0
0
Յ. Պալեան
Միտքի առաջնային գործն է ազատագրել մարդը իր եսէն:
Ալպէր Այնշթայն, Ի դար
Յաճախ կը մտածեմ գաղափարներու եւ արարքներու հեռաւորութեան մասին: Թատ կը սիրենք միութիւն, միասնութիւն եւ այս կարգի բառերը: Բայց չենք հետեւիր Ալպէր Այնշթայինի պատգամած իմաստութեան, որ մտածող մարդուն «միտքին առաջնային գործն է ազատագրել մարդը իր եսէն», հոգեկան յեղափոխութիւն՝ զոր մեր փոխարէն մեզի համար ոչ ոք պիտի ընէ:
Հին թուղթերը յիշողութեան շտեմարաններ են: Փարիզ լոյս տեսնող «ԿԱՄՔ» թերթի Oգոստոս 4, 1990-ի համարին մէջ խմբագրականով մը, խորագրուած՝ «Ճակատ միացնել»՝ խօսած էի Խորհրդային Միութեան փլուզման եւ Հայաստանի անկախութեան յայտարարութեան նախօրեակին Հայաստանի մէջ տիրող մթնոլորտին մասին:
Պատմութեան եւ ժամանակի կենսափորձի կողքով կ’անցնինք, չենք սորվիր, կը կրկնենք մենք մեզ եւ մեր սխալները, որոնց գինը միշտ մենք կը վճարենք: Շահողները կ’ըլլան մեր թշնամիները:
Այսօր կը խորհիմ, որ մեր ներկայի դժուարութիւններու հետեւանքն է այն օրերուն ալ մեր Միացեալ Ճակատ ստեղծելու հիւանդագին անկարողութիւնը: Փաստը Յունիս 20ի խորհրդարանական ընտրութեան պարզած պատկերն է, երբ երեք տասնեակէ աւելի «կուսակցութիւններ» (այս պարագային կուսակցութիւն եզրը դատարկուած է իր իրաւ իմաստէն, շփոթուելով ընտրական խմբակի հետ), իրենց ցանկերով կը ներկայանային ժողովուրդի քուէին: Միթէ՞ մեծ վերլուծաբան պէտք էր ըլլալ, գիտնալու համար, որ անոնց ստուար մեծամասնութիւնը խորհրդարան պիտի չմտնէր:
Կը գրէի, որ «Պալթեան երեք հանրապետութիւնները միացեալ ճակատով պիտի ներկայանան Մոսկուա, որպէսզի բանակցին: Աշխարհագրական միեւնոյն շրջանին մէջ գտնուելով եւ դիմակայելով նոյնատեսակ խնդիրներ, երեք հանրապետութիւններու վարիչները որդեգրած են տրամաբանական եւ բնական ուղին»:
Ի՞նչ կ’ընէր Հայաստանը եւ ի՞նչ կ’ընէինք մենք: Ի՞նչ էր Հայաստանի եւ դրացի հանրապետութիւններու վերաբերումը: Գրած էի.
«Հայաստան հարցեր ունի Խորհրդային Միութենէն ներս: Անոնք բազմատեսակ են. տնտեսական, մշակութային, քաղաքական, հողամասային, ապահովական: Աշխարհագրական նոյն շրջանին մէջ գտնուող միւս երկու հանրապետութիւնները, ունենալով հանդերձ նոյնանման հարցեր, չեն յաջողիր, եւ հաւանաբար չեն ալ կրնար միացեալ ճակատով ներկայանալ Մոսկուա, որովհետեւ հողային-սահմանային-ազգաբնակչական բարդ խնդիրներ կան, որոնք ծնունդ տուած են լարուած կացութեան մը: Հայաստանի դրացիները, ստալինեան դաւադրութիւններու զոհ մեր երկրին նկատմամբ որդեգրած են ծաւալապաշտական-կայսերապաշտական քաղաքականութիւն, մերժելով իրաւունքի, արդարութեան եւ պատմական ճշմարտութեան վրայ հիմնուած լուծումներ»:
Ոչինչ փոխուած է. նոյն ծաւալապաշտական կիրքը եւ մեր ժողովուրդը իրաւազրկելու նոյն միտումը:
Խորհրդային Միութիւնը չկայ, բայց անոր ստեղծած խառնակութեան հետեւանքները եւ բարդութիւնները կը շարունակուին, եւ պատճառ կը հանդիսանան թշնամութիւններու:
Անկախ մեր տարածքէն եւ մեզմէ դուրս եղող անբաղձալի կացութենէն եւ հետեւանքներէն, ի՞նչ ըրած ենք եւ ի՞նչ կը շարունակենք ընել, մենք մեզի դէմ գործելով: Ըսած էի.
«Ցաւելով հանդերձ այս վերաբերումին, մտահոգուած պէտք է ըլլանք առաջին հերթին, ներազգային ճակատի միացումով: Նախ պիտի հասկնանք, որ մեզ նկատի չեն առներ, չեն յարգեր, եթէ տեւաբար դրսեւորենք մեր պառակտումները, եթէ չյաղթահարենք զանոնք: Այդ պառակտումները կան եւ ո՛չ իրապաշտութիւն է եւ ո՛չ ալ իմաստութիւն զանոնք ծածկել: Ինչպէ՞ս կ’ուզէք որ մեզ յարգեն, երբ Հայաստանի Խորհրդարանը, բազմաթիւ քուէարկութիւններէ ետք, չի յաջողիր նախագահ ընտրել, երբ յանուն ժողովրդավարութեան հրապարակ գալով, արգելքներ կը յարուցանենք ազատ թեկնածութեան եւ ազատ ընտրութեան առջեւ: Ինչպէ՞ս կ’ուզէք, որ ներազգային ճակատի միացում տեղի ունենայ, երբ շատեր, բացորոշ կերպով, մոռցած ազգային ճակատագիրը, կը մղեն դիրքի եւ աթոռի կռիւներ: Ներազգային ճակատի միացումը կ’ենթադրէ նաեւ արտերկրի հայութիւնը: Իսկ այդ միացման առաջ պատնէշ կը բարձրացնեն անոնք որոնք կը յայտարարեն, եթէ զիրենք լսողներ ըլլան, թէ սփիւռքեան կազմակերպութիւնները պէտք է մնան սփիւռքեան, առանց Հայաստանի մէջ հաստատուելու ցանկութեան»:
Հակառակ ճառերու՝ արմատացած մտածում մը, որ մեզ կը զրկէ ուժ դառնալու հնարէ:
Այսպէս էր ներազգային պատկերը Հայաստանի վերանկախացման նախորդող օրերուն: Միթէ՞ շատ բան փոխուած է այսօր: Նոյն «անհատական նախասիրութիւններ»ը եւ հաւաքական դիրք ճշդելու անկարողութիւնը կը փոթորկեն հայ կեանքը: Նոյն բացասականութիւնները:
Ինչպէ՞ս կը վարուէինք այն օրերուն: Կրկին մէջբերեմ.
«Նորընտիր խորհրդարան մը, եւ մեր իւրայատուկ պայմաններուն մէջ, բարոյական հարկադրանքի տակ կը գտնուէր տագնապ դիմագրաւող երկրին հրամցնելու ազգային միասնականութեան օրինակը, նախագահի ընտրութենէն անցնելով հրատապ հարցերու քննութեան»:
Նախանշանները կային Մայիս 20-ին, այս տարի, երբ հայեր չէին աճապարեր ընտրական կեդրոն ներկայանալ եւ քուէարկել:
Անզօրութեամբ կ’արձանագրեմ փաստը, որ չենք փոխուիր: Ինչ որ գրած էի, պարզապէս կը կրկնեմ.
«Ներքին ճակատի միացման համար միանգամընդմիշտ մեր բառարանէն պէտք է վանենք «ներս»-ի եւ «դուրս»-ի հայեր բացատրութիւնը, դառնալով դէպի գործը՝ հանդուրժողութեան ոգիով:
Եւ մանաւանդ՝ համագործակցութեան»:
Իսկ «ներքին ճակատ»–ը համայն հայութիւնն է, երեք առաւել տասը միլիոն, որ կը շարունակէ նաւարկել ներսի եւ դուրսի նոյն եւ տարբեր ջուրերուն վրայ:
Երազելով եւ փնտռելով միասնութիւն եւ համայն, որպէսզի ստեղծուի տոկալու եւ տեւելու ուժը, ընդդէմ մանրիկ եւ մանրացնող միացնող եսերու, իրաւ գաղափարը:
Երբեմն կը մտածեմ, որ պզտիկներու ԵՍերը, EGOները, միշտ մեծ եղած են, պատճառած վնասներն ալ մեծ եղած են, այս անգամ անվարան կրնանք ըսել՝ ՆԵՐՍԸ եւ ԴՈՒՐՍԸ:
