ՀԱ­ՅԱՍ­ՏԱ­ՆԻ ԵՒ ՀԱՅ ԺՈ­ՂՈՎՐ­ԴԻ ԻՐԱ­ՒՈՒՆՔ­ՆԵ­ՐԻ ՈՒ ՀԱ­ՅՈՑ ՑԵ­ՂԱՍ­ՊԱ­ՆՈՒ­ԹԵԱՆ ՀԱ­ՏՈՒՑ­ՄԱՆ ԻՐԱ­ՒԱ­ԿԱՆ ԹՂԹԱԾ­ՐԱ­ՐԸ

0 0
Read Time:19 Minute, 47 Second

p3 GIRO MANOYAN  Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք Հ.Յ.Դ. Բիւ­րո­յի Հայ Դա­տի եւ քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րու գրա­սեն­եա­կի պա­տաս­խա­նա­տու Կի­րօ Մա­նոյ­եա­նի ար­տա­սա­նած խօս­քը Հա­յաս­տա­նի Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թիւնՀա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100-րդ տա­րե­լի­ցին ըն­դա­ռաջխո­րա­գի­րով Իրա­ւա­բան­նե­րու հա­մա­հայ­կա­կան երկ­րորդ հա­մա­ժո­ղո­վին, որ տե­ղի ու­նե­ցաւ Յու­լիս 5-6-ին, Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու ազ­գա­յին ակա­դեմ­իա­յի նա­խա­գա­հու­թեան նիս­տե­րու դահ­լի­ճին մէջ.-

 

Ընդ­հան­րա­պէս հայ ժո­ղո­վուրդ-Թուրք­իա եւ յատ­կա­պէս` Հա­յաս­տան-Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը պէտք է ու­նե­նան նա­եւ իրա­ւա­կան հենք: Օս­ման­ցի­նե­րի կող­մից Հայ­կա­կան Բարձ­րա­ւան­դակ ներ­խու­ժու­մից ի վեր, հայ-օս­մա­նա-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը պար­բե­րա­բար եւ այն էլ` սահ­մա­նա­փակ շրջա­նակ­նե­րում ու­նե­ցել են իրա­ւա­կան ինչ-որ հենք: Այ­սօր, երբ ար­դէն հա­րե­ւան­ներ են Թուրք­իա­յի Հան­րա­պե­տու­թիւնն ու Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւնը, անհ­րա­ժեշտ է նա­եւ իրա­ւա­կան տե­սան­կիւ­նից նա­յել եր­կու պե­տու­թիւն­նե­րի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րին, ին­չը կա­րող է լրաց­ուել հայ ժո­ղո­վուրդ-Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի իրա­ւա­կան հեն­քի ամ­բող­ջաց­մամբ:

Վեր­ջին տա­րի­նե­րի իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րը, սկսած մի­ջազ­գա­յին ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րի դէմ` այդ ըն­կե­րու­թիւն­նե­րի յա­ճա­խորդ եւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րի իրա­ւա­ժա­ռան­գորդ­նե­րի կող­մից դա­տա­կան հայ­ցե­րից մին­չեւ 2009թ. Հոկ­տեմ­բե­րի 10-ին ստո­րագր­ուած Հա­յաս­տան-Թուրք­իա ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը ցոյց տուե­ցին, թէ ինչ­քան շփոթ, ան­տեղ­եա­կու­թիւն եւ տա­րա­կար­ծու­թիւն կայ մեր մէջ, Թուրք­իա­յից մեր` Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի եւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման իրա­ւա­կան հար­ցե­րի շուրջ: Հե­տե­ւա­բար, այդ բո­լո­րը վե­րա­հաս­տա­տե­ցին, թէ ինչ­քան անե­լիք ու­նենք, որ­պէս­զի պատ­րաս­տենք “Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի ու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման իրա­ւա­կան թղթած­րա­րը“:

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100-րդ տա­րե­լի­ցը պէտք է առիթ լի­նի հա­յոց իրա­ւունք­նե­րի սահ­ման­ման եւ ձեռք­բեր­ման ուղ­ղու­թեամբ նոր փուլ սկսե­լուն: Մին­չեւ 2015թ. պէտք է իրա­կա­նաց­ուի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման եւ հայ ժո­ղովր­դի ու Հա­յաս­տա­նի իրա­ւունք­նե­րի ձեռք­բեր­ման հար­ցով մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի եւ նոր­մե­րին հա­մա­ձայն թղթած­րա­րի պատ­րաս­տու­թիւնը, եւ պէտք է քայ­լեր ձեռ­նարկ­ուեն` մի կող­մից սա­տա­րե­լու նե­րազ­գա­յին ճա­կա­տում այդ թղթած­րա­րի շուրջ տե­սա­կէտ­նե­րի բիւ­րե­ղաց­մա­նը, միւս կող­մից` Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւանք­նե­րի վե­րաց­ման շուրջ մի­ջազ­գա­յին հան­րա­յին կար­ծի­քի ձե­ւա­ւոր­մա­նը, որ­պէս նա­խա­պատ­րաս­տու­թիւն կոնկ­րետ քայ­լե­րի:

Ահա այս տե­սան­կիւ­նից պէտք է ըն­կա­լել Ամե­նայն Հա­յոց կա­թո­ղի­կո­սի եւ Մե­ծի Տանն Կի­լիկ­իոյ կա­թո­ղի­կո­սի 2013թ. Ապ­րի­լի 24-ի հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թիւնը, որով, մաս­նա­ւո­րա­բար, Թուրք­իա­յից պա­հանջ­ւում է վե­րա­դարձ­նել բռնագ­րաւ­ուած հայ­կա­կան եկե­ղե­ցի­նե­րը, վան­քե­րը, եկե­ղե­ցա­պատ­կան կալ­ուած­ներն ու հո­գե­ւոր-մշա­կու­թա­յին ար­ժէք­նե­րը: Անհ­րա­ժեշտ է ող­ջու­նել այս նա­խա­ձեռ­նու­թիւնը որ­պէս հա­տուց­ման գծով մէկ մաս­նա­կի, բայց կա­րե­ւոր քայլ եւ աջակ­ցել, որ այն հաս­նի իր նպա­տա­կին: Այս ուղ­ղու­թեամբ, քա­ղա­քա­կան կա­րե­ւոր քայլ էր Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րի Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի պա­լա­տի 2011թ. Դեկ­տեմ­բե­րի 13-ի (թիւ 306) բա­նա­ձե­ւը, որը Թուրք­իա­յին կոչ է անում քրիս­տո­նէ­ա­կան, նե­րառ­եալ` հայ­կա­կան բո­լոր եկե­ղե­ցի­նե­րը, եկե­ղե­ցա­կան կալ­ուած­ներն ու ու­նեց­ուածք­նե­րը վե­րա­դարձ­նել իրենց պատ­մա­կան իրա­ւա­տէ­րե­րին:

Հայ Յե­ղա­փո­խա­կան Դաշ­նակ­ցու­թիւնը 2007-ից այդ նպա­տա­կով կա­տա­րել է մի շարք նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­ներ, որոնց մի մա­սի նախ­նա­կան ար­դիւնք­նե­րը հրա­պա­րակ­ուել են 2010թ. Հոկ­տեմ­բեր եւ Դեկ­տեմ­բեր ամիս­նե­րին: Դեկ­տեմ­բեր 2007-ի ամ­սին ձե­ւա­ւոր­ուել է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան Հա­տուց­ման ու­սում­նա­սիր­ման խում­բը, որի լրամ­շակ­ուած եւ ամ­բող­ջա­կան զե­կոյ­ցը կը հրա­պա­րակ­ուի շու­տով: Մաս­նա­գի­տա­կան բազ­մա­կող­մա­նի, նե­րառ­եալ` իրա­ւա­կան, այդ ու­սում­նա­սի­րու­թիւնը կը հրա­պա­րակ­ուի քննարկ­ուե­լու հա­մար թէ՛ մաս­նա­գէտ­նե­րի եւ թէ՛ ընդ­հան­րա­պէս հա­սա­րա­կու­թեան կող­մից:

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան Հա­տուց­ման ու­սում­նա­սիր­ման խմբի զե­կոյ­ցը սկսւում է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան խիստ հա­մա­ռօտ նկա­րագ­րու­թեամբ: Դրան յա­ջոր­դում են.

– Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով հա­յե­րին հասց­ուած վնաս­նե­րի սիստեմատիկ նկա­րագ­րու­թիւնը.

– Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման հար­ցի իրա­ւա­կան վեր­լու­ծու­թիւնը` հիմն­ուած մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի օրի­նադ­րու­թեան, սկզբունք­նե­րի եւ նա­խըն­թաց­նե­րի վրայ.

Նիւ­թա­կան հա­տուց­ման վե­րա­բե­րուող յետ-Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պայ­մա­նագ­րե­րի պատ­մու­թեան եւ առն­չուող հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի եւ գոր­ծիք­նե­րի վեր­լու­ծու­թիւնը.

– Փի­լի­սո­փա­յա­կան քննար­կու­մը հա­տուց­ման բա­րո­յա­կան հար­ցե­րին, նե­րառ­եալ` որոշ առար­կու­թիւն­նե­րի պա­տաս­խան­ներ.

– Փո­խանց­ման ար­դա­րա­դա­տու­թեան մօ­տե­ցու­մի տե­սան­կիւ­նից` քա­ղա­քա­կան վեր­լու­ծու­թեան ճամ­բով մշակ­ուած խորհր­դան­շա­կան ինչ­պէս նա­եւ նիւ­թա­կան հա­տուց­ման մո­տե­լը.

– Սահ­մա­նումն այն տա­րածք­նե­րի, որոնք հա­մար­ւում են պատ­շաճ հա­տու­ցում, ինչ­պէս նա­եւ տար­բե­րակ­ներ` թէ հա­տուց­ման փա­թե­թի տա­րած­քա­յին մա­սը ըստ էու­թեան ին­չից պէտք է կազմ­ուած լի­նի.

– Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ըն­թաց­քում կորց­ուած կեան­քի եւ տա­ռա­պան­քի հա­մար հա­յե­րին տրուե­լիք ընդ­հա­նուր դրա­մա­կան փոխ­հա­տուց­ման հաշ­ուար­կը.

– Կոնկ­րետ շար­ժա­կան գոյ­քի Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջո­ցով զաւթ­ման, ինչ­պէս նա­եւ վե­րա­կանգն­ման կամ փոխ­հա­տուց­ման են­թա­կայ այլ տնտե­սա­կան հե­տե­ւանք­նե­րի հաշ­ուար­կի շրջա­նա­կը:

Այս զե­կոյ­ցը կոնկ­րետ առա­ջարկ է փոխ­հա­տուց­ման են­թա­կայ կոնկ­րետ առար­կա­նե­րի հիմ­նա­ւոր­ման վե­րա­բեր­եալ: Թէ­եւ Ու­սում­նա­սիր­ման խումբն ըն­դու­նում է, որ անհ­րա­ժեշտ է լրա­ցու­ցիչ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն կա­տա­րել հա­տու­ցում­նե­րի փա­թե­թի որոշ յստակ գոր­ծօն­ներ ճշդե­լու նպա­տա­կով, սա­կայն խմբի ան­դամ­նե­րը մի­ա­կար­ծիք են, որ ներ­կա­յա­ցուող շրջա­նա­կը, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, բա­րո­յա­գի­տա­կան, քա­ղա­քա­կան եւ իրա­ւա­բա­նա­կան տե­սան­կիւն­նե­րից ճիշդ եւ ար­դա­րա­ցի լու­ծում է հան­դի­սա­նում Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան չլուծ­ուած հար­ցե­րի` հա­տու­ցում­նե­րի բաժ­նով: Մի­եւ­նոյն ժա­մա­նակ Ու­սում­նա­սիր­ման խումբն ըն­դու­նում է, որ հա­տու­ցում­նե­րը, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցի ընդ­հա­նուր լուծ­ման կա­րե­ւոր եւ հիմ­նա­կան բա­ղադ­րի­չը լի­նե­լով հան­դերձ, այն­ուա­մե­նայ­նիւ բա­ւա­րար չեն ամ­բող­ջա­կան հան­գու­ցա­լուծ­ման հա­մար (օրի­նակ Թուրք­իոյ Հան­րա­պե­տու­թիւ­նում հա­յե­րի նկատ­մամբ վե­րա­բեր­մուն­քի պա­րա­գա­յում), թէ­եւ, ինչ­պէս նշուած է զե­կոյ­ցում, հա­տու­ցում­նե­րը կ՛օգ­նեն հան­գու­ցա­լուծ­ման ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թա­ցին: Ու­սում­նա­սիր­ման խմբի հա­մար կա­րե­ւո­րա­գոյն սկզբունք է եղել այն ըմբռ­նու­մը, թէ հա­տու­ցում­նե­րը ոչ միայն դէ­պի ար­դա­րու­թիւն հնա­րա­ւոր մի­ջոց­ներ են, այլ անոնք անհ­րա­ժեշտ են Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան խնդրով ար­դա­րու­թիւն հաս­տա­տե­լու հա­մար:

Մին­չեւ այդ թղթած­րա­րի հրա­տա­րա­կու­մը եւ դրա ար­ծար­ծած հար­ցե­րի հա­մա­հայ­կա­կան քննար­կումն ու ի վեր­ջոյ` հա­յու­թեան եւ Հա­յաս­տա­նի իրա­ւունք­նե­րի ու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման շուրջ հա­մա­հայ­կա­կան հա­մա­խո­հու­թեան ձե­ւա­ւո­րու­մը, անհ­րա­ժեշտ է կա­տա­րել մի շարք հաս­տա­տում­ներ եւ ճշդել մի շարք սկզբունք­ներ.

1) Ան­հա­տա­կան վնա­սուց հա­տուց­ման նպա­տա­կով ան­հատ հա­յե­րի կող­մից յա­րուց­ուած դա­տեր պէտք չէ խո­չըն­դո­տեն մեր ազ­գա­յին պա­հան­ջա­տի­րու­թեա­նը, ին­չը ազա­տագ­րա­կան պայ­քա­րը հետզ­հե­տէ կը դա­տար­կի իր քա­ղա­քա­կան բո­վան­դա­կու­թիւ­նից եւ կը վե­րա­ծի սոսկ նիւ­թա­կան դա­տի: Պէտք չէ ազ­գի ող­բեր­գու­թիւնը որոշ ան­հատ­նե­րի կող­մից նիւ­թա­կան շահ ապա­հո­վե­լու մի­ջո­ցի վե­րա­ծել եւ այդ­պի­սով հա­ւա­քա­կան ու ազ­գա­յին իրա­ւունք­նե­րը հե­տապն­դե­լուն խո­չըն­դոտ հան­դի­սա­նալ: Խօս­քը չի վե­րա­բեր­ւում ան­հա­տա­կան իրա­ւունք­նե­րը զո­հե­լուն. խօս­քը վե­րա­բեր­ւում է այդ ան­հա­տա­կան իրա­ւունք­նե­րը մի խումբ մարդ­կանց, հիմ­նա­կա­նում` որոշ փաս­տա­բան­նե­րի ան­զուսպ շա­հի աղ­բիւ­րի վե­րա­ծե­լուն, ինչ­պէս դժբախ­տա­բար ակա­նա­տես եղանք ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րի դէմ դա­տա­կան գոր­ծե­րով առնչ­ուած փաս­տա­բան­նե­րի փո­խա­դարձ մե­ղադ­րանք­նե­րով եւ մեր­կա­ցում­նե­րով:

2) Հա­յաս­տան-Թուրք­իա իրա­ւա­կան սահ­մա­նին հիմքն է Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րի նա­խա­գահ Վուտ­րօ Ուիլ­սը­նի Նո­յեմ­բե­րի 22, 1920-ի իրա­ւա­րար վճի­ռը: Մին­չեւ մեր իրա­ւունք­նե­րի եւ հա­տուց­ման պա­հանջ­նե­րի իրա­ւա­կան թղթած­րա­րի պատ­րաս­տու­թիւնը, անհ­րա­ժեշտ է, որ մեր Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վը որ­դեգ­րի որո­շում, որն էլ կ՛ար­գի­լի Հա­յաս­տա­նի կող­մից որե­ւէ փաս­տաթղ­թի ստո­րագ­րու­թիւն, որը կը հրա­ժար­ուի ուիլ­սըն­եան իրա­ւա­րար վճռով ճշդուած Հա­յաս­տան-Թուրք­իա սահ­մա­նագ­ծից: Ան­կախ Հա­յաս­տա­նը իր ազատ կամ­քով չի կա­րող հրա­ժար­ուել այդ իրա­ւուն­քից: Թուրք­ի­ան եւ Սեւ­րի պայ­մա­նա­գի­րը ստո­րագ­րած ու նրանց իրա­ւա­յա­ջորդ հան­դի­սա­ցող պե­տու­թիւն­նե­րը պար­տա­ւոր են ճա­նա­չե­լու Հա­յաս­տա­նի այդ իրա­ւուն­քը, եթէ ցան­կա­նում են, որ մի­ջազ­գա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը հիմն­ուած լի­նել մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի վրայ: Սա չի նշա­նա­կում պա­տե­րազմ հռչա­կել Թուրք­իա­յի դէմ. սա նշա­նա­կում է իրա­ւա­տէ­րը մնալ այն ամէն ին­չին, որը մի­ջազ­գա­յին հա­մայն­քը, մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի հա­մա­ձայն, ճա­նա­չել է որ­պէս Հա­յաս­տա­նի կեն­սու­նա­կու­թեան հա­մար անհ­րա­ժեշտ: Այս տե­սան­կիւ­նից, քա­ղա­քա­կան եւ իրա­ւա­կան կա­րե­ւոր, բայց ոչ բա­ւա­րար քայ­լեր են`

ա) Օգոս­տոս 23, 1990-ի Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան մա­սին հռչա­կա­գի­րը, որը հիմքն է Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րու­թեան եւ որ­տեղ Հա­յաս­տա­նի օրէնս­դի­րը գի­տակ­ցում է “իր պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւնը հայ ժո­ղովր­դի ճա­կա­տագ­րի առ­ջեւ հա­մայն հա­յու­թեան իղ­ձե­րի իրա­կա­նաց­ման եւ պատ­մա­կան ար­դա­րու­թեան վե­րա­կանգն­ման գոր­ծում“, առա­ւել` “Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւնը սա­տար է կանգ­նում 1915 թուա­կա­նին Օս­ման­եան Թուրք­իա­յում եւ Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նում Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման գոր­ծին“:

բ) Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հի Հոկ­տեմ­բե­րի 10, 2009-ի ու­ղեր­ձը, որ­տեղ աս­ւում է. “Հա­յաս­տա­նի եւ Թուրք­իա­յի մի­ջե­ւ առ­կայ սահ­ման­նե­րի հար­ցը են­թա­կայ է լուծ­ման մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի հա­մա­ձայն“:

գ) Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի Յուն­ուա­րի 12, 2010-ի որո­շու­մը[*], որ­տեղ խօս­ւում է “Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան եւ Թուրք­իա­յի Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջեւ ­փաս­տա­ցի սահ­մա­նի“ մա­սին:

դ) Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հի Նո­յեմ­բե­րի 23, 2010-ի ու­ղեր­ձը, որ­տեղ նա­խա­գահն ասում է. “Քսա­նե­րորդ դա­րի պատ­մու­թեան մէջ [Ամե­րի­կա­յի Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րի նա­խա­գահ Վուտ­րօ Ուիլ­սը­նի Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րի վե­րա­բեր­եալ Իրա­ւա­րար վճի­ռը] մեզ հա­մար, թե­րեւս, ամե­նա­կա­րե­ւոր իրա­դար­ձու­թիւն­նե­րից մէկն էր, որով պէտք է վե­րա­կանգն­ուէր պատ­մա­կան ար­դա­րու­թիւնը եւ վե­րաց­ուէ­ին հայ ժո­ղովր­դի դէմ Օս­ման­եան կայս­րու­թիւ­նում իրա­գործ­ուած ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւանք­նե­րը: Այդ վճռով մի­ջազ­գայ­նօ­րէն ճա­նաչ­ւում եւ ամ­րագր­ւում էին Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րը“ (…):

3) Մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի հա­մա­ձայն, ան­կախ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան առ­կա­յու­թեան պայ­ման­նե­րում, տա­րած­քա­յին վէ­ճի մէջ հայ­կա­կան կող­մից կա­րող է որ­պէս իրա­ւա­տէր հան­դէս գալ միայն այդ պե­տու­թիւնը: Հա­սա­րա­կա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­ներ, ի՛նչ անու­նով էլ նրանք հան­դէս գան, չեն կա­րող փո­խա­րի­նել մի­ջազ­գա­յին իրա­ւուն­քի հայ­կա­կան մի­ակ սուբ­յեկտ հան­դի­սա­ցող Հա­յաս­տա­նի պե­տու­թեա­նը, կամ որ­պէս իրա­ւա­տէր ներ­կա­յա­նալ նրա մի­ջազ­գա­յին իրա­ւունք­նե­րին եւ պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րին:

– Անհ­րա­ժեշտ է շա­րու­նա­կել հե­տապն­դել Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան եւ նրա հե­տե­ւանք­նե­րի ճա­նա­չու­մը Թուրք­իա­յի կող­մից. ոմանք այս պա­հան­ջը հա­մա­րում են Թուրք­իա­յի հա­մար վի­ճե­լի մէկ պատ­մա­կան փաս­տի ճա­նա­չում, մինչ­դեռ խնդի­րը շատ աւե­լի խորն է: Հայ ժո­ղովր­դին եւ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան հա­մար սա նախ եւ առաջ պատ­մա­կան ար­դա­րու­թեան վե­րա­կանգ­նում է: Թուրք­ի­ան դա­տա­պար­տե­լով Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը եւ ճա­նա­չե­լով մարդ­կու­թեան դէմ այդ ոճի­րի հա­մար իր բա­րո­յա­կան, քա­ղա­քա­կան եւ իրա­ւա­կան պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւնը, նա­խադր­եալ­ներ է ստեղ­ծե­լու Հա­յաս­տա­նի ու հա­յու­թեան հետ բնա­կա­նոն յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ հաս­տա­տե­լու ճա­նա­պար­հին: Իր հա­րե­ւան Թուրք­իա­յի հետ խա­ղաղ գո­յակ­ցե­լու ձգտող Հա­յաս­տա­նի հա­մար, նման դա­տա­պար­տումն ու ճա­նա­չու­մը անվ­տան­գու­թեան նուա­զա­գոյն երաշ­խիք է, որը հար­կա­ւոր է ամ­րագ­րել Թուրք­իա­յում անհ­րա­ժեշտ նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րով` սկսած դպրո­ցա­կան դա­սագր­քե­րում ճշմար­տա­ցի տե­ղե­կու­թիւն փո­խան­ցե­լով Թուրք­իա­յի երե­խա­նե­րին, հաս­նե­լով մին­չեւ ոճ­րա­գործ­նե­րի ոգե­կո­չու­մը ար­գե­լե­լու եւ զո­հե­րի յի­շա­տա­կը յար­գե­լու նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րին: Մարդ­կա­յին զո­հե­րից բա­ցի, Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը պատ­ճա­ռեց ան­հա­տա­կան եւ հա­ւա­քա­կան նիւ­թա­կան վնաս­ներ, որոնց հա­տուց­ման եւ վե­րա­կանգն­ման պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւնը եւս պի­տի ըն­դու­նի Թուրք­ի­ան:

Պէտք է ար­ձա­նագ­րել, Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի եւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման խնդիր­նե­րի հե­տապն­դու­մը չի են­թադ­րում նախ Թուրք­իա­յի կող­մից Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նա­չում, թէ­եւ նման ճա­նա­չու­մը պարզ է, որ կը հեշ­տաց­նի այդ հար­ցե­րի ար­ծար­ծու­մը:

Եզ­րա­կաց­նե­լով ասեմ, որ Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­ներն ու պա­հանջ­նե­րը Թուրք­իա­յից չսկսե­ցին, հե­տե­ւա­բար նա­եւ պէտք չէ սահ­մա­նա­փակ­ուեն 1948թ. Մ.Ա.Կ.-ի Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ուխ­տով: Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­ներն ու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման իրա­ւա­կան մէկ ամ­բող­ջա­կան թղթած­րա­րը անհ­րա­ժեշտ է, որ ու­նե­նայ իր հա­մա­պա­տաս­խան բա­ժա­նում­ներն ու են­թա­բա­ժա­նում­նե­րը, իրա­ւա­տէ­րե­րի, հաս­ցէ­ա­տէ­րե­րի ու ատ­եան­նե­րի յստակ նշում­նե­րով:

“Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի ու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման իրա­ւա­կան թղթած­րա­րի“ շուրջ պէտք է գո­յա­նայ հա­մա­հայ­կա­կան հա­մա­խո­հու­թիւն, այն­պէս ինչ­պէս կայ հա­մա­խո­հու­թիւն Թուրք­իա­յի կող­մից Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման խնդրում: Ամէն տե­սա­կէ­տից ցան­կա­լի է, որ այդ թղթած­րա­րի մշակ­ման եւ հա­մա­հայ­կա­կան հա­մա­խո­հու­թեան ձե­ւա­ւոր­ման առանց­քը լի­նի պե­տու­թիւնը, բայց այն պէտք չէ սահ­մա­նա­փակ­ուի պե­տու­թեան իրա­ւունք­նե­րով, հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րով եւ կա­տա­րե­լիք­նե­րով: Այդ թղթած­րա­րը եւ Հա­յաս­տա­նի ու հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի ձեռք­բեր­ման եւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման իրա­գործ­ման ռազ­մա­վա­րու­թիւնը պէտք է հաշ­ուի առ­նի եւ խարսխ­ուած լի­նի հա­մայն հա­յու­թեան իրա­ւունք­նե­րի եւ հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րի վրայ: Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րի եւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­տուց­ման խնդիր­նե­րի հե­տապն­դու­մը նախ եւ առաջ են­թադ­րում է այդ իրա­ւունք­նե­րից չհրա­ժար­ուե՛լ` Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի կող­մից:

 

[*] Հոկ­տեմ­բեր 10, 2009 թուա­կա­նին, Ցիւ­րիխ քա­ղա­քում ստո­րագր­ուած` “Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան եւ Թուրք­իոյ Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջեւ դիւա­նա­գի­տա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ հաս­տա­տե­լու մա­սին“ եւ “Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան եւ Թուրք­իոյ Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջեւ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի զար­գաց­ման մա­սին“ ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րում ամ­րագր­ուած պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րի` Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան Սահ­մա­նադ­րու­թեա­նը հա­մա­պա­տաս­խա­նու­թեան հար­ցը որո­շե­լու վե­րա­բեր­եալ գոր­ծով:

 

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles