0
0
ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԻՎԱՌԵԱՆ
Նիւ Եորք
Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները Վիեթնամէն ի՞նչ շահեցաւ. պատմաբաններն ու քաղաքագէտները արդէն տուած են իրենց հեղինակաւոր վճիռը. ոչինչ:
Քառասուն տարիներ առաջ, Նախագահ Ռիչըրտ Նիքսըն վերջ տուաւ քսանամեայ Վիեթնամի պատերազմին: Երկրին օրուան քաղաքական ուժերը, այդ օրերուն, համոզուած էին թէ Ամերիկան այսուհետեւ նման զինուորական արկածախնդրութեան մէջ պիտի չգտնուէր, երբ իր զաւակներէն հազարաւորներ (58,209) զոհ կ՛երթային Հնդկաչինի հեռաւոր այս ծայրամասի պատերազմին: Ու այդպէս ալ Ամերիկայի Քոնկրէսը կրցաւ պահել իր այդ խոստումը երեք տասնամեակներ շարունակ: Բաւականին սուղի նստած էր այդ պատերազմը Ամերիկայի համար. իր զինուորականներու կորուստներովն ու վնասովը համաշխարհային հանրային կարծիքին:
Քառասուն տարիներ առաջ օգտուողը եղած էր միայն Ամերիկայի մարտատենչ ռազմական ճարտարարուեստի գործարանատէրերը: Միացեալ Նահանգներ քիչ մնացած էր յայտարարելու թէ ան պարտուած դուրս կու գար Հանոյէն: Աշխարհի առաջ մնացած էր ամօթով: Գրեթէ նոյն պայմաններու տակ Քորէայէն հեռացած էր 1953ին, 36,516 դիակներ տուն բերելով թերակղզիէն:
Դժբախտաբար, այդ խոստումը դարձեալ խախտեցաւ, նախագահներ հայր ու որդի Ճորճ Պուշերու օրերուն, երբ առաջինը Քուէյթ իջեցուց մեծ թիւով զինեալ ուժեր եւ երկրորդը` Իրաք:
Այսօր ամերիկացին իր պետութեամբն ու ժողովուրդովը ընդվզած է թէ 17 թրիլիոն տոլարի արտաքին պարտքի մը առաջ կը գտնուի: Միացեալ Նահանգներու աւելի քան 225 տարուան պատմութեան մէջ, երբեւիցէ արձանագրուած ըլլար նման աստղանշային պարտք, նոյնիսկ` համաշխարհային զոյգ, ապա քորէական թէ վիեթնամեան պատերազմներու օրերուն:
Նոյեմբեր 11, 2001ի Նիւ Եորքի զոյգ երկնաքեր աշտարակներու օդանաւային ռմբահարումով սկսած Իրաքեան նախայարձակումն ու անոր յաջորդած` Աֆղանիստանի տարածքին վրայ մղուող անհամեմատ ճակատումներուն ամերիկացի աւելի քան 6,000 զինծառայողներ կորսնցուցին իրենց կեանքը եւ միւս կողմէն ՆԱԹՕի ոյժերու զինուորական գործողութիւնները բաւականին սուղի նստան Ամերիկայի պետութեան թէ ժողովուրդի տնտեսութեան:
Նախ, անշուշտ Քուէյթը ազատագրելու մարտահրաւէրը Իրաքի նախայարձակումէն թելադրուած նոր ախորժակ մը յառաջացուցած էր դարձեալ ռազմատենչ այդ մեծ գործարանատէրերու մօտ: Սակայն, չուշացաւ Իրաքի պատերազմը, երբ Մ.Ա.Կ.ի Ընդհանուր Ժողովին, Միացեալ Նահանգներու օրուան պաշտպանութեան նախարարը Զօր. Գոլին Փաուլ իրեն ներկայացուած սուտ տուեալներէ առաջնորդուած, Կազմակերպութեան անդամ երկիրներուն կը ջանար համոզել թէ Պաղտատի կառավարութիւնը Սատտամ Հիւսէյնի իշխանութեամբ միջուկային զէնքի արտադրութիւն ձեռք բերած կը սպառնայ տարածաշրջանին, այսինքն` մէկին յստակ է թէ այդ սպառնալիքը պիտի երթար Ամերիկայի թիւ մէկ դաշնակիցին` Իսրայէլի: Ու այդ մտահոգութիւնը արդարացում նկատելով Միացեալ Նահանգներ սկսաւ իր զինուորական գործողութիւններուն:
Իրաքի հարցը դեռ չփակուած, յաջորդեց Աֆղանիստանը, ուր Ալ-Քայիտան (ծայրայեղ իսլամական շարժումը) ունէր իր մարտական կեդրոնացումները: Ամերիկան իր հետ քաշեց դարձեալ Հիւսիսային Ատլանտեան Ուխտի զինակիցները: Անցեալ շաբաթ, Ուաշինկթընի մէջ տեղի ունեցող համաձայնութեամբ մը Քապուլի մեծաւորին` Համիտ Քարզայի հետ գրեթէ որոշումի մը եկաւ նախագահ Պարաք Օպաման, մինչեւ երկու տարի իր բանակները հեռացնել Աֆղանիստանէն: Ըսենք որ Միացեալ Նահանգներ աշխարհի մէջ ունի շուրջ հինգ հարիւր ռազմակայաններ աւելի քան հարիւր երկիրներու մէջ:
Ամերիկայի նախագահը այլեւս իր ժողովուրդի ճնշումներուն տակ ստիպուած կ՛ըլլայ այն համայնական պահանջին թէ այլեւս երկրին արտաքին պարտքը փակուելու է: Ու ասոր որպէս արդիւնք ալ արդէն ան կը փոխարինէ արտգործ նախարարուհին Հիլըրի Գլինթընը` Ճան Քերիով (Մեսեչուսէցէն հայասէր ծերակուտական), եւ պաշտօնի կը կոչէ պաշտպանութեան նոր նախարարը` ծերակուտական Չաք Հէյկըլ, որ համեմատաբար աւելի աւանդապահ ըլլալուն ընթացք չ՛ուզէր տալ Իսրայէլի ճնշումներուն: Իր խօսքերն են. “Իսրայէլ թէեւ դաշնակից երկիր մըն է Միացեալ Նահանգներուն, սակայն Ամերիկան ունի իր ուրոյն քաղաքական շահերը տարածաշրջանի մէջ եւ ազատ է գծելու իր անկախ քաղաքականութիւնը“: Այս կը վերաբերի Նաթանիահուի ճնշումներուն նախայարձակում մը կազմակերպելու Իրանի վրայ:
Կարծէք, Օպամայի նախագահութեան երկրորդ շրջանին բաւականին փոփոխութիւններ պիտի արձանագրուին երկրի տնտեսութեան, արտաքին քաղաքականութեան եւ երկրի ներքին ընկերային կարգ ու սարգէն ներս:
Արաբական գարունները ոչ միայն օգտակար չեղան Թունուզի, Եգիպտոսի, Լիպիոյ թէ Սուրիոյ ժողովուրդներուն, այլ ընդհակառակն` ծայրայեղական շարժումները սկսան տարածուիլ շրջանի այլ խաղաղ երկիրներու մէջ, ինչպէս վերջերս` Ափրիկեան Մալիի հանրապետութենէն ներս:
Միջին Արեւելքի տարածաշրջանէն ներս, 1947էն ի վեր (Իսրայէլի պետութեան հռչակումով) կատարուող քաղաքական անկայունութիւնները եղան աղիտաբեր մանաւանդ քրիստոնեայ փոքրամասնութիւններուն համար, որոնք դարեր ամբողջ ապրած էին իրենց այդ օրրաներուն մէջ: 
Ուղղափառ թէ կաթոլիկ յոյներ, ղպտիներ, ասորիներ, քիլտանիներ, մարոնիթներ, եթովպիացիներ եւ ասոնց վրայ վերջին հարիւր տարիներուն պարտադրաբար աքսորուած հայեր ստիպուած եղան հեռանալ այս տարածաշրջաններէն: Միջին Արեւելքի ազգագրական քարտէսը փոխուեցաւ եւ տնտեսական ու ռազմական նշանակութիւն ունեցող արաբական աշխարհի ղեկը անցաւ ազգայնական ցեղապաշտ եւ իսլամական ծայրայեղ տարրերու ձեռքը:
Յոյսով ենք, որ նախագահ Օպաման իր արտաքին նոր քաղաքականութեամբ պիտի կարենայ այլեւս ինքզինք հեռու պահել իսրայէլեան ճնշումներէն եւ գծել իր երկրի ուրոյն քաղաքականութիւնը: Վերջապէս Ամերիկայի հրեաներն անգամ սկսան զգալ տնտեսական այն ահաւոր կորուստները, որոնք յառաջացան անտեղի ու անհեռատես ամերիկեան նախայարձակումներու պատճառով:
