0
0
Տիթրոյթի Պոլսահայ Մշակութային Միութեան նախաձեռնութեամբ Ուրբաթ, Յունուար 21ի երեկոյեան ժամը 8:00ին, Հ.Բ.Ը.Մ.ի Ալեք եւ Մարի Մանուկեան երկրորդական ամենօրեայ վարժարանի սրահին մէջ տեղի ունեցաւ հայրենի տաղանդաւոր բանաստեղծ՝ Պարոյր Սեւակի մահուան քառասունամեակի նուիրուած գրական երեկոյ մը: Հակառակ օդի աննպաստ պայմաններուն, կոկիկ թիւով մշակութասէր հասարակութիւն մը ներկայ էր, ունկնդրելու Սուրբ Վարդան հայ կաթողիկէ եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Գրպ. Տ. Անտոն Ծ. Վրդ. Ադամեանը: Գրպ. Հայր Սուրբը հմտօրէն ու խորաթափանց վերլուծումներով ներկայացուց Խորհրդային Հայաստանի արդի հայ գրականութեան տաղանդաւոր ստեղծագործ Պարոյր Սեւակի կեանքն ու գրական ստեղծագործութիւնը:
Օրուան հանդիսավարն էր »Ուէյն« համալսարանի հայագիտական ամպիոնի դասախօս Փրոֆ. Տիգրան Թումաճեան: Ան համառօտ գիծերու մէջ ներկայացուց Գրպ. Հայր Սուրբի հոգեւոր եւ ազգային գործունէութիւնը գաղութի հասարակական կեանքի ներս: Ապա բեմ հրաւիրեց տաղանդաւոր ասմունքող տիկ. Անահիտ Թումաճեանը, որ խոր ապրումով արտասանեց Պարոյր Սեւակի մայրերուն նուիրած բանաստեղծութենէն հատուած մը:
Բուն անունով Պարոյր Ղազարեանի մասին կարճ տեղեկութիւններ փոխանցելէ ետք, դասախօսը աւելի ծանրացաւ անոր գրչին մասին:
Ան ըսաւ թէ Սեւակ գերազանց որոնողն է մարդուն եւ մարդկային արժէքներուն:
Իր բանաստեղծութիւնը պայքար մըն է նոր մարդու տիպարի կերտումին:
Մարդու մեծութեան գովերգուն է եւ ծառացողն ու ըմբոստ մարդը նուաստացնող ամէն տեսակ վատ երեւոյթներուն դէմ: Ան ըսաւ թէ Պարոյր Սեւակ՝ մաքրութիւն, անկեղծութիւն եւ ազնուութիւն կը փնտռէ մարդուն մէջ ու չգտնելու պարագային կը խարազանէ թուլամորթութիւնը, բարոյական ու հոգեկան անկումները: Մարդը ափին մէջ առած՝ Սեւակ հանդիսաւորապէս կը յայտարարէ.
»Ինչո՞ւ թաքցնեմ.
Ես ճանաչում եմ ու գիտեմ մարդուն,
Ի՞նչ ասես չկայ նրա փակ սրտում :
Գիտի կործանե°լ,
Բայց եւ…գո’րծ անել,
Մատնութիւն գրած նոյն իր ձեռքերով՝
Աշխարհ լցնել շռայլ բերքերով:
Նո’յն այդ ձեռքերով՝
Ե’ւ ճրագ մարել,
Ե’ւ խարոյկ վառել :
Նո’յն այդ ձեռքերով՝
Ե’ւ դանակ խրել,
Ե’ւ վէպեր գրել:
Նա գիտէ զարկե°լ
Ու զրկե°լ գիտի,
Բայց գիտի գրկե’լ
Եւ փրկե’լ գիտի:
Նա գիտի կեղծե’լ
Ու սրբապղծէ’,
Առաւել եւս՝
Գիտէ ստեղծե’լ:…«
Բանաստեղծը գաղափարի հաւատաւոր առաքեալ է, նուիրեալ պատգամաբեր եւ զանգի մշտահունչ ղօղանջ՝ մարդկութիւնը յառաջ մղելու համար.
»Աշխարհին ուղղուած մի բացիկ եմ ես,
Մի° ծրագրէք ինձ, եւ մի’ սոսընձէք….
Բանաստեղծին առաքելութիւնը համաշխարհային է,
Առ այդ՝ սահման չի ճանչնար.
Բանաստեղծին համար սահմանը միշտ բա’ց է,
Ե’րգն է նրա վիզան….«
Սեւակ խօսք ունէր ըսելիք աշխարհին : Դիրք ունէր ճշդելիք .
»Ազատ գրիչը չի բանտարկուիր՝
Թէկուզ եւ ձեռքդ գրչից էր զրկեն,
Դու, միեւնոյնն է, պիտի որ երգես :
Թող չտան ոչ մի լիազօրութիւն,
Դու մէկ է, սուտը պիտի որ հերքես…
Սուտը հերքելով, ճշմարտութեան թագաւորութիւնը կը կանգնես՝
Ճշմարտութիւն եմ ծախում…
Ու պիտի ծախեմ,
Ծախեմ ամէնո’ւր.
Ուր կամենում են թէ չեն կամենում.
Խաչմերուկներո’ւմ
Ու խանութների դռների առջեւ,
Մայթերի’ վրայ,
Եւ արձանների պատունդանների°ն,
Թէ° գիքերի մէջթէ° ամպիոններից:
Ես ճշմատութի°ւն եմ ծախում…
Քանիներու սնունդն է ճշմարտութիւնը :
Գրպ. Տ. Անտոն Ծ. Վրդ. Ադամեան աւելցուց թէ բացառիկ է Սեւակ որպէս մտաւորական, խորհող եւ իմաստուն մարդ: Ան գաղափարային աշխարհի մէջ կը գտնէր իր հարստութիւնն ու լիութիւնը: Այս հարստութիւնն է որ կը զարգացնէ Սեւակին մէջ ճշմարիտին, բարիին ու յաւերժականին սէրը: Ան գիտակից է երկնային տուրքէ բանաստեղծ ըլլալ: Իր տաղանդին լման գիտակցութեամբ ան կը յայտարարէ.
»Ինձ թւում է, թէ դեռ մի օր աշխարհ զարմացնեմ.
Հին ջութակի եօթ լարի մէջ մի ութերորդ լար մտցնեմ.
Ու նուագե’մ
Չնուագե’մ, այլ սար ու քար լացացնեմ…«:
Նուագե’ց Սեւակ ու հրամցուց գեղեցկագոյնը իր երգերուն: Աշխարհ հրապուրեց: Սար ու քար լացուց: Կերտեց իր փառքի յուշարձանը ազգին սրտին մէջ: Եղաւ ցեղի գողգոթային կրակէ երգիչ: Փաստ՝ »Եռաձայն Պատարագ« եւ »Անլռելի Զանգակատուն« հոգեցունց գլուխ գործոցներ, առաջինը նուիրուած Մեծ Եղեռնի, երկրորդը՝ Կոմիտաս Վարդապետին : Որքան հարազատ է հայ մտաւորական Վարդգէս Պետրոսեանի վկայութիւնը Պ. Սեւակի մասին. »Նա մարդ էր եւ հաւատարիմ մնաց իրեն մինչեւ վերջ: Նա սիրում էր իր հայրենիքը ոչ միայն որդու, այլ՝ տիրոջ նման …: Նա ասպետ էր՝ ազնիւ, խենթ ու անդաւաճան, բռնկուն ու ներող, դաժան ու փխրուն: Եւ ո՞վ է ասում, թէ դուք ծով չունէք: Ձեր արեան ծովը աւելի մեծ է Խաղաղականից… Ծով քրտինքի Ատլատականից աւելի խորունկ, վրէժի ծովը՝ աւելի ահեղ, քան Սառուցեալը, իսկ ծովն արցունքի՝…Ողբամ մեռելոց… Անթա°ղ մեռելոց…Կապտուա°ծ մեռելոց…Մենք գիտենք զոհուիլ, ողջ ողջ կիզուիլ ի սէր մեր հայրենիքին«:
Դասախօսը եզրակացուց թէ հայրենիքին կառչած էր Սեւակ.
»Այնպիսի՝ հայրենիք.
Եւ ո՞վ կը գտնի, որտեղ կը գտնի: Այսպիսի մէկ այլ՝ երկրորդ հայրենիք.
Եւ ինչ հայրենիք…Թերեւս աշխարհում ոչ մի հայրենիք: Մեծ ու վիթխարի, զօրեղ ու կարող ոչ մի հայրենիք իւրայիններին սրտում ու հոգում չի հատուցանում: Այնքան սէր անանց ու կարօտ այնքան… Որքան այս մի բուռբռում սեղմուած երկիրը հայոց…
Ով որ չի ճանչնար մեր հայրենիքը, կը կարծէ թէ շատ հսկայ ու վիթխարի երկիր է՝ եւ սրան բնաւ չճանցողը պիտի որ կարծի, թէ սա երկիր է մի հսկայական, Վիթխարի աշխարհ, Հայրենիք հզօր…
Եւ իսկապէս էլ՝ սա երկիր է մեծ, Վիթխարի աշխարհ, Հայրենիք հզօր…Մեր հայրենիքը թալանուած ու ոտնակոխուած խուժաններէն՝ կորսնցուց իր զաւակներէն շատեր: Պարպուեցաւ իր հոգեհատորներէն, այո՝
Մեր հայրենիքը մեզնից դատարկուեց:
Բայց…ոչ մի վայրկեան, ոչ մի ակնթարթ,
Մենք չենք դատարկուել մեր հայրենիքից:
Մենք սպանուեցինք մեր հայրենիքում,
Բայց մեր հայրենիքը մեր մէջ չսպանուեց,
Ո°չ, ապրում է նա կրկնակի կեանքով…«,
Ապա բանախօս հայր սուրբը, կատարած վելուծումներու աւարտին իր խօսքը փակեց մէջբերելով բանաստեղծին հետեւեալ խօսքերը. »Ցեղասպանին ծրագիրն էր բնաջնջել եւ անհետացնել մեզ պատմութեան բեմէն: Մեր վճիռն է՝ Մենք Կան°ք, Պիտի լինե’նք ու դե’ռ շատանանք«:
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԳԱՐԱՏՕԼԵԱՆ
