0
0
ԳՐԻԳՈՐ Ա. ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
Եկեղեցին հայկական ծննդավայրն է հոգւոյս,
Ինչպէս քարայր մþընդարձակ, պարզ ու խորունկ, մութ ու լոյս,
Իր գաւիթով հիւրընկալ, իր լայն բեմով ու հեռուն
Կանգնած իր լուռ խորանով՝ որ կարծես նա՜ւ մþէ
ծըփուն…
Եկեղեցին Հայկական՝ ծովուն դիմաց ալեկոծ
Նաւահանգիստ մþէ խաղաղ. ցուրտ գիշերին՝ հուր
եւ բոց,
Ու տօթակէզ ցերեկին՝ անտա՜ռ մըն է ստուերոտ,
Ուր շուշաննե՜ր կը ծաղկին Շարականի գետին
մօտ…
Եկեղեցին Հայկական՝ մէն մի քարին տակ գետնի,
Դէպի երկինք բարձրացող գաղտնի ճամբայ մը ունի…։
Եկեղեցին Հայկական, հայ հոգիին եւ մարմնոյն
Զըրահանդերձն է փայլուն, մինչ իր խաչերն են
դաշոյն
Եւ զանգակներն են բոնբիւն ու երգն է մի՜շտ
Յաղթութիւն…
ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆ
Դեկտեմբեր 12ին եւ 19ին Նիւ Եորքի Սուրբ Լուսաւորիչ Մայր Եկեղեցւոյ Փաշալեան սրահում տեղի ունեցաւ եկեղեցւոյ հիմնադրութեան 100 ամեակի եւ հոգեւոր հովիւ Արժ. Տէր Մեսրոպ Լագիսեանի օծման 10ամեակի տօնակատարութիւնը։
Հովանաւորութեամբ Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի Առաջնորդ Գերաշնորհ Տէր Օշական Արք. Չօլոյեանի։
Ի նկատի ունենալով ժողովրդի լայն խաւերի, ներկայ գտնուելու բուռն ցանկութիւնը եւ եկեղեցւոյ սրահի սահմանափակ տարողութիւնը, կազմակերպիչ յանձնախումբը որոշեց կատարել սոյն հանդիսութիւնը երկու տարբեր օրերում։
Նախ համառօտ ակնարկ պիտի կատարեմ Սբ. Լուսաւորիչ Մայր Եկեղեցւոյ հիմնադրման եւ գործունէութեան մասին։
Գրականագէտ Արամ Հայկազը եկեղեցու մասին գեղեցկօրէն նշել է.¬
՛՛Փառքի ու սուգի ինչ օրեր ու տօնախմբութիւններ չեն տեսած այս պարզուկ եկեղեցիին կամարները… Ինչ խանդավառ ճառեր ու խորախորհուրդ քարոզներ խօսած են իր դասէն եւ խորանէն։
Իր ճակատագիրը, սեւ կամ պայծառ, համանման է իր ժողովրդի ճակատագրին։
Մէկ խօսքով հայ ժողովուրդի ապրումներուն ու օրերուն հետ նոյնացած են իր ապրումներն ու օրերը՝՝։
Գաղթական եւ նիւթապաշտ շատ համեստ պայմաններու մէջ ապրող նիւեորքահայութեան համար կարեւոր խնդիր էր սեփական եկեղեցի եւ ազգային հաւաքական կեանք ստեղծել։ Երբ հայերի թիւը բազմացաւ 1898 թուին, Խրիմեան Հայրիկը Ամերիկեան Էջմիածնական առանձին թեմի վերածեց։
Խրիմեան Հայրիկը իր Ս. Կոնդակի մէջ գրում է.- ՝՝Ապա ուրեմն եւ դու տարագիր հայ ժողովուրդ Ամերիկայի, լսիր քո քաջ հովուի ձայնը (Իմա՝ Յովսէփ Վարդապետ, անդրանիկ Առաջնորդ) հետեւիր անոր առաջնորդող քայլերին, կատարիր նորա բարի կամքը, եւ պահիր նորա խրատը…՝՝։
Նորընծայ Յովսէփ Եպիսկոպոսը Սուրբ Էջմիածնէն Նիւ Եորք է հասնում 1898թ. հոգեւոր կրօնական արարողութիւնները կատարւում էին վարձուած տարբեր եկեղեցիների մէջ։
1914 թուի Օգոստոս 15ին 138 East 27 փողոցի, եպիսկոպոսական եկեղեցում, հրապարակային ժողով է գումարւում։
Այդ ժողովում որոշւում է նոյն եկեղեցու գնումը եւ հիմնումը հայ Առաքելական եկեղեցու եւ դպրոցի։
Եկեղեցու գնումից յետոյ, կատարւում են անհրաժեշտ նորոգութիւններ եւ փոփոխութիւններ։ Եկեղեցու օծումը՛ տեղի է ունենում 1921թ. Ապրիլ 17ին։
Երկար տարիներ Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցու ծառայութեան մէջ եղան արժանաւոր հոգեւորականներ, հոգաբարձուներ, երեսփոխաններ, Ս. Խորանին սպասարկողներ, Դպրաց Դասեր եւ բազմաթիւ ուրիշ նուիրեալներ։
Վերջին տարիներին Սբ. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցու պատմութեան ուշագրաւ դէպքը հանդիսացաւ։ Ամենայն Հայոց Հայրապետ Տ.Տ. Վազգէն Ա. Կաթողիկոսի այցը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Վեհափառ Տ.Տ. Գարեգին Բ. Կաթողիկոսի հետ միասին Փետրուար 11, 1989ին։
Եկեղեցու առաջին հովիւն է եղել, իզմիրցի Մեսրոպեան քահանան, ներկայի հովիւն է Տ. Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանը։
Շուրջ 100 տարիների վաստակ ունի Սբ. Լուսաւորիչ Մայր Եկեղեցին միշտ աշխոյժ է, միշտ պատրաստակամ ծառայելու եւ ներշնչելու հաւատք, սէր, իրար հանդէպ եւ հայ ժողովրդի վաղուց շքեղ եւ լուսաւոր ապագայի հանդէպ։
Սոյն նախաբանից յետոյ, պիտի անդրադառնամ Դեկտեմբեր 19ի հանդիսութեան մասին։
Հանդիսութիւնը սկսուեց Ամերիկեան¬Հայկական ազգային հիմներով։ Ամերիկեան օրհներգը կատարեց Տիկին Շաքէ, իսկ Հայաստանի Հանրապետութեան հիմնը, խրոխտ ելոյթով երգեց յայտնի թենոր՝ Գէորգ Հաճեանը։ Հաճեանի երգին ոգեւորութեամբ ձայնակցեցին հանդիսականները։
Ժողովրդի խուռներամ մասնակցութիւնը ցայտուն ապացոյց է Մայր Տաճարի 100 տարիների թողած բարի համբաւի եւ Տ. Մեսրոպ քահանայ Լագիսեանի հանդէպ ունեցած սիրոյ եւ յարգանքի։
Ապա ելոյթ ունեցաւ հոգաբարձութեան ատենապետ պրն. Վիգէն Նաճարեանը (անգլերէն), որ շնորհակալութիւն յայտնեց Առաջնորդ Օշական Սրբազան Չօլոյեանին, Առաջնորդական Տեղակալ Սրբազան Անուշաւան Դանիէլեանին, Հովիւ Մեսրոպ Լագիսեանին, Եկեղեցու յարակից միութիւններին եւ պաշտօնէութեան եւ բոլոր նրանց որոնք սատար են հանդիսացել, եկեղեցու բարգաւաճման եւ վերելքին։
Միաժամանակ շնորհակալութիւն յայտնեց երեցկին Օժենին եւ Լագիսեան ընտանիքին։ Ապա ներկայացրեց օրուան հանդիսավար տիկին Սեդա Բալմանուկեանին որը ձեռնհասօրէն վարեց օրուան հանդիսութիւնը։ Ներկաները հիւրասիրուեցին համադամ ճաշերով։ Սեղանը օրհնեց Տ. Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանը։
Մեծ հաճոյք էր լսել յայտնի մեներգիչ Գէորգ Հաճեանի ոգեշունչ կատարումները։
Գէորգ Հաճեանը, իր ելոյթից առաջ, առաջարկեց խմել անկախ Հայաստանի փառապանծ բանակի կենացը, ապա իր գեղեցիկ ձայնով երգեց մի շարք ազգային, հայրենասիրական եւ մարտաշունչ երգեր, որոնց մէջ էր հայոց բանակի նուիրուած երգը։
՝՝Հայրենիք անկախ եւ ազատ
հայրենիք իմ մայր հարազատ
զաւակներդ հզօր անվեհեր
հսկում են լեռներդ ալեհեր՝՝։
Տիկին Բալմանուկեանի խօսքերը համեմուած էին բանաստեղծութիւններով եւ օրուան պատշաճ դիպուկ ասացուածքներով։ Ապա բեմ հրաւիրուեց հոգաբարձութեան փոխ ատենապետուհի Լալիկ Վարդանեանը եւ տեղեկացրեց որ հոգաբարձութիւնը ստացել է մի շարք նամակներ եւ շնորհաւորագրեր, որոնք դրուատանքով անդրադարձել են Տէր Հօր բարեմասնութիւնների եւ հոգատար գործունէութեան մասին։ Ընթերցուեցին մի քանի նամակներ որոնց հեղինակներն էին՝ Բեթերսթա Մերիլանտի հոգեւոր հովիւ Տ. Սարգիս քահանայ Ագթաւուքեանը եւ հոգաբարձութիւնը պրն. Կարապետ Աղաւնի եւ Լուսին Գասպարեաններ եւ Սան Ֆրանսիսքոյի եկեղեցու հովիւ Աւագ քհնյ. Տ. Խորէն Հապէշեանը։
Հանդիսավարուհին ներկայացրեց Տէր Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանի կենսագրականը, կազմուած բանաստեղծական գեղեցիկ ոճով, որը նորոյթ էր իր տեսակի մէջ։
Ստորեւ որոշ քաղուածքներ այդ բանաստեղծութիւնից.¬
Պեքայի սրտին օրէ օր ծաղկող,
Այնճար կը կոչուի, այդ գիւղը շենշող.
Բազմազաւակ է ամէն գիւղացի,
Աշխատող է պէտք, որ գիւղը աճի,
Նոյնն էր պարագան Եողնոլուխ թաղի,
Լագիսեաններու տան մէջ Պետրոսի,
Երբ 69¬ի Մարտ քսանութին,
Բախտաւորուեցան մանչով թանկագին։
Գրիգոր կոչեցին մանուկն այդ փոքրիկ
Ցնծութեան պատաճառ, համեստ, պարզունակ,
Հարեւան դրկից, կենաց խմեցին,
Ու օրուան պատշաճ նուէրներ բերին.
Քաղցրավենու չափ քաղցր խօսքերով,
Առատ ու բարի հոծ մաղթանքներով,
Որ ան շուտ մեծնայ, հողը մշակէ,
Ու հերոս դառնայ, կարգին զէնք շալկէ…։
Ոչ բահ, ոչ բրիչ, ոչ ալ զէնք շալկեց,
Առոյգ ու կայտառ, խրոխտ պատանին,
Դարձաւ աշակերտ մեր դպրեվանքին,
Ապա օգնական լոյսերով պատուած,
Առայժմ արդէն մեզմէ բաժնուած,
Նախկին առաջնորդ, այնքան սիրելի,
Արքեպիսկոպոս Մեսրոպ Աշճեանի,
Ու ան զինք ուղղեց գրքերու աշխարհ…
Կարդալէն յետոյ այդ բոլոր տպուած,
Գրքերու էջերն, քանի մը տարի,
Մարդոց մէջ մտաւ ամէն տեսակի,
Ուր կարդաց անոնց սրտերուն ճնշող,
Տակաւին անտիպ գրքի ամէն տող.
Որ այսօր որպէս Օրհնեալի կողմէն
Ընտրեալ զինուոր, Սուրբ Խաչը ձեռքին,
Ջահել այրիին յոյսով ներշնչէ.
Կեանքի ու մահուան մէջտեղ տառապող,
Ծանր հիւանդին, կէս գիշերուան մօտ,
Ձմրան պաղ բուքին, մեր Սուրբ Նշխարի,
Հրաշք կատարող պատառն հասցնէ,
Ամենազօրէն ապաքինութիւն,
Խնդրող հիւանդին, դռնբացէքէ
Օրհնութիւն կրող, մոմեր ուղարկէ…։
Ամէն մէկ անել կացութեան դիմաց,
Յայտնի խօսք մþունի Տէր Մեսրոպն տպուած,
Կը դասաւորուի, ճար մը կը գտնենք,
Վաղը աւելի հանդարտ կը դիտենք.
Եւ իր տասը տարուան վաղերը անցած,
Միշտ բոլորին հետ ուս ուսի տուած,
ԾՎկայութիւնն են իրենց մեծ գործին,
Նոր զգեստ հագաւ, տաճարը մեր հին…։
Այնուհետեւ հանդիսավարուհին յայտարարեց որ մօտաւորապէս 10 տարի առաջ հանգուցեալ դոկտ. Ռուբիկ Վարդանեանը նկարահաներ էր մի տեսաժապաւէն Տէր Մեսրոպ Լագիսեանի ձեռնադրման եւ օծման արարողութիւնից, որը հանգուցեալի այրին տիկին Լեմմա Վարդանեանը յանձնեց Տէր Հօրը։
Հանգուցեալ Ռուբէն Վարդանեանի դուստրը՝ Սանտրա Վարդանեանը (Մայր Եկեղեցւոյ երեսփոխան) իր հերթին շնորհաւորեց եւ արժեւորեց Տէր Հօր գործունէութիւնը։
Տէր Հայրը շնորհակալութիւն յայտնեց Վարդանեան ընտանիքին, որոնք հանգուցեալի մահուանից յետոյ նուիրատուութիւն կատարեցին եւ եկեղեցւոյ աւանդատունը, կոչուեց Ռուբէն Վարդանեանի անունով։
Գեղարուեստական ծրագրի մէջ ի նկատի էր առնուած ՝՝Արենի՝՝ քառաձայն երգչախումբը, ղեկավարութեամբ՝ խմբավար Արմինէ Վարդանեանի։ Երգչախումբը յաջողութեամբ կատարեց երեք երգեր , Հով Արէք Սարեր, Կոմիտաս ,Պապենական Կիլիկիա» Արմէն Մարտիրոսեանի, ,Նարօ» ժողովրդական։ Արմինէ Վարդանեանը շնորհաւորեց տարեդարձները եւ շնորհակալութիւն յայտնեց Տ. Հօր ուշադրութեան եւ երգչախմբին սատարելու համար։
Բեմ հրաւիրուեց, Եկեղեցւոյ Շաբաթօրեայ դպրոցի տեսչուհի՝ Մարի Եարալեանը, որը շնորհակալութիւն յայտնեց Տէր Հօր եւ նշեց.- Տէր Հօր օգնութեամբ է որ մենք միշտ առաջ կþերթանք։
Ապա ելոյթ ունեցաւ Տէր Հայրը։ ՝՝Կ՛ուզեմ անցեալը յիշել, կþուզեմ այս Սուրբ Եկեղեցւոյ հոգեւոր, ազգային, մշակութային եւ բարեսիրական հարուստ պատմութեան 100 ամեայ էջերը թղթատել եւ յիշել ու յարգել բոլոր անոնք որոնք իբրեւ առաջնորդ, հոգեւոր հովիւ, հոգաբարձու, երեսփոխան, Ս. Խորանի ծառայող, Դպրաց Դասի անդամ, Տիկնանց Միութեան անդամ, ուսուցիչ¬ուսուցչուհի, եկան ծառայեցին ու անցան, ու անոնք որոնք տակաւին նոյն աշխուժութեամբ եւ նուիրումով կը շարունակեն ծառայել։ Տէր Հայրը միաժամանակ նշեց՝ Տարիներու մեր երազը իրականացաւ, մեր եկեղեցին ամբողջութեամբ վերանորոգուեց։ Մենք եւս վերանորոգ հաւատքով պիտի շարունակենք մեր սրբազան առաքելութիւնը։ Ես շնորհակալ եմ բոլորէդ որ ներկայ էք այսօր եւ պատուեցիք նաեւ Ս. Լուսաւրիչ Մայր եկեղեցին եւ եկեղեցու մէջէն իմ համեստ ծառայութիւնը։
Բոլորդ ալ իմ սրտիս մէջ տեղ ունիք։ Սիրելիներ ես հպարտ զաւակն եմ Մուսա Լերան հերոսական ժողովրդի եւ խոնարհ ծառան եմ Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու, այնքան որ Աստուած կեանք տուած է, ուժ եւ կարողութիւն տուած է պիտի ծառայեմ այս պատուական ժողովրդին եկեղեցւոյ ճամբով։ Շնորհակալութիւն, Աստուած օրհնէ բոլորդ, բարի տօնական օր, շնորհաւոր Նոր Տարի եւ Սուրբ Ծնունդ՝՝։
Հանդիսութիւնը փակուեց գեղեցիկ ծրագրուած դասաւորումով։ Գէորգ Հաճեանը մեներգեց ՝՝Կիլիկիա՝՝ երգը։ ՝՝Արենի՝՝ երգչախումբը միացաւ իրեն եւ ներկաները յոտնկայս միացան երգչախմբին եւ Հաճեանին, ուր ստեղծուեց ոգեշունչ, հոգեւոր եւ ազգային մթնոլորտ։ Հանդիսութիւնը վերջ գտաւ երեկոյեան ժամը 11ին։
