ԱՐԱՄ ՀԱՅԿԱԶԻ “ԱՊՐՈՂ ԾԱՌ ՄԸ“ ԳԻՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՀԱՆԴԷՍ

0 0
Read Time:17 Minute, 9 Second

p12 aram haigaz  Ապ­րի­լի 4-ին, Գրող­նե­րի Տան մեծ դահ­լի­ճում, տե­ղի ու­նե­ցաւ Արամ Հայ­կա­զի պատմ­ուածք­նե­րի ընտ­րա­նու` “Ապ­րող ծառ մը“ գրքի շնոր­հահան­դէ­սը (կազ­մող` Մար­գա­րիտ Խա­չատր­եան, խմբա­գիր` Գէ­որգ Եա­զըճ­եան): Երե­կոն վա­րում էր “Հա­յաս­տան“ հրա­տա­րակ­չութ­եան տնօ­րէն Վա­հագն Սարգս­եա­նը:

Նա ասաց, որ հա­ւաք­ուել են ոչ թէ Արամ Հայ­կազ (Չե­քեմ­եան, 1900-1986) գրո­ղի ­մա­սին խօ­սե­լու, այլ նրա գրա­կա­նու­թիւնը ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար: Յա­տուկ վա­յելք է լի­նե­լու Կա­մօ Տէր-Պետ­րոս­եա­նի բա­ցա­ռիկ ըն­թեր­ցա­նու­թիւնը լսե­լը, իսկ գիր­քը կազ­մո­ղի, խմբագ­րի, հրա­տա­րակ­չի եւ ըն­թեր­ցող­նե­րի խօս­քը կը լրաց­նեն պատ­կե­րը:

Արամ Հայ­կա­զը Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը վե­րապ­րած բա­ցա­ռիկ հա­յե­րից էր, ծննդա­վայ­րի` Շա­պին Գա­րա­հի­սա­րի հե­րո­սա­կան դի­մադ­րու­թեան մաս­նա­կի­ցը, որ Ամե­րի­կա տա­րաւ բնաշ­խար­հի կեն­դա­նի յի­շո­ղու­թիւնը: Նա անդ­րա­դար­ձել է նա­եւ ամե­րիկ­եան իրա­կա­նու­թեա­նը, բայց միշտ եղել է հայ ոգին ներ­կա­յաց­նող գրող: Գուր­գէն Մա­հա­րին Հա­մաս­տե­ղի (Կե­լեն­եան, 1895-1966) մա­սին խօ­սե­լիս ասում է, թէ կան գրող­ներ եւ գրիչ­ներ: Մա­հա­րին Հա­մաս­տե­ղին հա­մա­րում է գրիչ: Մենք էլ Արամ Հայ­կա­զին պէտք է հա­մա­րենք գրիչ, որով­հե­տեւ իս­կա­պէս անկրկ­նե­լի ու ինք­նա­տիպ գրող է` վի­պա­յին մտա­ծո­ղու­թեամբ ան­գամ ծա­ւա­լու­ն եր­կե­րում:

Վեր­ջին տա­րի­նե­րին մեր սե­ղան­նե­րին յայտն­ուե­ցին Արամ Հայ­կա­զի նա­մակ­նե­րի, “Մո­ռաց­ուած էջեր“ի հա­տոր­նե­րը, եւ “Հա­յաս­տան“ հրա­տա­րակ­չու­թեան աշ­խա­տա­կից­ներն ու­րախ են, որ մաս­նակ­ցե­ցին գրո­ղի գրա­կան յու­շար­ձա­նի պատ­ուան­դա­նի ստեղծ­ման գոր­ծին` օժան­դա­կե­լով պատմ­ուածք­նե­րի ընտ­րա­նու հրա­տա­րա­կու­թեա­նը, որ ար­ուել է յա­տուկ բծախնդ­րու­թեամբ եւ բազ­մա­թիւ դժուա­րու­թիւն­ներ յաղ­թա­հա­րե­լու շնոր­հիւ:

Գէ­որգ Եա­զըճ­եա­նը նկա­րա­շար­քով ներ­կա­յաց­րեց Արամ Հայ­կա­զի կեանքն ու գրա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան հիմ­նա­կան հանգր­ուան­նե­րը: Սե­բաստ­իոյ նա­հան­գի Շա­պին Գա­րա­հի­սար բեր­դա­քա­ղա­քը շատ նշա­նա­ւոր ազա­տա­մար­տիկ­նե­րի անուն­նե­րով է յայտ­նի, որոն­ցից ամե­նան­շա­նա­ւոր­նե­րը Օզան­եան Անդ­րա­նիկն ու Սե­բաս­տա­ցի (Խրիմ­եան) Մու­րատն են: Այս քա­ղա­քի հայ բնակ­չու­թիւնը դի­մադ­րեց թրքա­կան բա­նա­կին, բայց ստիպ­ուած էին սպի­տակ դրօշ բարձ­րաց­նել, որով­հե­տեւ սովն ու ծա­րա­ւը պար­զա­պէս ան­դի­մադ­րե­լի էին: Յե­տա­գա­յում Արամ Հայ­կա­զը եր­կու գիրք գրեց իր ծննդա­վայ­րի հե­րո­սա­մար­տի մա­սին եւ վստահ կա­րե­լի է ասել, որ այդ գրքե­րը եղեռ­նա­պա­տու­մի լա­ւա­գոյն էջե­րից են:

Դէ­պի անա­պատ տա­նող ան­դարձ ճամ­բան բռնած քա­րա­ւա­նում էր նա­եւ Արա­մի եւ Հայ­կա­զի մայ­րը, որի աչ­քի առաջ թուր­քը գնդա­կա­հա­րեց Հայ­կա­զին: Ու մօր խնդրանք-պա­հան­ջով Արամ կրօ­նա­փոխ եղաւ, դար­ձաւ մահ­մե­տա­կան ու չորս տա­րի ապ­րեց քրտե­րի ու թուր­քե­րի մէջ: Արամ Հայ­կա­զը չա­փա­զանց ան­կեղծ է եւ չի վա­րա­նում պատ­մել, որ սի­րա­հար­ուել էր քրտու­հու, իսկ յե­տա­գա­յում չի թաքց­նում հի­աց­մուն­քը ամե­րի­կու­հի­նե­րի նկատ­մամբ:

“Ձեր ար­մա­տը չո­րաց­րել ենք“, յո­խոր­տում էին թուր­քե­րը, բայց պարզ­ուեց` աշ­խար­հում հա­յեր կան, Վա­նում հա­յերն ան­կա­խու­թիւն են յայ­տա­րա­րել, ու Արա­մը փա­խաւ Սե­բաստ­իա: Հօ­րաք­րոջ խնդրան­քով նա գնաց վար­ժա­րան` չնա­յած ու­զում էր կօշ­կա­կար դառ­նալ եւ օգ­նել հօ­րաք­րոջ ըն­տա­նի­քին: Պոլ­սոյ Կեդ­րո­նա­կան վար­ժա­րա­նում նա վեց ամիս աշա­կեր­տեց Յա­կոբ Օշա­կա­նին եւ եղ­բօր` Յա­կոբ Կար­միր­եա­նի հրա­ւէ­րով Ամե­րի­կա մեկ­նե­լուց առաջ լսեց ու­սուց­չի յոր­դո­րը, որ գրա­կա­նու­թիւնը չմո­ռա­նայ: Խոս­տա­ցաւ ու կա­տա­րեց եր­դու­մը:

Ու­ղե­ւո­րու­թեան ըն­թաց­քում Արամն ըն­կե­րակ­ցեց նշա­նա­ւոր դե­րա­սան Յով­հան­նէս Զա­րիֆ­եա­նին, որը նրան առա­ջար­կեց առա­ւօտ­եան շուտ հայ­կա­կան քոն­ի­աք վա­յե­լել: Արա­մը պատ­մում է, որ փոր­ձեց Զա­րիֆ­եա­նի պէս քոն­ի­ա­քը մի­ան­գա­մից խմել ու… խեղդ­ուեց: Զայ­րոյ­թի պա­հին նա անի­ծեց Հա­յաս­տա­նի խա­ղո­ղի որ­թերն ու քոն­ի­ա­քը, բայց յե­տա­գա­յում նե­րո­ղու­թիւն խնդրեց եւ օրհ­նեց մեր հողն ու քոն­ի­ա­քը:

1924-ին “Հայ­րե­նիք“ ամ­սագ­րում լոյս տե­սաւ “Մղձա­ւանջ“ պատմ­ուած­քը, որ ստո­րագ­րել էր` Արամ Հայ­կազ, որ փորձն ան­մա­հաց­նել  նա­եւ եղ­բօր անու­նը: Գրչա­կից ըն­կե­րոջ` Հա­մաս­տե­ղի օրի­նա­կով Արամ Հայ­կազն էլ օր­ուայ հաց վաս­տա­կում էր ծանր ֆի­զի­քա­կան աշ­խա­տան­քով, բայց յա­մառ ու տքնա­ջան աշ­խա­տան­քի շնոր­հիւ հրա­տա­րա­կեց բազ­մա­թիւ հա­տոր­ներ` ապա­ցու­ցե­լով, որ նա­եւ ազ­գագ­րա­գէտ է ու պատ­մա­բան: Հա­մաս­տե­ղը չկա­րո­ղա­ցաւ Հա­յաս­տան գալ, չնա­յած երա­զում էր շրջել Արա­րա­տի շու­քի տակ, հայ­կա­կան քոն­ի­աք խմել ու նա­յել հայ աղ­ջիկ­նե­րի աչ­քե­րին, որով­հե­տեւ չէր ու­զում հայ­րե­նիք գալ որ­պէս զբօ­սաշր­ջիկ, իսկ գրող­նե­րի միու­թիւնը հա­մա­ռօ­րէն չէր հրա­ւի­րում: Հայ­կա­զը Սեպ­տեմ­բեր 1969-ին Երե­ւա­նում էր… Շրջեց, նա­յեց, հի­ա­ցաւ, խօ­սեց թե­րու­թիւն­նե­րի մա­սին, բայց եր­ջա­նիկ էր. ամէն օր հա­յե­րէն խօսք էր լսում ու տես­նում Մա­սի­սը:

Նրա հե­րոս­նե­րից մէ­կը երա­զում էր Հա­յաս­տան հաս­նե­լուն պէս ապա­կի կոտ­րել, որ հայ ոս­տի­կանն իրեն բանտ տա­նի: Հայ­կա­զը չհե­տե­ւեց իր հե­րո­սի օրի­նա­կին, բայց շատ հպարտ էր, որ այս մի բուռ երկ­րում հայ ժո­ղո­վուր­դը պե­տա­կա­նու­թիւն ու­նի:

Յետ­մա­հու Հա­մաս­տե­ղի եւ Արամ Հայ­կա­զի ճա­կա­տագ­րե­րը կրկին խաչ­ուե­ցին. գրա­կա­նա­գէտ Մ. Մ. Խա­չատր­եա­նը հրա­տա­րա­կեց սկզբում Հա­մաս­տե­ղի նա­մակ­ներն ու “Մո­ռաց­ուած էջեր“ի քա­ռա­հա­տոր­եա­կը, յե­տոյ նոյն յա­ջոր­դա­կա­նու­թեամբ` Արամ Հայ­կա­զի նա­մակ­նե­րի ու “Մո­ռաց­ուած էջեր“ի հա­տոր­նե­րը, որոնց աւե­լա­ցաւ պատմ­ուածք­նե­րի այս ընտ­րա­նին:

Գրող, ազա­տա­մար­տիկ Յո­վիկ Վար­դում­եանն ասաց, որ իր հա­մար մեծ պա­տիւ է խօսք ասել Արամ Հայ­կա­զի մա­սին, որով­հե­տեւ նա հսկա­յա­կան գրա­կան ժա­ռան­գու­թիւն է թո­ղել, ոչ միայն պատմ­ուած­քի վար­պետ է, այ­լեւ գրել է հե­տաքր­քիր յօդ­ուած­ներ, իսկ առան­ձին գրքով հրա­տա­րակ­ուած նա­մակ­նե­րը լրաց­նում են նրա գրա­կան դի­ման­կա­րը: Հայ­կազն ան­մա­հաց­րեց ան­հե­տա­ցած ամ­բողջ մի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի պատ­մու­թիւն, իսկ առա­ւել հե­տաքր­քիր հան­գա­մանքն այն է, որ եղեռ­նից մա­զա­պուրծ, քրտե­րի հետ հար­կադ­րա­բար ապ­րող այս հայ մար­դը եր­բեք չյու­սա­հատ­ուեց: Նրա գրա­կա­նու­թիւնն ամ­բող­ջու­թեամբ հայ­րե­նա­սի­րու­թիւն է: Ամե­նա­կա­րե­ւո­րը, նա չե­ղաւ հատ­ուա­ծա­յին հայ­րե­նա­սի­րու­թեան ջա­տա­գով եւ Խորհր­դա­յին Հա­յաս­տա­նը հա­մա­րում էր հա­յու­թեան Հայ­րե­նիք:

Յո­վիկ Վար­դում­եան ասաց, որ իր հա­մար յատ­կա­պէս ար­ժէքա­ւոր եւ հա­րա­զատ է Արամ Հայ­կա­զի ճշմա­րիտ մար­դա­սի­րու­թիւնը. բազ­մա­թիւ պատմ­ուածք­նե­րում կան ան­մո­ռա­նա­լի տե­սա­րան­ներ, որ­տեղ երե­ւում է գրո­ղի ծով մարդ­կու­թիւնը: Հայ­կա­զի ճշմա­րիտ հայ­րե­նա­սի­րու­թիւնը մեզ հա­մար շատ թանկ է:

Արամ Հայ­կա­զի գրքերն ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին են, շա­տերն են կար­դում, ճա­նա­չում այդ հա­յի անն­ման գրա­կա­նու­թիւնը: Այդ ամե­նի հա­մար պար­տա­կան ենք Մ. Մ. Խա­չատր­եա­նին, որն ան­խոնջ մշա­կի նման աշ­խա­տում է եւ հարս­տաց­նում մեր հո­գե­ւոր աշ­խար­հը:

Հան­դի­սա­վա­րը բեմ հրա­ւի­րեց Հա­մաս­տե­ղի եւ Արամ Հայ­կա­զի` Երե­ւա­նում հրա­տա­րակ­ուած գրքե­րի առա­ջին ըն­թեր­ցո­ղին` Մա­մի­կոն Խա­չատր­եա­նին: Նա պատ­մեց, որ այդ գրքե­րի նիւ­թե­րը կար­դում նա­եւ սե­ւա­գիր տար­բե­րա­կով, բայց միշտ առանձ­նա­կի յու­զու­մով ու ըն­թեր­ցո­ղի գո­հու­նա­կու­թեամբ է առնչ­ւում գրքե­րի տպա­րա­նա­հոտ առա­ջին օրի­նակ­նե­րին, որոնք  Մար­գա­րի­տը տուն է բե­րում եկե­ղե­ցում օրհ­նել տա­լուց յե­տոյ: Արամ Հայ­կա­զի պատմ­ուածք­ներն անհ­նար է արագ կար­դալ. շատ յու­զիչ են, մտո­րում­նե­րի, քննար­կում­նե­րի շատ նիւթ կայ:  Նա պատ­մեց, որ գրքե­րի լոյս ըն­ծա­յու­մից յե­տոյ եր­կար ժա­մա­նակ տա­նը փաս­տօ­րէն շնոր­հահան­դէս է լի­նում, երբ ըն­թեր­ցող­նե­րը զան­գում եւ պատ­մում են իրենց տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րի, յուզ­մուն­քի մա­սին: Շատ եր­կար ու հե­տաքր­քիր քննարկ­ման նիւթ տուեց տի­կին Ելե­նա Սարգս­եա­նի հե­ռա­խօ­սա­զան­գը. նա շատ յուզ­ուած էր ու պատ­մում էր, պատ­մում…

Վ. Սարգս­եա­նը կար­դաց Այ­րիս Հայ­կա­զի` գրո­ղի դստեր նա­մա­կը.

“Մարտ 28, 2013

Սի­րե­լի Մար­գա­րի­տա Խա­չատր­եան,

Ան­հուն հրճուանք է տես­նել` որ հօրս կարճ պատմ­ուածք­նե­րու հա­ւա­քա­ծոն` Ապ­րող ծառ մը խո­րագ­րով կը հրա­տա­րակ­ուի Հա­յաս­տա­նի մէջ: Հօրս` Արամ Հայ­կա­զին հա­մար, ոչինչ պի­տի ու­րա­խու­թիւն պատ­ճա­ռէր այն­քան, որ­քան իր գրա­կա­նու­թեան ըն­թեր­ցու­մը ան­կախ Հա­յաս­տա­նի մէջ: Եր­կիր մը, որ իր կեան­քի ըն­թաց­քին միայն երազ մըն էր եղած, երազ մը սա­կայն, որ միշտ ան­բա­ժան էր իր­մէ:

Կը յու­սամ այս գիր­քին ընդ­մէ­ջէն Հա­յաս­տա­նի հա­յե­րը պի­տի յայտ­նա­բե­րեն Արամ Հայ­կա­զի պա­տու­մի հմայ­քը եւ հասկ­նան. թէ ին­չու ան մի­ջազ­գա­յին ու­շադ­րու­թեան ար­ժա­նա­ցաւ: Իր գրա­կա­նու­թիւնը կ՛ընդգր­կէ` 1915ի հայ­րե­նի տան եւ ըն­տա­նի­քի կո­րուս­տը եւ Ա.Մ.Ն.-ի ժա­մա­նա­կա­կից հիւ­մը­րով լի պա­հե­րը: Վստա­հօ­րէն գի­տէք, որ իր գրա­կա­նու­թիւնը ցու­ցադ­րա­կան չէ, պարզ է եւ լի­րի­կա­կան է, կը հո­սի առանց ճի­գի: Իր նիւ­թե­րը ըն­կե­րա­յին հար­ցե­րու քննար­կում եւ դա­տում չեն: Ան կը նա­խընտ­րէ սո­վո­րա­կան մար­դոց կեան­քե­րու քննար­կու­մը ընել, դրա­ցի­նե­րուն եւ թոռ­նե­րուն հետ զրու­ցել, եւ գիւ­ղի փո­ղո­ցի մը մէջ ճե­մե­լով մտո­րել: Այդ փոքր պա­հե­րէն մեկ­նած` իր պատմ­ուածք­նե­րը կեան­քի մեծ իրա­կա­նու­թիւն­ներ կը պար­զեն մարդ­կա­յին զգա­ցում­նե­րու մա­սին, եւ յատ­կա­պէս Հայ­կա­կան փոր­ձա­ռու­թիւն­նե­րէ թե­լադր­ուած պա­հեր:

Հայրս իր գրա­կա­նու­թեան մա­սին բա­ցատ­րու­թիւն­ներ չէ տուած, միայն իր` “Կա­րօտ“ հա­տո­րի գրու­թեան յա­ռա­ջա­բա­նին մէջ ըսած է` “Կրնամ ըսել, թէ գրա­կա­նու­թիւնը օգ­տա­գոր­ծե­լով եր­բեք քա­րոզ­չու­թիւն չեմ ըրած: Մար­դու բան սոր­վեց­նե­լու մտա­հո­գու­թիւն եւ յա­ւակ­նու­թիւն չեմ ու­նե­ցած, բայց Հայ ըլ­լա­լուս հպար­տու­թիւնը միշտ ներ­կայ է ամէն մէկ տո­ղիս մէջ“:

Շնոր­հա­կա­լու­թիւն, Մար­գա­րի­տա Խա­չատր­եան, այս պատմ­ուածք­նե­րը ներ­կա­յաց­նե­լուդ հա­մար Հա­յաս­տա­նի ըն­թեր­ցող­նե­րուն:

Ան­կեղ­ծօ­րէն`

Այ­րիս Հայ­կազ“:

Մար­գա­րիտ Խա­չատր­եանն ասաց, որ սկսե­լու է շնոր­հա­կա­լա­կան խօս­քով. առանց Կա­մօ Տէր-Պետ­րոս­եա­նի գրքի շնոր­հահան­դէ­սը պար­զա­պէս կը գու­նազրկ­ուէր: Նա զգու­շաց­րեց, որ իր խօս­քից յե­տոյ ներ­կա­ներն ունկնդ­րե­լու են Հայ­կա­զի ամե­նա­ցա­ւոտ պատմ­ուածք­նե­րից մէ­կը` “Հաշտ­ուի՞մ Աս­տու­ծոյ հետ“ը: Նա իր խօսքն ուղ­ղեց յատ­կա­պէս Հայ-ռու­սա­կան (Սլա­վո­նա­կան) հա­մալ­սա­րա­նի առա­ջին դա­սա­րա­նի իր ու­սա­նող­նե­րին, որոնք հա­մալ­սա­րա­նի իրա­ւա­գի­տու­թեան եւ քա­ղա­քա­գի­տու­թեան հիմ­նար­կի տնօ­րէն Լ. Ալա­վերտ­եա­նի հետ էին եկել գրքի շնոր­հահան­դէ­սին մաս­նակ­ցե­լու: Մ. Խա­չատր­եանն ասաց, որ շատ է ու­զում, որ հայ երի­տա­սարդ­նե­րի յի­շո­ղու­թեան մէջ 1915-ը ար­ձա­նագր­ուի նա­եւ մեր հե­րո­սա­մար­տե­րի, դի­մադ­րու­թեան պատ­մա­կան փաս­տով: Արամ Հայ­կա­զը 1915-ի մա­սին հպար­տու­թեամբ ասում էր` կռուե­ցանք: Երի­տա­սարդ­նե­րին աւե­լի ծա­նօթ է Ար­ցախ­եան ազա­տա­մար­տը, բայց պէտք է յի­շել, որ դի­մադ­րու­թեան մեր ազ­գա­յին ոգին միշտ ապ­րել է: Մօ­տե­նում է 2015 թուա­կա­նը: Թրքա­կան պե­տու­թիւնը ան­զիղջ յա­մա­ռու­թեամբ շա­րու­նա­կում է կեղ­ծել ու թաքց­նել ճշմար­տու­թիւնը: Մնա­ցոր­դաց սերն­դի հայ գրող­նե­րը, որ­պէս ակա­նա­տես­ներ, գե­ղար­ուես­տա­կան գրա­կա­նու­թեան մի­ջո­ցով պա­հել են մեր ազ­գա­յին յի­շո­ղու­թիւնն ու ոգին:

“Արամ Հայ­կազ. Մո­ռաց­ուած էջեր“ գրքի Բ հա­տո­րի շնոր­հահան­դէ­սի ժա­մա­նակ Գ. Եա­զըճ­եա­նը ցան­կու­թիւն յայտ­նեց հո­գե­բա­նի եւ հո­գե­բոյ­ժի հետ քննար­կել Հայ­կա­զի գրա­կա­նու­թեան առն­չուող մի քա­նի խնդիր­ներ, որոնք կա­րող են շատ օգ­տա­կար լի­նել այ­սօր: Հրա­ւիր­ուած էին նա­եւ հո­գե­բան­ներ, եւ Մար­գա­րիտ Խա­չատր­եա­նը յոյս յայտ­նեց, որ այդ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւնը կը սկսուի:

Նա պատ­մեց. “Քիչ առաջ լսե­ցինք Արամ Հայ­կա­զի “Սի­րե­լի՛ Աստ­ուած“ ան­մեղ, հու­մո­րով շնչող պատմ­ուած­քը: Երէկ, երբ սրբագ­րում էի “Արամ Հայ­կազ. Մո­ռաց­ուած էջեր“ գրքի Դ. հա­տո­րի նիւ­թե­րը, նո­րից ու նո­րից զայ­րա­ցայ ու զար­մա­ցայ, թէ ինչ­քա՜ն են քննա­դա­տել գրո­ղին` ան­ուա­նե­լով անաստ­ուած, ան­հա­ւատ“: Կամ Խորհր­դա­յին Հա­յաս­տա­նի, հայ  ժո­ղովր­դի, Երե­ւա­նի կեան­քին նուիր­ուած պատմ­ուածք­նե­րը, յօդ­ուած­նե­րը ի՜նչ փո­թո­րիկ բարձ­րաց­րին մա­մու­լում, դար­ձան տե­ւա­կան բա­նա­վէ­ճինիւթ, որով­հե­տեւ գրո­ղի հա­մար առաջ­նա­յի­նը Հայ­րե­նիքն էր…Միշտ մե­ծա­տա­ռով էր գրում: Հայ­կա­զը հպար­տու­թեամբ ար­ձա­նագ­րում է, որ ան­գամ կու­սակ­ցա­կան, պե­տա­կան մար­մին­նե­րի ճնշման պայ­ման­նե­րում հայ ժո­ղո­վուր­դը պահ­պա­նել է իր ազ­գա­յին դէմ­քը, կեր­տում է մշա­կոյթ: Փաս­տօ­րէն կրկին հաս­տատ­ուեց այն ճշմար­տու­թիւնը, թէ մենք մեր մե­ծե­րին գնա­հա­տում ենք մա­հից յե­տոյ: Արամ Հայ­կա­զը մեզ սո­վո­րեց­նում է ասու­տա­ծաշնչ­եան սկզբուն­քը` սի­րե­ցէ՛ք միմ­ի­անց, որ շէն ու ազատ եր­կիր ու­նե­նանք, որ ամէն մէկս նր ընտ­րած աս­պա­րէ­զում ծա­ռա­յի մեր հո­ղին, երկ­րին, ժո­ղովր­դին:

Արամ Հայ­կազն իր գրա­կա­նու­թեամբ մեզ նա­եւ խրա­տում է ամուր պա­հել հո­գե­ւոր կա­պը մեր պա­պե­րի բնօր­րա­նի հետ ու եր­բեք չյաշտ­ուել դա­ռը իրա­կա­նութ­եան հետ: Նա իր Ու­սուց­չի` Յա­կոբ Օշա­կա­նի պէս ան­վա­րան խօ­սում է մար­դու աւա­րա­ռու տե­սա­կի (բնո­րո­շու­մը Հա­մաս­տե­ղինն է)` թուր­քի մա­սին: Ներ­կա­յաց­ուած պատմ­ուածք­նե­րում ար­դէն հան­դի­պե­ցինք բո­րե­նու հո­գե­բա­նու­թեամբ արիւն հե­ղող մար­դա­կերպ էակ­նե­րի շատ դի­պուկ բնո­րո­շում­նե­րի, հա­ւե­լենք մէ­կը. Արամ Հայ­կազն առա­ջար­կում է բա­ռա­րան­նե­րից հա­նել բո­լոր հայ­հո­յա­կան բա­ռե­րը, քա­նի որ կայ “թուրք“ը:

Մար­գա­րիտ Խա­չատր­եա­նը խօսքն աւար­տեց շնոր­հա­կա­լու­թեամբ` իր հրա­տա­րա­կած գրքե­րի ամե­նա­հա­ւա­տա­րիմ ըն­թեր­ցող­նե­րին` սկսած 80-ի շէմն ան­ցած սերն­դի մարդ­կան­ցից մին­չեւ այն դպրո­ցա­կան­նե­րը, որոնք կար­դում են ու շտա­պում քննար­կել, տպա­ւո­րու­թիւն­ներ յայտ­նել` օգ­տա­գոր­ծե­լով  ժա­մա­նա­կա­կից կա­պի բո­լոր մի­ջոց­նե­րը: Նա յա­տուկ ընդգ­ծեց, որ նա­խան­ձում է բո­լոր նրանց, ով­քեր նոր են մտնե­լու Արամ Հայ­կազ հա­յի, մար­դու, գրո­ղի գրա­կան դաշտ:

Երե­կոն եզ­րա­փակ­ուեց Կա­մօ Տէր-Պետ­րոս­եա­նի ըն­թեր­ցա­նութ­եամբ, որից յե­տոյ դահ­լի­ճում կա­խար­դա­կան լռու­թիւն էր տի­րում, ու յուզ­մուն­քը փոխ­ուեց հա­զիւ զսպուած լա­ցի…

 

 

ԹՂԹԱԿԻՑ

 

 

 

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles