ԿԵՆՍԱԿԱՆԸ ԱԶԳԻ ԵՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ՀԱՄԱՐ . Ի՞ՆՉ ՀԱՍԿՆԱԼ, Ի՞ՆՉ ՊԷՏՔ Է ԸՆԵԼ ԵՒ ՉԵՆՔ ԸՆԵՐ

Read Time:6 Minute, 46 Second

Յ. Պալեան

Բանակները չեն բաւեր ազգ մը փրկելու համար, մինչդեռ

ազգ մը ժողովուրդով պաշտպանուած անպարտելի է:

Նափոլէոն Պոնաբարդ

ՀԱՐՑԱԴՐՈՒՄ

Երբեմն պէտք է դադրիլ միտք ու տեսողութիւն խճողող, դատողութիւն թմրեցնող եւ շուարումի մատնող թութակային լուրերը լսելէ, կրկին եւ կրկին մտածել ազգի եւ հայրենիքի համար կենսականը, փակագիծի մէջ դնելով ընդունուած անյեղլի համարուող ճշմարտութիւն եւ հակաճշմարտութիւն: Մտածել ու ընել այնպէս՝ որ կոտորակուած հայրենիքի տէր եւ կոտորակուած ժողովուրդի վերածուած հայկական հաւաքականութիւնները միանան ՀԱՅ ԱԶԳի մէջ:

Ազգի եւ հայրենիքի գոյատեւման, վերականգնումին, հզօրացման, ինքնութեան, իրաւունքին մասին այնքա՜ն բազմաթիւ են տեսակէտները, տեսական եւ գործնապաշտական, գրքունակ եւ անգիր, որ հայը ինք դժուարութիւն ունի ընտրելու, կողմնորոշուելու, նոյնքան դժուարութիւն ունին հայու եւ Հայաստանի իրաւ կամ կեղծ բարեկամները հասկնալու, թէ ի՞նչ կ’ուզենք:

Այսինքն ազգի եւ հայրենիքի ներկայի եւ ապագայի գաղափարական եւ քաղաքական հաւաքական տեսութիւն չունինք, աւելի ճիշդ, ունինք տեսութիւններ, ինչպէս Հայաստան կը սիրեն ըսել՝ բազմաթիւ դոկտրիններ, որոնց մեծ մասը ենթակայականէ անդին չ’անցնիր: Աւելի պարզ. ի՞նչ ազգային-քաղաքական նպատակ կը հետապնդենք, Հայաստանի մէջ եւ Հայաստանէն դուրս:

ԳԻՏՆԱԼ ԹԷ Ի՞ՆՉ Կ’ՈՒԶԵՆՔ

Կոպիտ հարցում. ի՞նչ կ’ուզենք, ինչո՞ւ կ’ուզենք, ի՞նչ ընելու եւ որո՞ւ համար, ի՞նչ գին վճարելու պատրաստ ենք: Բայերու յոգնակին կը վերաբերի հայկական տասներեք միլիոնին:

Հասարակաց կարծիք եւ կեցուածք ունենալու համար պէտք է վարժուինք զիրար լսել, եւ ազգային-քաղաքական հիմնական տեսութիւն մը կարենալ մշակելու համար ընդունինք, որ ճշմարտութեան մենաշնորհը ոչ ոք ունի: Եթէ նման մենաշնորհ եղած ըլլար եւ ըլլար արդիւնաւոր, չէինք գտնուեր այսօրուան կացութեան մէջ: Իսկ ինչպէ՞ս կարելի է ազգային, եւ առաւել, հեռանկարային ազգային քաղաքականութիւն սահմանել, եթէ նախ չյաղթահարուին ժառանգուած, սնափառութիւն մշակող աւանդական ճշմարտութիւնները՝ վերածուած գրական պատկերներու, ամբոխավարական կեցուածքները, բազմաթիւ եւ զիրար հակասող յաճախ դատարկ տեսութիւնները:

Ճշմարիտ եւ հեռանկարային առաջադրանքով վերականգնումի համար հարկ է մշակել ոչ-կրկնողական, ոչ-գրքունակ ըմբռնումներ, ապա անոնց համադրումով հասնիլ ապագայակերտ հասարակաց տեսութեան մը, ռազմավարական եւ մարտավարական, որ ըլլայ քաղաքական-գաղափարական կոճղ՝ բոլորին համար, բոլորէն ընդունուած հիմնական տեսութիւն:

Նախ պէտք է խօսիլ իրաւատէր ժողովուրդի մասին, եւ հարց տալ, թէ ան ունի՞, անոր ո՞ր տոկոսը, իրաւատէր ըլլալու գիտակցութիւն եւ կամք, որոնք փոքրամասնութիւններ յուզող ճառերով չեն սահմանուիր: Անհանգստացնող հարցում. որպէս հայութիւն սահմանուող զանգուածներու,- երկրին մէջ եւ երկրէն դուրս,- ո՞ր տոկոսը տիրոջ գիտակցութիւն ունի, որ զինք տանի մասնակցութեան եւ յանձնառութեան, անոնց հետեւանքները ընդունելով: Չնչին փոքրամասնութիւններու յամառ յանձնառութիւնը եւ մասնակցութիւնը պէտք չէ վարագուրեն իրականութիւնը: Երկրին մէջ եւ երկրէն դուրս հայութիւն զանգուածի ո՞ր տոկոսը իրապէս պատրաստ է իր հայրենիքին եւ իր ազգի դատին, առանց սեթեւեթի, տէր են ծառայ ըլլալու, կրկին յիշելով ֆրանսական առածը, որ ծառը պէտք չէ ծածկէ անտառը:

Գործելու, ազգային-քաղաքական պայքար մղելու համար, պէտք է գիտնալ, թէ ժողովուրդը նեցո՞ւկ է թէ՞ ոչ, աւելի ճիշդ, անոր ո՞ր տոկոսը նեցուկ է: Եւ ի՞նչ պէտք է ըլլայ ազգին եւ հայրենիքին համար հետապնդուած նպատակը, զգացական տարբերութիւններէն եւ անհատական փառասիրութիւններէն առաջ եւ վեր:

Ի՞նչ ալ ըլլան ներկայի դժուարութիւնները, պէտք է ըմբռնել պարզ ճշմարտութիւնը, որ ազգ ըլլալու համար հայրենիք պէտք է, հայրենիքը պահելու համար՝ անոր տէր ազգ: Խոշոր բառերով սահմանումներ ընել ժամանակի կորուստ է, տեղ չի հասցներ: Ռուսական առած մը կ’ըսէ. «Հայրենիք չունեցող մարդ մը առանց երգի սոխակ է»: Ուստի, նախ խօսինք ՀԱՅՐԵՆԻՔի մասին, որ ազգին ֆիզիքական եւ ոգեկան գոյութեան անփոխարինելի ենթահողն է, հիմ, առանց որուն ազգը անդիմագիծ հաւաքականութիւն կը դառնայ, կը պարտաւորուի ընդունելու արժէքները, ձեւը, որակը եւ բարքերը այն ամանին, որուն մէջ այս կամ պատճառով յայտնուած կ’ըլլայ:

ԱԶԳ ԵՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ԻՄԱՍՏԱՒՈՐԵԼ ԵՒ ԻՆՉՈ՞Ւ

Հետեւաբար հայկական հաւաքականութիւնները, երկրին մէջ եւ երկրէն դուրս, սոսկ արտադրող եւ սպառող ըլլալէ անդին, ինքնուրոյնութիւն ունին, կամ պէտք է ունենան, իրենց սոսկ մարդատեսակի գոյութիւնը իմաստաւորելու համար: Այդ կ’ըլլայ հայրենիքով, դարերու եւ հայրերու ժառանգութիւն, որմով շարունակութիւն կ’ըլլանք, որ կը ստանձնուի հայրենատիրութեամբ: Ապա թէ ոչ կը մատնուինք ռուսական առածի վիճակին, չերգող սոխակ, իսկ չերգող սոխակը դատարկուած կ’ըլլայ իր էութենէն:

Հայրենիքը վերացականութիւն չէ, իրականութիւն է, զոր պէտք է սահմանել: Հայուն հայրենիքը ո՛չ Քամչաթքա է, ո՛չ Մոնթանա, ո՛չ Ուշուայա: Մոլորակին վրայ վայր մըն է, ուր եղած է եւ կայ հայուն պատմութիւնը: Հայրենատիրութիւնը այդ վայրին եւ անոր վրայ թաւալած պատմութիւնն է, որուն շարունակողը, բարձր բարոյական ըմբռնումով այսօրուան ՀԱՅՆ է, որուն համար գոյութենական խնդիր պէտք է ըլլայ անոր տէր ըլլալու եւ մնալու անսեթեւեթ յանձնառութիւնը:

Հայրենիք-Հայաստանը մսաղացի մէջ դրած են եւ այդպէս ալ կը շարունակեն ընել ուրիշներ, պատերազմներու, յաղթանակներու եւ պարտութիւններու հագցնելով ԴԱՇՆԱԳԻՐ կոչուած զսպաշապիկներ, եւ ըստ անոնց կը շարունակեն վճռել արդարն ու անարդարը, իրաւունքը, ճիշդն ու սխալը, շպարելով ուժ եւ ոճիրներ: Նման վերաբերում արդարութիւն եւ բարոյականութիւն կրնա՞յ համարուիլ, եւ ո՞ր սկզբունքներով:

Հայուն հայրենիքը Հայաստանն է, ոչ միայն հողակտորը, որ այսօրուան Հանրապետութեան տարածքն է: Ինքզինքին հաւատարիմ հայը եւ ընդհանրապէս բարոյական սկզբունք ունեցող մարդիկ, այսքանը պէտք է կարենան բացայայտ կերպով ըսել, այսօր եւ վաղը, առանց դիւանագիտական համարուող որձեւէգ ճապկումներու: Բայց նաեւ հայը ինք, տասներեք միլիոնով, պէտք է համոզուի եւ գործէ այս հիմնական սկզբունքով: Եթէ այդ տասներեք միլիոնը չէ իւրացուցած այդ սկզբունքը եւ ըստ այնմ չի գործեր, այդ հետեւանք է իսկական ազգային ղեկավարումի բացակայութեան կամ ձախողութեան, որ չէ կրցած առաջնորդել:

Ճշմարտութիւնը մատներու արանքէն պէտք չէ դիտել, այդ ընելով զայն կը խեղճացնենք եւ կը խրինք ինքնախաբէութեան մէջ: Պետութիւն, եկեղեցի, կուսակցութիւններ, մշակոյթի գործիչներ, հաւաքաբար, Հայաստանի եւ սփիւռքի հայութեան ո՞ր տոկոսը իրապէս դարձուցած են լայն առումով եւ ամբողջական հայրենատէր: Տեսական սասներեք միլիոն հայութեան ո՞ր տոկոսը ներկայ է, կամովին եւ յանձնառութեամբ, հայրենատիրական ըմբռնումին եւ անոր հետեւող յանձնառութեան մէջ:

Հայաստանի Հանրապետութիւնը ունի իր կազմակերպական կեանքը, տնտեսական եւ դիւանագիտական, որ մէկ մասը պէտք էր ըլլար համայն հայութեան եւ հայոց հայրենիքի կազմակերպական եւ դիւանագիտական կեանքին, մանաւանդ որ այդ երկուքը զուգահեռ չեն, բայց պարտին լրացուցիչ ըլլալ: Այս նպատակը հետապնդող համազգային ոեւէ տեսութիւն եւ ոեւէ կառոյց գոյութիւն չունին, այդ մասին խօսուած ճառերը եւ պատմագիտական ծանօթութիւնները քաղաքական հետապնդում չեն: Այս կարենալ ընելու համար տասներեք միլիոնի հանրային լուսաբանուած կարծիք գոյութիւն չունի, որ ըլլայ ուժ: Ասդին անդին գտնուող այդ տասներեք միլիոնէն անջատուած փոքրամասնութիւնները ամբողջ չեն: Ուստի, այսօրուան եւ վաղուան ազգային ճշմարիտ քաղաքականութիւն վարելու եւ նպատակ հետապնդելու համար, նեցուկ ըլլալու համար նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան, պէտք է կռթնիլ տասներեք միլիոնին վրայ: Ընդհանուր համրանքին բաղդատած, Հանրապետութեան իշխանութիւնները, ներսի եւ դուրսի բազմանուն կուսակցութիւնները, փոքրամասնութիւն են, իրողութիւն է, որ անտեսուած-անտարբեր-բացակայ անտէր զանգուած կայ:

ՎԱՂՈՒԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ

Համազգային համախոհութեամբ կազմակերպուած եւ նպատակաուղղուած աշխատանք պէտք է տանիլ անտեսուած-անտարբեր մեծամասնութիւն զանգուած(ներ)ին ուղղութեամբ: Օրին ըսուած էր, որ Ի դարու գիտական մեծագոյն գիւտը կազմակերպութիւնն էր: Այս ըմբռնումով պէտք է համադրել ուժերը, գերանցում կատարելով մասնակիին եւ տեղական-տեղայնականին յարաբերաբար: Ինչպէս միշտ կրկնած եմ՝ հասնելով իւրաքանչիւրին իր յարկին տակ, նաեւ ու մասնաւորաբար բոլոր անոնց, որոնք կ’ըսեն, թէ իրենց հայրը կամ մեծ հայրը հայ էր:

Ինչ որ կատարուած է պէտք չէ ստորագնահատել, բայց միաժամանակ պէտք է ընդունիլ, որ ան անբաւարար է, երբ չենք հասնիր իւրաքանչիւրին, որ նախապայմանն է ուժ դառնալու եւ արդիւնաւոր կերպով նպատակ հետապնդելու:

Ի՞նչ պէտք է ընել եւ ինչպէ՞ս, համընդհանուր համախմբում եւ յանձնառութիւն յառաջացնելու համար:

Նախ՝ պճեղ մը ազգային ողջախոհութիւն: Բազմաթիւ կուսակցութիւններով եւ կուսակցութեան նմանող կազմակերպութիւններով, ինչպէ՞ս կարելի է հասարակաց ազգային-քաղաքական դոկտրին ունենալ, երբ իւրաքանչիւրը կը ձգտի ուղղութիւն որոշել եւ միւսներէն տարբեր ըլլալ: Այս դոկտրինը կարելի է բաղդատել հաստատուն հիմքերով պետութիւններու արտաքին քաղաքականութեան, որ փոփոխութեան չ’ենթարկուիր իրարու յաջորդող կառավարութիւններուն հետ:

Ո՞վ եւ որո՞նք պիտի ձեռնարկեն մեր բազմակարծութիւններու ալիքներուն վրայ չտատանող հայ ազգային դոկտրինի մը բանձեւումին: Այս կը պահանջէ, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), անձնականը եւ կողմնապաշտականը գերանցող քաղաքական գիտակցութիւն, առանց հպատակելու այս կամ այն հոսանքի կամ ուժի տեսակէտներուն, որքան ալ յարգելի ըլլան անոնք:

Ի վերջոյ, մեր ժողովուրդը ունի հինգ կամ տասը իսկապէս ոչ-սիրողական եւ թաղային հեղինակութենէ տարբեր բանիմաց մարդիկ, որոնք կրնան նման ծրագիր-դոկտրին մշակել:, որպէսզի համախմբուինք եւ գործենք՝ ապագայի եւ իրաւունքի վերականգնումին համար: Այս պէտք չէ ընել դասական բանակցութիւններով, սակարկութիւններով, յաւելեալ իրաւունք, իշխանութիւն եւ հեղինակութիւն ապահովելու համար, այլ պատրաստելու համար ազգի եւ հայրենիքի ապագան:

Ազգային բարիկամեցողութիւն եւ կողմնապաշտութիւնները գերանցող մարդիկ կան ամէն տեղ: Անոնց պէտք է վստահիլ ծրագիր-դոկտրինի մը մշակումը, միաժամանակ կոչ ընելով համագործակցութեան: Իրաւ եւ էսթէպլիշմընթային տխրութիւնները յաղթած քաղաքացին, հայը, կազմակերպութեան մը անդամը, կրնան համագործակցիլ համահայկական ծրագիր-դոկտրինի մը իրականացման, որ նոր որակ կրնայ տալ մեր ազգային քաղաքականութեան եւ իրաւունքներու վերականգնման պայքարին:

ՊԱՐԶ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹԻՒՆ

Հարազատ մտաւորականութեան պարտքն է խօսիլ մեր ժողովուրդին, Հայաստան եւ արտասահմանի բոլոր անկիւնները, ուր հայ կայ, հասնելով իւրաքանչիւրին:

Այս երազատեսութիւն չէ, այլ՝ ազգային իրաւունքի հետապնդման քաղաքականութեան իրաւ որակաւորում:

Իսկ ժողովուրդի մը ազգային քաղաքական իմաստութիւնը պարզ է եւ մէկ, կամ այդպէս պէտք է ըլլար եւ ըլլայ. պայքարիլ՝չանհետանալու համար: Եւ չըլլալ սոսկ ուրիշներու մղած պայքարին եւ չարաշահումով զայն ծառայացնել սեփական շահի եւ սնափառութեան:

Միշտ յիշելով, յիշեցնելով եւ կրկնելով, որ վաղը միշտ ուշ է: