես­տով, ստեղ­ծե­լու հա­մար գու­սա­նաևաշու­ղա­կա­նու­թեան նոր աւան­դոյթ­ներ:

“Իր հան­ճա­րի ու­ժով ժո­ղովր­դա­կան եր­գի ար­ուես­տը` վե­րա­ծեց բա­նաս­տեղ­ծի բարձր կոչ­ման“:

Իրա­ւացի­օ­րէն ըսած է, ռուս մեծ գրող եւ գրա­կա­նա­գէտ Վա­լե­րի Բրիւ­սով: Սայ­եաթ Նո­վան հայ ըն­տա­նի­քի զա­ւակ, ծնած է 1712 թուա­կա­նին: Հայ­րը` Կա­րա­պետ, Հա­լէպ­ցի է, մայ­րը` Սա­ռան, Թիֆ­լիս­ցի:

Սայ­եաթ Նո­վան վաղ տա­րի­քէն սի­րած է ար­ուես­տը եւ երա­զած է աշուղ դառ­նալ: Հա­կա­ռակ այն իրո­ղու­թեան որ երի­տա­սարդ հա­սա­կին ջուլ­հա­կու­թիւն սոր­ված է, սա­կայն, ամ­բողջ ու­ժե­րը նուի­րած է իս­կա­կան կոչ­ման` ժո­ղովր­դա­կան եր­գի աս­պա­րէ­զին:

Աշու­ղա­կան ար­ուես­տի պա­հանջ­նե­րուն հա­մա­ձայն, ան յօ­րի­նած է իր եր­գե­րուն բա­նաս­տեղ­ծու­թիւնն ու երաժշ­տու­թիւնը, կա­տա­րե­լով զա­նոնք քա­ման­չա­յի նուա­գակ­ցու­թեամբ` երեք լե­զու­նե­րով, հա­յե­րէն, վրա­ցե­րէն եւ ատր­պէյ­ճա­նե­րէն: Ահա, իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րէն նմոյշ մը “Ես քու ղի­մէ­թըն չիմ գի­տի“:

Սայ­եաթ Նո­վան, գոր­ծու­նէ­ու­թեան սկզբնա­կան շրջա­նին ար­դէն համ­բա­ւի կը տի­րա­նայ Մեր­ձա­ւոր Արե­ւել­քի եր­կիր­նե­րուն մէջ, որ­պէս եր­գիչևնուա­գա­ծու: Հան­ճա­րեղ աշու­ղին համ­բա­ւը շու­տով կը հաս­նի Վրաս­տա­նի Հե­րակլ 2րդ թա­գա­ւո­րին: Սայ­եաթ Նո­վան կը հրա­ւիր­ուի Վրաց ար­քու­նիք եւ շու­տով կը դառ­նայ բո­լո­րի սի­րե­լին, թա­գա­ւո­րի պա­լա­տա­կան երա­ժիշտ: Պա­լա­տա­կան շրջա­նա­կի մէջ գտնուե­լով հան­դերձ, ան չի մոռ­նար իր հա­րա­զատ ժո­ղո­վուր­դը: Այդ կապն ընգ­ծած է հե­տեւ­եալ խօս­քե­րով:

“Յիս մարտ մարդ իմ նա­մար­տու­թիւն չիմ ու­զի,

յիս ռա­միկ իմ թա­ւա­տու­թին չիմ ու­զի“:

Իր ժա­մա­նա­կի աշու­ղա­կան ար­ուես­տի աւան­դու­թիւն­նե­րու հի­ման վրայ, Սայ­եաթ Նո­վան իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն մէջ կա­րե­ւոր տեղ վե­րա­պա­հած է սի­րոյ թե­մա­յին: Բա­նաս­տեղ­ծին վի­պա­յին զգա­ցում­նե­րը գե­ղար­ուես­տա­կան, քնա­րա­կան շարք մը հա­սուն մա­կար­դա­կի յօ­րի­նում­նե­րու ազ­դակ հան­դի­սա­ցած են: Մի­ա­ժա­մա­նակ, Սայ­եաթ Նո­վան հա­ւա­տա­րիմ գտնուած է աշուղ­նե­րու ըն­կալ­եալ սկզբունք­նե­րուն, հան­դէս գա­լով որ­պէս ժո­ղո­վուր­դի դաստ­ի­ա­րակ, պայ­քա­րե­լով բա­րո­յա­կան իտ­է­ալ­նե­րու գոր­ծադր­ման հա­մար: Բնո­րոշ են բա­նաս­տեղ­ծին խօս­քերն աշու­ղա­կան ար­ուես­տի բարձր կոչ­ման մա­սին: Ան կ՛ըսէ.և “Փորձ­ուած վար­պետ­նե­րու մօտ ծա­ռայ մըն եմ“…:

Բա­ցա­յայտ է որ Սայ­եաթ Նո­վա­յի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ու­ժը, նախ եւ առաջ իր բա­նաս­տեղ­ծա­կան տա­ղան­դին մէջ է: Այ­դու­հան­դերձ, բա­նաս­տեղ­ծին ներշն­չում­ներն ու ձգտում­նե­րը մար­դոց գի­տակ­ցու­թեան մէջ ար­ձա­գանգ չէ­ին գտներ, եթէ ար­տա­յայտ­ուած չըլ­լա­յին գե­ղար­ուես­տա­կան բարձր ճա­շա­կով:

Սա­կայն, կեան­քի վեր­ջին տա­րի­նե­րուն, Սայ­եաթ Նո­վան վա­նա­կան կը դառ­նայ: Իր կեան­քը ող­բեր­գա­կա­նօ­րէն վերջ կը գտնէ: Երբ պարս­կա­կան աղա Մահ­մուտ խա­նը կը գրա­ւէ եւ կ՛աւե­րէ Թիֆ­լիս քա­ղա­քը: Այդ մի­ջո­ցին կը զոհ­ուի Սայ­եաթ Նո­վան 1795 թուա­կա­նին:

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles