ԲԱ­ՆԱՍ­ՏԵՂԾ ԱԲ­ՐԱ­ՀԱՄ ԱԼԻՔ­ԵԱ­ՆԻ ՀՐԱ­ԺԵՇ­ՏԸ

0 0

  Յու­նիս 15-ին, Պուրճ Հա­մու­տի (Լի­բա­նան) Ազ­գա­յին ծե­րա­նո­ցին մէջ մա­հա­ցաւ բա­նաս­տեղծ Աբ­րա­համ Ալիք­եան: Եր­կու օր ետք, կա­տար­ուե­ցաւ անոր յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւնը: Ծնած Մա­յիս 21, 1928ին Աղեք­սանդր­իա (Եգիպ­տոս) ծնած Ալիք­եան, նախ­նա­կան կրթու­թիւնը ստա­ցած “Նու­պար­եան“ վար­ժա­րան: 1939-ին ըն­տա­նի­քով գաղ­թած է Պէյ­րութ, ուր յա­ճա­խած է Նշան Փա­լանճ­եան Ճե­մա­րան: 1947-ին ներ­գաղ­թած Հա­յաս­տան, ան 1954-ին աւար­տած է Մոսկ­ուա­յի Մաք­սիմ Կոր­քի ան­ուան հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կա­նութ­եան հիմ­նար­կը, եւ ապա մի­եւ­նոյն վայ­րէն ներս ալ դա­սա­ւան­դած է: 1970-ական­նե­րու աւար­տին Խորհր­դա­յին Միու­թիւ­նէն դուրս եկած, ան շրջան մը ապ­րած է Ֆրան­սա, ապա վե­րա­դար­ձած Պէյ­րութ:

Ան յատ­կանշ­ուած է մայ­րե­նի լեզ­ուին նկատ­մամբ ու­նե­ցած նուի­րու­մով եւ անոր նկատ­մամբ տա­ծած է ան­սահ­ման սէր եւ գուր­գու­րանք:

Բա­նաս­տեղծ Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նին վրայ մեծ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցած են Ճե­մա­րա­նի իր ու­սու­ցիչ­նե­րը` Լե­ւոն Շանթ, Նի­կոլ Աղ­բալ­եան եւ Կարօ Սա­սու­նի:

ԴԻ­ՄԱՍՏ­ՈՒԵՐ

ԼԵ­ՒՈՆ ԱՐ­ՏԱԶ­ԵԱՆ

… Եւ այս­պէս, վա­րա­գոյ­րը իջաւ եւ կեան­քի բե­մէն հե­ռա­ցաւ նա­եւ բա­նաս­տեղծ Ա. Ալիք­եան, որուն ճա­կա­տա­գի­րի ուղի­ին հանգր­ուան­նե­րը եղած են Ալեք­սանտ­րէթ, Պէյ­րութ, Երե­ւան, Մոսկ­ուա, վե­րա­դար­ձած` Լի­բա­նան, որոնց եր­կայն­քին եւ մի­ջեւ պէտք է տե­ղա­ւո­րել իր բո­վան­դակ բա­նաս­տեղ­ծա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներն ու կա­տա­րած թարգ­մա­նու­թիւն­նե­րը:

Եթէ փոր­ձենք ճանչ­նալ Ա. Ալիք­եա­նը, կա­րե­լի է դի­մաստ­ուե­րի եր­կու դէմ­քե­րով ներ­կա­յաց­նել զինք: Մար­դը` իր նկա­րա­գի­րով, եւ մար­դը` իրա­գոր­ծում­նե­րով: Առա­ջին դէմ­քով, շա­տե­րու հա­մար իր փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը ստեղ­ծած են տար­բեր կա­ցու­թիւն­ներ, որոնց անդ­րա­դառ­նալ ան­տե­ղի է` զա­նոնք նկա­տե­լով են­թա­կա­յա­կան: Իսկ երկ­րորդ դէմ­քով, եթէ “գրա­կա­ն“ եզր գոր­ծա­ծենք, պի­տի թուի ա՛լ աւե­լի յա­րա­բե­րա­կան ըլ­լալ, սա­կայն` այս մեկ­նա­կէ­տը նոյ­նիսկ կը հան­դի­պի անոր խիստ, դժուա­րա­հաճ եւ ան­զի­ջող կեց­ուած­քին, մաս­նա­ւո­րա­բար մայ­րե­նի լեզ­ուին նկատ­մամբ, որուն նկատ­մամբ ու­նէր ար­տա­սո­վոր սէր, պաշ­տա­մունք, գուր­գու­րանք եւ խան­դա­ղա­տանք: Ին­չո՞ւ զար­մա­նալ, երբ եղած է Ճե­մա­րա­նի աշա­կերտ` իրեն ու­նե­նա­լով Լ. Շան­թի, Ն. Աղ­բալ­եա­նի, Կ. Սա­սունիի եւ ու­րիշ­նե­րու նման ու­սու­ցիչ­ներ, որոնք իրենց մէջ կրե­լով անց­եա­լի ամ­բողջ ապ­րում­նե­րը ժո­ղո­վուր­դի մը, բե­րած էին սեր­մեր նոր սե­րուն­դի հո­գի­նե­րուն մէջ ցա­նե­լու: Այդ ժա­մա­նակ­ուան Ալիք­եա­նի ու­նե­ցած տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը եւ հո­գե­կան ապ­րում­նե­րը այն­քա՛ն խոր քան­դակ­ուած էին անոր յի­շո­ղու­թեան մէջ, որ մնա­ցին ու ապ­րե­ցան մին­չեւ մահ­ուան օրը: Շատ յա­ճախ, երբ կը պատ­մէր ին­ծի, անդ­րա­դառ­նա­լով այդ պա­հե­րուն, գլխու թե­թեւ շար­ժու­մով կ՛ը­սէր. “Մա՛րդ էին անոնք, իս­կա­կա՛ն հայ­րե­նա­սէր­նե­ր“: Այդ օրե­րու ար­գա­սի­քը եղաւ Ալիք­եա­նի անդ­րա­նիկ հա­տո­րը` “Հո­րի­զո­ն“, որ չվրի­պե­ցա՛ւ Լ. Շան­թի հսկող աչ­քե­րէն, եւ զայն տպեց 1947-ին, նախ­քան Ալիք­եա­նի մեկ­նի­լը Հա­յաս­տան:

Այս բո­լո­րէն ետք, ի՜նչ փոյթ տա­րի­քի եւ ժա­մա­նա­կի հաս­կա­ցո­ղու­թիւն ան­ձի մը նկատ­մամբ, որուն գրա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներն ու թարգ­մա­նու­թիւն­նե­րը կը պսակ­ուին տա­ղան­դով:

Ա. Ալիք­եան իր վեր­ջին հանգր­ուա­նէն մեկ­նե­լով թէ­եւ կը բա­ցա­կա­յի ֆի­զի­քա­կան ներ­կա­յու­թեամբ, այ­սու­հան­դերձ` գրա­կան իրա­գոր­ծում­նե­րու հսկայ ժա­ռանգ կը թո­ղու իր ետին` հայ ազ­գին:

ԲԱ­ՆԱՍ­ՏԵՂ­ԾԸ ՈՐ ՉՈՒ­ՆԵ­ՑԱՒ ՀԱՅ­ՐԵ­ՆԻՔ

ԿԱՐԷՆ Ա. ՍԻՄՈՆԵԱՆ

  Հազ­ուա­դէպ են այն գրող­նե­րը, ով­քեր ճա­կա­տագ­րի բե­րու­մով ծնուած կամ յայտն­ուած լի­նե­լով Սոց­ի­ա­լիս­տա­կան Հա­յաս­տա­նի մէջ, այ­նու­հան­դերձ կա­րո­ղա­նա­յին կամ գո­նէ ցան­կու­թիւն ու­նե­նա­յին հա­ւա­տա­րիմ մնալ գե­ղար­ուես­տին ու որե­ւէ կերպ շրջան­ցել “գրա­կա­նու­թիւն եւ ար­ուեստ ստեղ­ծե­լու` աշ­խար­հում մի­ակ մե­թո­տը“, որ­պի­սին էր կու­սակ­ցա­կա­նօ­րէն ու պե­տա­կա­նօ­րէն պար­տադր­ուած սոց­ի­ա­լիս­տա­կան ռէա­լիզ­մը:

Անց­եալ դա­րի յիս­նա­կան­նե­րին, այ­նու­հան­դերձ, լոյս աշ­խարհ եկան այդ մե­թո­տից վնա­սա­զերծ­ուած մէկ-եր­կու գիրք, որոնք էին Ստե­փան Ալա­ջաջ­եա­նի “Անա­պա­տում“ վէ­պը, Հայկ Վար­դան­եա­նի “Կա­մուր­ջը գե­տա­կի վրայ“ վի­պա­կը, եւ որոնք մեզ` գրա­սէր պա­տա­նի­նե­րիս հա­մար զար­մա­նա­լի երե­ւոյթ էին եւ, չնա­յած ար­դէն ան­ցել է կէս դար, սա­կայն շա­րու­նա­կում են մնալ օրի­նա­կե­լի գոր­ծեր բո­լոր նրանց հա­մար ով­քեր փոր­ձում են յաղ­թա­հա­րել կամ ար­դէն յաղ­թա­հա­րել են “գրա­կա­նու­թեան պարտ­ի­ա­կա­նու­թեան“ սկզբուն­քը:

Այդ նոյն 50-ական­նե­րին սո­վե­տա­հայ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւնը հա­սել էր “գրա­կա­նու­թեան պարտ­ի­ա­կա­նու­թեան“ գա­գաթ­նա­կէ­տին եւ Ստա­լին­եան եր­կու մրցա­նակ­նե­րով էր փայ­լում սո­վե­տա­հայ գրա­կան երկ­նա­կա­մա­րը (Գ. Էմին, Ս. Կա­պու­տիկ­եան):

1965 թուա­կա­նին, երբ “Հա­յաս­տան“ հրա­տա­րակ­չու­թեան մէջ գլխա­ւո­րում էի Ման­կա-պա­տա­նե­կան գրա­կա­նու­թեան բա­ժի­նը եւ վեր­ջին երեք-չորս տա­րի­նե­րին ար­դէն յա­ջող­ուել էր փշրել բա­ւա­կա­նին կարծր մտա­ծո­ղու­թեան ար­գելք­նե­րը, ձեռ­նար­կե­ցի “Պո­էզ­իա­յի Մա­տե­նա­շար“ը` տա­րե­կան վեց գրքոյ­կով, որոնք իւ­րա­քան­չիւ­րը շուրջ 30 էջ ծա­ւա­լով` շու­կայ ելան մի­եւ­նոյն օրը: Առա­ջին ան­գամ լի­նե­լով` հրա­տա­րակ­ուե­ցին “Ճա­պո­նա­կան հո­քու­ներ եւ թան­կա­ներ“ը, Պլաս Տը Օթե­րօ, Խա­քա­նի, Ֆրանս­ուա Վի­յոն, Ֆե­տե­րի­քօ Կարս­իա Լոր­քա, Ժագ Փրե­ւէր: Թարգ­մա­նիչ­ներ` Նա­յի­րի Զար­եա­նը, Ալեք­սանտր Թոփճ­եա­նը, Սեր­գէյ Ու­մառ­եա­նը, Ռազ­միկ Դա­ւոյ­եա­նը խան­դա­վա­ռու­թեամբ լծուե­ցին այս գոր­ծին, որ պէտք է շա­րու­նակ­ուէր ու դառ­նար ամե­նամ­եայ մշտա­կան մի մա­տե­նա­շար: Բա­նաս­տեղ­ծա­կան մա­տե­նա­շա­րի հրա­տա­րա­կու­թեան ծրագ­րին լծուեց Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նը: Նա ինձ տեղ­եակ պա­հեց, թէ յատ­կա­պէս ո՛ւմ է թարգ­մա­նե­լու եւ ար­դէն աւար­տել էր Ապո­լի­նե­րից ընտր­ուած մի փունջ բա­նաս­տեղ­ծու­թեան թարգ­մա­նու­թիւնը, երբ, բա­նից պարզ­ուեց որ ար­դէն հրա­տա­րակ­ուած եւ հրա­տա­րակ­ուե­լիք բա­նաս­տեղծ­նե­րը խարխ­լե­լու են սոց­ի­ա­լիս­տա­կան ու բար­գա­ւա­ճող Հա­յաս­տա­նի հիմ­քե­րը: Վեց գրքոյկ էր լոյս տե­սել, եւ մա­տե­նա­շա­րը ար­գել­ուեց: Եր­կու տա­րի անց խայ­տա­ռակ մե­ղադ­րանք­նե­րով ինձ հե­ռաց­րե­ցին հրա­տա­րակ­չա­կան աշ­խա­տան­քից, եւ ի թիւս գա­ղա­փա­րա­կան այլ եւ այլ ծանր մե­ղադ­րանք­նե­րի, յատ­կա­պէս յի­շա­տակ­ուեց նա­եւ “Պո­էզ­իա­յի Մա­տե­նա­շար“ը:

Ահա­ւա­սիկ, այս էր բա­րե­բաս­տիկ առի­թը, որ Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նի հետ իմ ծա­նօ­թու­թիւնը դար­ձաւ մտեր­մու­թիւն:

Աբ­րա­հա­մը հայ­րե­նա­դարձ­ուե­լուց յե­տոյ կարճ ժա­մա­նակ անց “լքել էր հայ­րե­նի­քը“ եւ հաս­տատ­ուել Մոսկ­ուա: Այս վե­րաբ­նա­կեց­ման հա­մար նա հիմ­նա­ւոր պատ­ճառ­ներ ու­նէր: Եւ դրան­ցից ամե­նագլ­խա­ւո­րը, իմ հա­մոզ­մամբ, եր­բե­ւէ հաշ­ուեյար­դա­րի են­թարկ­ուե­լու հե­ռան­կարն էր, որի նա­խա­դէ­պը ար­դէն եղել էր: Հայ­րե­նա­դարձ բա­նաս­տեղծ Անդ­րա­նիկ Թէրզ­եա­նին, որ փոր­ձել էր հա­ւա­տա­րիմ մնալ իր Ինք­նու­թեա­նը, մայթ ելած բեռ­նա­տա­րով ճզմել էին շէն­քի պա­տի վրայ: Հայ­րա­կան տուն գնալ-գնա­լիս, երբ ան­ցնում էի կո­մու­նիստ Սու­րէն Սպան­դար­եա­նի ար­ձա­նով հա­կա­կո­մու­նիստ Գա­րե­գին Նժդե­հի հրա­պա­րա­կից սկիզբ առ­նող մայ­թով` մտա­ծել եմ միայն այդ ահա­ւոր ոճ­րա­գոր­ծու­թեան մա­սին:

Այն­պէս որ Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նը կա­տա­րել էր լա­ւա­գոյն ընտ­րու­թիւնը, քա­նի որ Մոսկ­ուա­յի մէջ, իր երազ­նե­րի հայ­րե­նի­քից եւ հայ “հայ­րե­նա­սէր­ների“ աչ­քից հե­ռու աւե­լի դիւ­րին էր ստուե­րի տակ մնալ:

Օրերս Երե­ւա­նից ինձ հա­սած թղթա­պա­նակ­նե­րից մէ­կի մէջ գտայ 1988-ի Փետր­ուար 15-ին Մոսկ­ուա­յից գրած նրա նա­մա­կը, որ­տե­ղից բե­րե­լու եմ մի քա­նի դրուագ.

“Փնջիկ մը քերթ­ուած կը ղրկեմ քե­զի, թա­խան­ձա­գին խնդրե­լով, որ անց­նես զա­նոնք “գրաքն­նու­թե­նէն“ Գի­տեմ, ի սէր ին­ծի, դուն ատակ կ՛ըլ­լաս նման սխրա­գոր­ծու­թեան մը: Եթէ տե­սար, որ բա­նի մը չես յան­գիր, առանց խել մ՛իսկ խղճա­հա­րե­լու, վեց­գիր մը քա­շէ անոր եւ իմ հաս­ցէ­ին, հա­զար կտոր ընե­լով թուղ­թերս: Կը նե­րես գլխա­ցա­ւան­քին հա­մար: Խոս­տա­ցար, բայց չղրկե­ցիր, չհա­ճե­ցար, որ կար­դամ “Նալ­պանտ­եան­դ“: Պաղշտ­կե­ցաւ սիրտս, երբ “Լիտ­գա­զե­տայի“ [“Լի­տե­րա­տու­նա­յա Գա­զե­տա“ -Մոսկ­ուա ռու­սե­րէն լոյս տես­նող “Գրա­կան թերթեր“] մէջ կար­դա­ցի պոռն­կու­թիւն­ներ լոյ­սին բե­րող յօդ­ուածդ: Այո՛, կը դառ­նար, կը դառ­նայ եւ պի­տի դառ­նայ աչ­քա­կա­պու­թեան, բո­զու­թեան ու խլէ­զու­թեան կա­րու­սե­լը, թող ինչ­քան ու­զեն հոս հրա­պա­րա­կայ­նու­թիւն պո­ռան: Վեր­ջերս տխուր բան մը կը մտմտամ այս բո­լո­րէն մէկ ընդ­միշտ փախ­չե­լու հա­մար: Արիւն ձեր ի գլուխ ձեր պի­տի ըսեմ այս մար­դոց: Ինչ որ է: Բա­րեւ­ներ Գրի­գո­րին [Անիկ­եան], սէր` քե­զի եւ Անա­հի­տին [Սի­մոն­եան]:

Ողջ լեր ի դիցն աջոյ` Աբ­րա­համ­եան:

Միայն այս նա­մա­կը (էլ չեմ ասում Մոսկ­ուա` Աբ­րա­հա­մի տա­նը կամ Երե­ւան` իմ տա­նը մին­չեւ ուշ գի­շեր մեր զրոյց­նե­րը) շատ բան է բա­ցա­յայ­տում մեր իս­կա­կան, ճշմա­րիտ բա­նաս­տեղ­ծի խռովք­նե­րից, որոնք նրան պէտք է ու­ղեկ­ցէ­ին նա­եւ Պէյ­րութ վե­րա­դառ­նա­լուց յե­տոյ: Զար­մա­նա­լին այն է, որ սո­վե­տա­հայ “հայ­րե­նա­սէր­նե­րը“ բնաւ չէ­ին ան­հանգս­տա­նում, “հայ­րե­նիք լքող“ չէ­ին յայ­տա­րա­րում Մոսկ­ուա ար­տա­գաղ­թած Աբ­րա­հա­մին:

Աւե­լի շուտ` հա­կա­ռա­կը:

Հայ­կա­կան իրա­կա­նու­թիւ­նից նրա բա­ցա­կա­յու­թիւնը շատ-շա­տե­րի սրտովն էր: Նախ կա­րե­լի էր ար­հա­մար­հել Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նի բա­նաս­տեղ­ծու­թիւնը, գրա­կա­նու­թեան լու­սանցք նե­տել նրան: Այ­նու­հե­տեւ, հեռ­ուից հե­ռու` Աբ­րա­հա­մը չէր կա­րող լի­նել աչ­քի փուշ, յատ­կա­պէս, որ, ինչ­պէս ար­դէն ասա­ցի, նա հա­ւա­տա­րիմ էր բա­նաս­տեղ­ծա­կան ար­ուես­տին եւ չէր հան­դուր­ժում որե­ւէ կեղ­ծիք կամ խա­բէ­ու­թիւն գե­ղար­ուես­տի մէջ:

“Այս բո­լո­րէն մէ­կընդ­միշտ փախ­չե­լու տխուր մտմտուք­նե­րը“ կար­ծես թէ պէտք է իրենց վեր­ջը գտնէ­ին վերս­տին Պէյ­րութ հաս­տատ­ուե­լուց յե­տոյ: Բայց հայ բա­նաս­տեղ­ծու­թեան երե­ւե­լի Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նը հի­մա էլ պէտք է “սփիւռ­քա­հայ“ կո­չուող “հայ­րե­նա­սէր­նե­րի“ զայ­րոյ­թին ար­ժա­նա­նար: Թէ­եւ նա լքել էր Ռու­սաս­տա­նը եւ ոչ թէ ու­րիշ “դա­ւա­ճան­ների“ պէս` սոց­ի­ա­լիս­տա­կան Հա­յաս­տա­նը: Եւ դժուար չէ կռա­հել, թէ դեռ որ­պի­սի յու­սա­հա­տեց­նող ու բա­նաս­տեղ­ծի ոգին ընկ­ճող փոր­ձու­թիւն­նե­րի էր են­թարկ­ուե­լու Աբ­րա­հա­մը, եթէ նրան փրկե­լու հա­մար իրենց ձայ­նը չբարձ­րաց­նէ­ին ազ­գա­յին մեր գրա­կա­նու­թեան, բա­նաս­տեղ­ծու­թեան ու գե­ղա­գի­տու­թեան իս­կա­կան նուիր­եալ­ներ Վա­հէ Օշա­կանն ու Գրի­գոր Պլըտ­եա­նը:

“Չկա­րո­ղա­նա­լով իրա­կա­նաց­նել Աբ­րա­հա­մի ակն­կա­լած սխրա­գոր­ծու­թիւնը, բնա­կան է, ես նրա “թուղ­թե­րը հա­զար կտոր չը­րի“: Եւ ահա, անակն­կալ“ Թէ՛ նա­մա­կը եւ թէ՛ ձե­ռա­գի­րը որ վերս­տին ձեռքս ան­ցան, հի­մա սի­րով ներ­կա­յաց­նում եմ Ըն­թեր­ցո­ղի ու­շադ­րու­թեան: Թե­րեւս այս հրա­պա­րա­կու­մով քա­ւեմ մեղքս որ ժա­մա­նա­կին ան­զօր գտնուե­ցի յաղ­թա­հա­րել գրաքն­նու­թեան պատ­նէշ­նե­րը:

Ի դէպ, Աբ­րա­համ Ալիք­եա­նը հար­կադր­ուած էր գրել Արե­ւե­լա­հայ գրա­կան լե­զուով, թէ­եւ ոչ միայն իր նա­մակ­նե­րը, այ­լեւ “գզրո­ցի մեջ պա­հե­լու“ գոր­ծերն էր գրում Արեւմ­տա­հայ գրա­կան լե­զուով: Այս­պէս, թէ այն­պէս, Աբ­րա­հա­մի բա­նաս­տեղ­ծու­թիւնը գա­լիս է մէկ ան­գամ եւս փաս­տե­լու, որ գրա­կան հզօր տա­ղան­դը բո­լոր դէպ­քե­րում իս­կա­կան հրա­վա­ռու­թիւն կա­րող է ստեղ­ծել մեր մի­ակ մայ­րենի­ով, մեր եզա­կի լե­զուով, որ Նո­րին Մե­ծու­թիւն Հա­յե­րէնն է:

Յուն­ուար, 2004

Փա­րիզ

ՄԱՐ­ՄԱՐ

Դ. Վա­րու­ժա­նի արե­ւոտ ստուե­րին

Ա.

Նա՞ է լոյ­սում լոյս հագ­նում, թէ՞ լոյսն այս­պէս`

նրա մէջ,

Երբ հան­քե­րի քա­ո­սից արար­չու­թեան պէս

կա­մաց

Դուրս է բխում, թափ տա­լով մթու­թիւն­ներ

ած­խա­ցած

Ու բրա­ծոյ լռու­թեան մէջ մին­չեւ ար­մատն

հրա­մերձ:

Եւ թւում է, թէ հան­կարծ սրսփում է ան­հան­դերձ

Տի­ե­զեր­քի հո­լա­նի յայտ­նու­թեան դէմ

մի­գա­մած.

Ինչ­պէս ան­հունն ար­ծար­ծող հե­ռան­ուաղ

մի­գա­մած

Եւ մեր­կու­թիւնն ամայ­քի բա­ցար­ձա­կող

բուր­գի քերծ:

Բայց լոկ մի պահ: Քան­զի, տե՛ս, թռչող ամէն

կայ­ծի տեղ

Մի գլգլուք է լցւում, ինչ­պէս ձե­թով` մի

կան­թեղ,

Ուր պատ­րոյգն է տամ­կա­նում բո­ցի ծաղ­կին

ըն­դա­ռաջ:

Պի­տի շու­տով շլաց­քի մի շատր­ուան

ժայթ­քի վեր

Նրա ան­խոյզ ըն­դեր­քի կորդ ու կոշ­տից,

ուր դա­րեր

Կար­ա­րա­ններ են եռում, հոր­դում, հո­սում

փրփրա­վազ:

Բ.

Օ՜ մար­մա­րի մէջ մարմ­րող մա­զե­րակ­նե՛ր,

Մի՞­թէ ան­կէզ մո­րե­նին չէք երգ­չի ար­եան,

Որ, ա՛հ, այն խո՜ւլ ձո­րում պի­տի ան­վերջ

հագ­նեն

Անձ­րեւ­ներն ու ձեր զանգ­ուա­ծին ձու­լեն նրան:

Ներ­հուն էր նա մի­ակ­տուր մար­մա­րի պէս,

Առա­քի­նի` ինչ­պէս գի­նին տէ­րու­նա­կան.

Նրա հաս­կին ժան­գի եր­կիւղն իսկ չէր դի­պել

Եւ կու­ռու­թեա­նը ող­կոյ­զի` կտուց ան­գամ:

Դաշ­նա­կու­թեան Հե­փոս­տոս­ներ էին կռւում

Ողիմ­պո­սում պղին­ձը ձոյլ նրա փառ­քի,

Եւ հայ գիւ­ղի հրդեհ շնչած ամէն կռունկ

Լոկ ջրդե­ղում էր ար­ցուն­քով կամք ու ոգի:

Առուն նրա, գա­գաթ­նե­րի ձիւ­նին փա­րած`

Խո­խո­ջում էր փող­րակ­նե­րով մեր ժայ­ռա­հերձ

Ու գե­տա­նում, շա­ռեց­նե­լով յա­խուռն արանց

Բուխ բար­բա­ռի ոս­կի ծո­րակն իր հորձ­քի մէջ:

Կար­ծես թէ այլ մի գո­յու­թեան մէջ փոխն ի փոխ

Ապ­րած որ­պէս յաղ­թող, աս­պետ, գու­սան

ու քուրմ`

Նա իր պա­տանքն իսկ, դրօ­շի նման փող­փող,

Ծի­րա­նու պէս էր ծա­ծա­նում իր ողջ կեան­քում:

Եւ բե­ւեռ­ուած ոտ­քե­րի տակ մի մես­իա­յի

Ոճ­րի նո­խազն էին կա­պում վան­քի դրան,

Երբ մեղ­քի մութ գռիհ­նե­րում բիւր Մե­սա­լին

Իրենց գօ­տու գո­հարն էին ջա­հում միայն,

Երբ սէգ սխրանքն է՛լ սու­սեր չէր խա­չա­ձե­ւում,

Խիղճն էր կո­թու­նը պլո­րած վարդ ու մա­սուր,

Սէ­րը` տա­ւիղ, ուր խուլ ու գուլ, իբ­րեւ Սա­ւուղ,

Դաւ­թեան նուագն էին կար­ծում լսել ի զուր“

Օ՜ մար­մա­րի մա­զե­րակ­նե՛ր, մի՞­թէ ան­կէզ

Մո­րե­նին չէք բա­նաս­տեղ­ծի բիլ­բոց ար­եան,

Որ սրբաց­նում էր հունն ի վար, ինչ­պէս

Գան­գէս,

Ամէն խիճ ու թփուտ իբ­րեւ ուխ­տի խո­րան,

Որ մար­մա­րի վե­հու­թիւնն էր վա­յել­չօ­րէն

Զգե­ցը­նում տրոփ­ներն իր երկ­նա­ռաք,

Եւ որ մի օր ցայ­տեց այն­պէս, որ ահ, ամէ՛ն

Գե­ղեց­կու­թեան աչ­քում պայ­թեց մի մա­զե­րակ:

Ցայ­տեց եւ, այլ մի քեր­թո­ղի ար­եան պէս սուրբ,

Որ խո­տե­րում ըն­դա­ռաջ էր հո­սում իրեն,

Ծո­րաց մար­մար բունն ի վար չոր մի

ցա­րա­սու

Դէ­պի բո­լո՛ր բա­նաս­տեղծ­ներն ու Մար­գա­րէն:

ԹԱ­ԽԱՆ­ՁԱՆՔ ԹՂԹԻՆ

Քսան հի՛նգ տա­րի քո հա­յե­լու դէմ,

Օ՜, համ­բե­րու­թի՛ւն, քսան հի՛նգ տա­րի:

Հե­րիք չէ՞ քո մէջ իմ դէմ­քը դա­տեմ`

Մէկ հմայ­քի դէմ գտնեմ բի՜ւր թե­րի:

Գե­ղե­ցի՛կ ես դու եւ շու­շա­նա­փայլ.

Մեղք է քեզ եղ­ծել քո գով­քով ան­գամ:

Բայց տուր ջրե­րիդ զու­լալ­ուել, ծփալ

Մի քիչ էլ գո­նէ, ճեր­մա՜կ բա­րե­կամ:

Ես գի­տե՛մ, շունչս, քեզ աղօ­տե­լով,

Քեզ չի դարձ­նում նախ­կի­նից ան­բիծ,

Սա­կայն ի՞նչ անել, ինչ­պէ՞ս, եթէ լոկ

Ձեռ­քերս քեզ­նով ուռ­չում են ծա­փից:

Ի՞նչ անել, եթէ այն օրից, երբ իմ

Աշա­կեր­տա­կան տետ­րից սա­հե­լով,

Վի­ճա­կե­ցիր ինձ քո փայ­լով նրբին

Տես­նել իմ հե­ռուն, ինչ­պէս ձնհա­լով…

Դու գի­տես, թէ ես ու­զե­ցի միայն,

Որ շա­րու­նա­կի խար­շա­փել վրադ

Ծառն այն, որի դու գո­յու­թեան վկան,

Ծնունդն ես, յու­շը եւ խոս­տումն առատ:

Ու­զե­ցի, որ դու չլի­նես յօ­ժար

Իմ սար­քած ամէն տօն ու հան­դէ­սի,

Որ գէթ մէ՛կ ան­գամ ժպտա­լու հա­մար

Եօ­թա­նա­սուն եօ՛թն ան­գամ ատես ինձ:

Ու­զե­ցի մերթ էլ, որ գթաս մի պահ,

Անես գի­շերս ցե­րե­կիս դրօշ,

Չէ՞ որ առանց քեզ ես` ան­շահ, ան­ճահ

Կեանքս` ան­հե­թեթ ու գինս` գրոշ:

Ու­զե­ցի.՜… Սա­կայն ի՜նչ չքնաղ ես դու`

Մեղք է քեզ եղ­ծել քո գով­քով ան­գամ.

Բայց տո՛ւր ջրե­րիդ զու­լալ­ուել, ա՜խ, տո՛ւր,

Մի քիչ էլ գո­նէ, ճեր­մա՜կ բա­րե­կամ…

ԱՂՕ­ԹԱ­ԿԱՆ

Իրա՜ւ, որ­պէս կամ­քիդ հլու աղան­դա­ւոր,

Գու­ցէ հի­մա լուռ աղօ­թեմ ես քեզ հա­մար,

Ինչ­պէս հա­ցի օթեկ բե­կոր,

Աւե­տա­րանն անու­թիս տակ,

Քե՛զ, ան­հո՜ւն զոհ զո­հե­րի մեջ իմ ան­հա­մար,

Քե՛զ, իմ վեր­ջի՜ն մեծ նա­հա­տակ:

Նո­ճի­նե­րի մէջ մի հին հով կայ յու­շա­կոծ,

Որ Սեւ ծով է բու­րում, բուրգ, բանգ ու երկ­րա­ժեշտ:

Ամէն նո­ճի` լոյ­սի հո­գոց

Եւ խո­հե­րիդ վրայ խրուած խա­ւա­րէ շերտ:

Ար­դէն քա­նի՜ տա­րի կա­նաչ, չոր, կա­նաչ, չոր

Խոտն է խշշում Սլի­վա­նի կա­մուր­ջի մօտ.

Ասա՛, մի­ա՜կ ճրա­գա­ւոր,

Քո երա­զած յա­ւեր­ժու­թեան հաց չէ՞ր հմուտ

Թէ­կուզ այն մէկ հա­տիկ նսեմ

Ճա­ռա­գայ­թի նշխա­րի դէմ,

Որ բաշխ­ուեց քեզ անձ­րե­ւոտ մի առա­ւօտ:

Բայց քեզ հա­մար թող աղօ­թեմ ես, անու­թիս

Ու կրծքիս տակ աւե­տա­րանն իմ նա­խընտ­րած‘

Քե՛զ, Չրաք­եա՛ն, Չրա­քի­տի՛ս,

Ինտ­րա՜, Ինտ­րա՜:

ՀԵԶ ԻՐԻ­ԿՈՒՆ

Մեղ­մու­թիւնն այս, հեշ­տան­քի պէս հա­մա­կող,

Քաղց­րու­թիւնն, ուր ճա­թըռ­տում են ճութ ու ճիռ,

Դո՛ւ քա­ղե­ցիր բիւր այ­գե­րից հող­մա­կոծ,

Բիւր օրե­րի օշինդ­րից դո՛ւ քա­մե­ցիր:

Հա­նա­պա­զորդ հա­ցիս վրայ լոյսն այս քո

Հացս երկ­նած հո­ղիս հո­գին չէ՞ միայն,

Որ եր­ջա­նիկ էր, երբ նոյ­նիսկ մէ՛կ հաս­կով

Իր խաչ­բուռն էր հիւ­սում տօ­նին աւետ­ման:

Իսկ քո կա­պոյտն այս պաս­տա­ռոտ որմն ի վեր,

Ուր դալ­կա­թերթ ծաղ­կանց հետ լուռ դէմ­քե­րի

Յա­ռում­ներն են ար­դէն հա­մա՜կ հրա­ւէր,

Ժպի­տը չէ՞ այն գո­հու­թեան գե­րա­գոյն,

Թէ ար­տօ­րէն ծո­ված­փիկ ու բա­րի

Իրիկ­նա­ցար ար­դա­րեւ, հե՜զ իրի­կուն:

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %